(NB! Dit Kladblokje wordt regelmatig aangevuld met nieuwe updates, maar die verschijen onder de stukjes AHMAS en WAAROM? die permanent
bovenaan deze pagina blijven staan.)
Que sera, sera
Whatever will be, will be
The future's not ours to see
Que sera, sera
What will be, will be
De Homo Virtualis
De utopie van het virtualisme is wanneer de mens zich bevrijdt van
al haar animale, ideologische en religieuze denken, zij een staat bereikt
waarin zij al haar behoeften, verlangens en fantasieën permanent kan
bevredigen.
In de rebound, dit schreef ik een paar jaar geleden na een paradigmawisseling.
Is het mogelijk dat er een kracht bestaat die sneller dan het licht gaat? Een kracht
die we niet kunnen waarnemen? In hoeverre bestaat de vrije wil en kunnen we autonoom
denken en handelen? Ik houd nu alles voor mogelijk, maar ik houd ook niet
van speculeren en doe er verder het zwijgen toe, maar voor mij staat nu wel
vast; Alles Hangt Met Alles Samen. Toeval bestaat niet.
Het leven en de werkelijkheid is hoe dan ook
natuurlijk ook een concept. Leef eenvoudig en stel niet te veel vragen en hoge eisen.
Kies voor de liefde en voor zorg voor je kleine omgeving en de natuur en niet voor de grote ambities en het geld. Probeer voor de
tijd hier een beetje een goed mens te zijn en geniet. Meer niet.
Aan het einde van de 19e eeuw schreef Friedrich Nietzsche 'Got ist tot'. Ruim vijftig jaar later ontbrandde kort maar hevig de Holocaust. God was niet dood, hij had nooit bestaan.
Al vanaf dat ik kind was in de jaren zestig en hoorde over de Shoah heb ik mij tot op de dag van vandaag regelmatig afgevraagd, Waarom, waarom was er in de Tweede Wereldoorlog dat meest giftige kwaad van de systematische vernietiging van mensen en vooral massaal de Joden?
Ik heb lang gedacht dat het leven zinloos is, maar door persoonlijke ervaringen denk ik nu dat je aan het leven, aan onze hele existentie, juist zin moet geven. Niet ingegeven door een god, maar door onszelf. Leven is lijden en door het lijden gaat het leven met kracht vooruit, juist door te leven.
We gaan verder op onze reis en geven overal betekenis aan, en maken zo onszelf en de wereld steeds beter. Ook de coronacrisis heeft mogelijk een doel en betekenis, zodat we keuzes gaan maken voor een betere toekomst.
Alles hangt met alles samen. Maar geloof ik er ook echt in? En ben ik echt overtuigd door de op het christendom geïnspireerde antwoorden van leven en lijden die vooral Freek de Jonge in zijn shows en mediaoptredens mij heeft aangereikt? Ik weet het niet, want nog steeds klinkt in mijn hoofd die ene vraag: Waarom Auschwitz?
AHMAS
Alles hangt met alles samen
Algebra en alfabet
Waterval, patatje-met
Koekoeksklok en Raamsdonksveer
Boerenkool en vliegverkeer
Letters, woorden, namen
Alles hangt met alles samen
Een engel in een dakkapel
God dat is een lellebel
En de duivel die zegt amen
Het is jammer dat uitgerekend een vrouw als Drayer dit soort domme uitspraken doet, net als eerder minister Van Engelshoven die zich als vrouw onlangs in gelijke bewoordingen uitliet dat alleen kwaliteit telt bij literatuur en ze /dus/ vooral boeken van mannen leest. Daar sta je dan als feministe met je vrouwenemancipatie als hoogopgeleide dames als Elma en Ingrid het voor mannen gaan opnemen als het om kwaliteit gaat. Vrouwenliefhebber Theo van Gogh zou hebben gezegd, Met zulke vriendinnen heb je geen vijanden meer nodig.
Maar wat is hier aan de hand? Het valt natuurlijk niet onomstotelijk te bewijzen dat deze vrouwen ongelijk hebben, want het zou best kunnen dat mannen betere boeken schrijven, maar hoe stel je dat vast? Een onbegonnen zaak en wat juist wel wetenschappelijk vaststaat, maar door mensen als Drayer wordt gebagatelliseerd, of ontkend, is dat vrouwen en andere minderheidsgroepen nog steeds aantoonbaar minder worden gehoord en gelezen en dus meer aan bod zouden moeten komen in recensies, in de media. net zoals het bij al die dominante witte mannen wel het geval is, maar dat gebeurt niet, aantoonbaar, Zeker niet als je een zogenaamd progressieve en geëmancipeerde vrouw tegenover je hebt staan als Drayer in plaats van naast je en die kennelijk niets wil veranderen.
Maar het verbaast me eigenlijk niet bij een vrouw als Drayer (Drachten, 1957) die op de emancipatiegolf van de jaren zeventig als vrouw zeker wilde emanciperen, maar dan wel om net zo'n sterke identiteit als mannen te krijgen en niet zoals veel vrouwen nu (denk aan Stella Bergsma) voor een emancipatie kiezen met een eigen identiteit als vrouw. Drayer heeft dan ook een broertje-dood aan het uit Amerika overgewaaide identiteitsdenken waarbij zwarte mensen, die overigens hoe dan ook nooit wit dus nooit helemaal gelijk aan ons zullen worden, in haar ogen alleen maar polariserend actie voeren in Nederland waar volgens haar iedereen veel meer gelijk is dan in Amerika. In haar onlangs bekroonde boek Witte onschuld (ze ontving de PrinsjesBoekenprijs voor het beste politieke boek van 2019 gekozen door een driekoppige jury waarvan twee vrouwen), stelt ze dat racisme en discriminatie hier eigenlijk nauwelijks bestaat en polarisatie alleen wordt aangewakkerd door een klein groepje militante activisten. Ik ken deze opvattingen van Drayer uit haar columns in de Volkskrant, maar ze schrijft nooit dat identiteitspolitiek juist ook een kenmerk is van rechtse, nationalistische partijen als de PVV en Forum voor Democratie, die hiermee alleen maar op giftige wijze juist verder polariseren en bevolkingsgroepen tegenover elkaar zetten.. Zwarte actiegroepen eisen om erbij te horen en Wilders en Baudet eisen permanente uitsluiting. Open je ogen Drayer, woke up!
[ Maar wat moet je dan doen binnen de literatuur? Afschaffen van de literaire prijzen gebeurt niet en ik heb eerder serieus voorgesteld om bijvoorbeeld de Libris Literatuurprijs dan maar te splitsen in een prijs voor mannen en een voor vrouwen. ]
Ergens in de jaren negentig dachten we onder Paars dat de emancipatie van vrouwen wel rond was en van de multiculturele samenleving hadden we toen nog niet gehoord,. want die was tot dan toe heel politiek correct genegeerd. Het zal in deze periode zijn geweest dat een vrouw als Elma Drayer druk bezig was met haar succesvolle carrière en toen dacht dat alles tussen mannen en vrouwen inmiddels wel koek en ei was, tenminste in haar geval. En nu zo'n 25 jaar later zijn haar ogen nog steeds gesloten dat aantoonbaar is vastgesteld dar de emancipatie en gelijkwaardigheid van vrouwen en minderheden nog verre van voltooid is, integendeel. Wel heel wrang dat vrouwen als Drayer en Van Engelshoven laten zien dat er nog een lange weg is te gaan, maar er gloort ook hoop denk ik, want het is het vooral een kwestie van tijd en lange adem totdat de witte boomers vanzelf van het toneel verdwijnen doordat ze doodgaan en jongere generaties gaan nu al heel anders om met andere mensen uit andere culturen en met diversiteit en leven steeds meer zonder problemen naast en met elkaar. En juist literatuur van allerlei minderheden die bezig zijn met hun emancipatie verdienen extra aandacht binnen de literatuur om dat proces inzichtelijk en ook mogelijk te maken en om geaccepteerd te raken. Het is een plicht om dat niet te negeren, maar niet alleen dat, Marc van Oostendorp twitterde gisteren een serie tweets over Drayer en wil ik besluiten met een van deze tweets, hij schreef, "Dat geldt des te sterker voor de literatuur, waar de lezer steeds op zoek is naar nieuwe ervaringen; schrijvers met 'meer variatie' in achtergrond kunnen ook 'meer variatie' in ervaringen bieden." Ja, zo is het, eat that Elma!
+
http://www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#balans
Ik heb een lang epistel geschreven en een persoonlijke Tussenbalans opgemaakt. Voor wie meer wil weten, klik op bovenstaande link.
Ik zat te denken of je een afbeelding van Donald Duck zomaar op je achterwerk mag laten tatoeëren, zonder inbreuk te maken op het copyright van Disney. Ik denk dat het niet mag en ik geloof dat tatoeëerders, zo heb ik de indruk, dat ook niet zullen doen, voor je het weet worden zij ook aansprakelijk gesteld. En een tatoeëerder als Henk Schiffmacher is een soort kunstenaar die zijn eigen werk onder de huid van liefhebbers aanbrengt en daar vraagt hij geld voor, ook voor zijn creatieve tekeningen. Ik denk niet dat hij blij zal zijn als andere tatoeëerders zijn bekende afbeeldingen zonder toestemming gratis gebruiken om ook een graantje mee te pikken van zijn creativiteit en (internationale) succes. Waarom zou hij daar ook blij mee moeten zijn?
Op mijn website staat dat iedereen alles vrij mag overnemen zonder daar topbestemming voor te vragen, ik ben voor free flow of information en voor de beweging van Creative Commons. Over commercieel gebruik schrijf ik niets, want het is logisch dat daar /altijd/ toestemming voor nodig is en indien je die geeft vind ik het ook normaal en redelijk dat je dan meedeelt in de winst die met je werk wordt gemaakt, hoe klein zo'n bedrag ook kan zijn, het gaat om het principe.
Marc is daar net zo vrij in, nog vrijer zelfs, denk ik, maar hij heeft met Neerlandistiek al een paar keer flink zijn neus gestoten door het overnemen van foto's waarvoor hij een gepeperde rekening kreeg gepresenteerd en weet hij dat overleg, of redelijkheid, 'Ik haal de foto gelijk weg', niets uithalen, je zal altijd moeten betalen. Procederen heeft geen enkele zin, tenzij je nog meer kosten wilt maken. Dat is de realiteit en heel onredelijk is die niet, zeker als mensen geld aan je werk proberen te verdienen, zoals hier in geval met het verkopen van mokken met een tekeningetje van een mevrouw zonder daarvoor in de buidel te willen tasten en de weigering haar mee te laten delen in de winsten. Wie is er nu hebzuchtig?
Van Oostendorp vindt het maar een kleinzielig dametje en de ondernemers zijn in zijn ogen de slachtoffers.. Op Twitter schrijft hij dat de dame er ook heus geen miljonair van zal worden, evenmin de mokkenverkopers. Maar dat is natuurlijk wel een heel zwak non-argument. De vrouw in kwestie mag een kopje lauwe thee drinken uit een mok met haar vogeltje erop, waar ze zelf voor heeft moeten betalen, in haar koude studeerkamertje en mogen de mokkenverkopers van haar werk, van haar onbetaalde creativiteit, straks een weekje in de zon op hun kont liggen op Ibiza met een groot glas sangria onder de parasol. Daggutniet.
+
En ik ben zelf ook door schade en schande wijs geworden met het plaatsen van foto 's op mijn website, want ik heb ook een keer fors moeten betalen. Ik heb vervolgens allerlei ander beeldmateriaal van mijn site verwijderd, maar niet alles. En vorige week heb ik nog een risico genomen door toch een fotootje van Doutzen Kroes te gebruiken. Ik geloof niet dat ik heel veel risico loop, maar zeker is dat niet, maar voor Doutzen heb ik dat er wel voor over. :-)
Vlaamse academici die hun proefschrift alleen in het Nederlands publiceren over een Nederlands onderwerp maken geen enkele kans om in het buitenland een academische baan te vinden en solliciteren dus alleen in Nederland of Vlaanderen, academici met een Engelstalig proefschrift zullen hun peilen niet alleen op de Vlaamse of Nederlandse arbeidsmarkt richten en ook, juist, een baan in het buitenland ambiëren en vinden. Deze twee factoren kunnen de oorzaak zijn van de oververtegenwoordiging van de eerste groep en een grotere afwezigheid van de tweede, omdat die laatste academici minder solliciteren op Vlaamse universitaire baantjes. Gelijk hebben ze.
En wat betekent dan een 'academische carrière' in Vlaanderen als je alleen maar door Vlamingen en Nederlanders wil en kan worden gelezen? Wat voor (internationale) waarde heeft dan je promotieonderzoek? Een hardloper uit Damme kan kampioen van Vlaanderen worden, maar als hij nooit aan internationale kampioenschappen meedoet, is zijn prestatie betrekkelijk en bovendien zal hij dan nooit een medaille kunnen winnen op de Olympische Spelen. En wat wil een sportman nog meer in zijn loopbaan dan dat, wat wil een academicus nog meer dan over de hele wereld gelezen en gewaardeerd worden? Kennelijk niet alle taalkundige academici in Vlaanderen.
+
Freek Van de Velde schrijft nog:
"Ik heb een Nederlandse hoogleraar Nederlandse taalkunde wel eens horen beweren dat wie zijn proefschrift in het Nederlands schrijft, daarmee impliciet aangeeft geen academische carrière te beogen."
Jammer dat hij geen man en paard noemt, of moeten we hier gewoon aan de 'usual suspect' denken wiens eerste letter van zijn voornaam dezelfde is als de laatste van de voornaam van de meest beroemde taalkundige? :-)
Indrukwekkend academisch taalgebruik om uit te leggen hoe je het onderzoekje hebt opgezet en even indrukwekkend daaronder de weergave van de resultaten: imponerend allemaal, maar hier is, ook voor gewone taalkundigen, natuurlijk geen jota van te begrijpen. En ik heb ook geen idee hoe je die citaten in de database concreet hebt opgespoord, maar het zal ongetwijfeld allemaal methodologisch correct zijn, daar heb ik geen vraag over.
Maar ik heb wel een vraag over wat anders. De uitkomst is:
“Nederlandstalige proefschriften over Nederlandse taalkunde (althans de Vlaamse van de afgelopen twintig jaar) worden meer geciteerd dan hun Engelstalige tegenhangers, maar door het grote betrouwbaarheidsinterval is het verschil niet significant.”
Vraagje. Is in je onderzoek alleen gekeken in Engelstalige tijdschriften, of ook in Nederlandstalige en als dit laatste het geval was, Hoe is dan de verdeling in concrete aantallen? Simpeler gevraagd, Hoeveel Nederlandstalige citaten verschenen er in Engelstalige tijdschriften en hoeveel in Nederlandstalige?
+
In reply to Freek Van de Velde die niet heeft gekeken in wat voor tijdschriften de citaten staan uit zijn onderzoekje.
Ok, maar dan had ik dat in ieder geval wel vermeld en je begrijpt vast waarom ik deze (ham)vraag heb gesteld, omdat het voor de hand ligt dat Nederlandstalige citaten eerder in Nederlandstalige tijdschriften zullen voorkomen, misschien alleen maar, en (bijna) nooit in Engelstalige, terwijl ik me goed kan voorstellen dat Engelstalige citaten uit Engelstalige doctoraten wel in Nederlandstalige tijdschriften worden opgenomen. Snap je, en dan vind ik de conclusie dat een Nederlandstalig doctoraat een glansrijke carrière niet in de weg hoeft te staan, integendeel, wat voorbarig. Zeker als je bedenkt dat het dus mogelijk is dat er de afgelopen twintig jaar geen enkel Nederlandstalig citaat in een internationaal Engelstalig tijdschrift is verschenen. Tel uit je winst.
“No further questions Your honour.”
;-)
__
. extra .
Mijn dochter (2000) keek vroeger graag naar de Vlaanse kinder- en jeugdzender Ketnet en volgde onder meer de populaire jeugdsoap Spring. In een mum van tijd kende ze allerlei Vlaamse woorden en kon ze heel goed de Vlaamse tongval nadoen. Ging geheel vanzelf. Wij ouders vonden het grappig, maar zij vond het normaal. Plezant toch?
+
En het is goed mogelijk dat Paulus Potter een kikker op de voorgrond van zijn Stier schilderde vanwege de fabel, maar A: opgeblazen is die kleine kikker niet en B: in de fabel gaat het om een samenspraak tussen twee kikkers (er staan er op de afbeelding hierboven drie) en op het schilderij staat er maar één. Maar Potter nam het ook niet zo nauw met een natuurgetrouwe anatomie van zijn stier die hij uit andere voorbeelden van stieren van verschillende soorten en leeftijden die hij eerder had getekend, samenstelde voor dit exemplaar.
Nog een literair linkje met de Stier van Potter (hij werd maar 28 jaar en ligt begraven in Amsterdam). Op het schilderij is de kerk van Rijswijk te zien en Potter woonde toen in Rijswijk, de plaats waar Ilja Leonard Pfeiffer is geboren en opgroeide en dat ruim voorkomt n zijn autobiografische brievenroman Brieven uit Genua. ;-)
+
Altijd aardig als Van Dale zo'n gratis poeëzie-project start en Wouter reageerde al met:
Van Dale schreef: ‘En het is léúk: rijmwoorden opzoeken in een Osdorp Posse-songtekst’.
Maar Van Dale schrijft er niet bij dat je die rijmwoorden dus juist simpel in hun digitale (online) woordenboek kan opzoeken. Ik heb een digitale Van Dale uit 2005 op een schijfje (ben ik heel blij mee) en daar kan je ook zoeken op woordvormen, dus ook op rijmwoorden. Handig voor Sinterklaas-gedichten en heel toevallig - nou ja, wat heet toevallig tegenwoordig - heb ik daar van de week gebruik van gemaakt omdat ik een invalletje kreeg en heb ik gezocht op de eindwoordvorm *icht. En ik ben geen dichter, ook geen plezierdichter en zeker geen Drs. P, maar ik maakte toch onderstaand, beetje rammelend maar actueel epigrammetje:
(PUNTDICHT 19)
Tijdsgewricht
Mijn achternicht
uit Maastricht
dat domme wicht
Annie van der Licht
met overgewicht
en stramme jicht
was uit haar evenwicht
ze vond het geen gezicht
maar heeft me nu bericht
door helder zelfinzicht
ziet ze nu het licht
en is alsnog gezwicht
voor de mondkapjesplicht.
Juliette Greco overleden. Michelle van The Beatles is geschreven door Paul McCartney en het was op haar geïnspireerd. John Lennon vond haar de mooiste vrouw.
[ Ik heb dit lange epistel vanmiddag en vanavond in een keer achter elkaar opgeschreven, een paar keer
doorgelezen, gecorrigeerd en toen was het klaar. Ik ben ook geen schrijver, maar een tiepelaar. Het was goed. ]
__
Tweets
+
Retweet door Nooit Meer Slapen @vpronms met commentaar:
Dit is allemaal waar! 00:00 op @nporadio1
@djwvos DirkJan Vos
Straks spreekt Pieter van der Wielen in Nooit meer slapen @vpronms met André Klukhuhn (Amsterdam 1940) die een filosofisch essay schreef over bewustzijn en het verbond tussen wetenschap, kunst, filosofie en mystiek. Interessant voor mij! Ik ken hem als regelmatige radiogast in Ischa op zondag.
+
Het interview met André Klukhuhn zette me aan het denken en nu, zondagmiddag, op de laatste dag vam de zomer, maak ik een Tussenbalans op, voor mezelf en voor wie dit wil lezen. En voor in een verre toekomst. Wie weet.
"André Klukhuhn is scheikundige, filosoof en schrijver. Van 1973 tot 2005 was hij als medewerker en later als directeur verbonden aan het Studium Generale van de Universiteit Utrecht. In 2003 verscheen zijn monumentale boek De algehele geschiedenis van het denken. Daarna volgden o.a. de autobiografische roman De trip naar het morgenland (2014) en het filosofisch essay Berichten uit het feniksnest (2018). Met De vreemde lus schreef hij opnieuw een filosofisch essay, ditmaal gaat het over bewustzijn en het verbond tussen wetenschap, kunst, filosofie en mystiek. Pieter van der Wielen spreekt met André Klukhuhn."
Website Nooit meer slapen
+
Nadat ik het gesprek had gehoord, wist ik aanvankelijk niet goed wat ik met de ideeën van Klukhuhn aan moest, maar later bedacht ik me dat ik me toch sterker met hem verwant voel dan ik eerst dacht en dat mijn reserve vooral kwam doordat ik zelf nooit eerder echt heb nagedacht over mijn recente verandering van levensovertuiging en ik inmiddels ook een mysticus ben geworden. Met het overdenken van mijn situatie ben ik niet heel veel bezig geweest zoals André, die het als een goddelijke opdracht voelt om iedere dag over zijn ideeën te moeten schrijven en die uit te dragen, zoals in zijn boeken. Ik heb dat niet, ik heb weinig behoefte om over mijn situatie te filosoferen en die onder de aandacht te brengen, tenminste, dat dacht ik, want misschien voer ik onbewust ook een opdracht uit door het schrijven en publiceren van mijn stukjes op deze site, op mijn Jongenskaner, allemaal kleine puzzelstukjes, maar waarvan ik niet weet welke puzzel ik ermee leg. Het maakt me ook niet heel veel uit, ik wil wel gelezen worden, maar het gaat me vooral om het puzzelen zelf, om het genoegen van het bedenken en schrijven van al die korte stukjes, invalletjes en tweets. Ook al geloof ik nu in een doel van onze, mijn existentie, ik
richt me nog steeds vooral op de reis.
De filosofie van Klukhuhn komt er in het kort op neer dat de mens en de werkelijkheid steeds uit twee delen bestaan, zo kan de mens denken met zijn fysieke hersens, maar ook voelen vanuit een onbekende, onstoffelijke kracht. Hersens vertegenwoordigen het objectieve, wetenschappelijke en rationele denken en ons gevoelsleven het intuïtieve en mystieke. En overal waar hij een dichotomie ontdekt wil hij die samenbrengen en met elkaar verenigen. Hij wijst de wetenschap niet af, hij wil - net als ik - juist alles weten over alles, maar dan wel vanuit eem mens-zijn dat niet alleen aangedreven wordt door kleine, gedetermineerde stroomsprikkels in je hersens die je leven willoos sturen, maar je ook existeert met gevoel en intuïtie, net creativiteit, met het kummem maken van kunst en het beleven daarvan en we hebben emoties die niet wetenschappelijk verklaarbaar zijn.
En net als ik noemt hij nooit ergens God, of een bepaalde religie waar hij in gelooft, maar ziet hij het metafysische van zijn bestaan vooral praktisch door een onbekende gedrevenheid die hem iedere dag aanzet om te lezen en te schrijven, als levensvervulling en opdracht. Dat is zijn mens-zijn dat zich zowel bekommert om de grote problemen in de wereld, als tegelijk ook om de kleine wereld met zijn vrienden in de kroeg (hij was onder meer bevriend met Theo van Gogh en Joost Zwagerman). Ook hier wil hij
tegenpolen samensmelten. Ik heb ervoor gekozen om de grote wereld meer op afstand te houden, ook een keuze.
Mensen onderscheiden zich van computers doordat wij wel kunnen reflecteren op onszelf en een computer nooit. Je leeft en tegelijk kijk je naar je eigen leven, maakt keuzea en leef je weer verder, bewustzijn en leven zijn nauw met elkaar verbonden, we hebben een uniek kosmisch bewustzijn waarmee we ons ook van dieren onderscheiden. En zo heb je, volgens Kkukhuhn, als mens ook een ethisch gevoel en een geweten waarmee we de wereld steeds beter kunnen, steeds beter /moeten/ maken. Dat denk ik ook en de huidige coronacrisis krijgt daardoor eveneens betekenis omdat we nu keuzes moeten maken voor een betere toekomst, net als voor de klimaatveranderingen, veroorzaakt door menselijk gedrag, catastrofale veranderingen voor leven op aarde en die we kunnen en moeten keren; we zullen ons gedrag moeten veranderen. Voor de natuur en de wetenschap maakt het allemaal niets uit wat we doen of nalaten, maar voor ons mensen en onze toekomst wel, aldus Klukhuhn en ik ben het
met hem eens.
En zo probeert hij ook wetenschap met kunst te verbinden en de ratio met het gevoel. Ik heb dat ook altijd sterk gevoeld, ook voordat ik mysticus werd en ik daarvoor ook probeerde om in de dingen die ik maakte ook het menselijke te verbinden met de kennis die er bestaat en dat om te zetten in creatieve uitingen - zelf noem ik het geen kunst dat ik maak en maakte - en van wat ik maak ben ik zelf ook als persoon met mijn ideeën en verleden nadrukkelijk een wezenlijk onderdeel. Dat heb ik heel sterk, nog steeds en dat blijkt ook uit de reacties die ik schrijf op onder meer Neerlandistiek en op de conceptuele acties die ik vroeger heb gemaakt op usenet, op een aantal nieuwsgroepen op internet. Zo draag ik bij met meningen en kennis, maar wel met wie ik ben, DirkJan Vos, ik ben onderdeel van wat ik doe en wat ik maak. Dat moet ik zo doen, ik kan niet anders.
Klukhuhn had het verder niet over toeval of over eventueel predestinatie of andere metafysische oorzaken van ons bestaan, voor wat we doen, waar we vandaan komen en waar we heengaan. In het verleden heeft hij lang geestverruimende middelen als LSD gebruikt en heeft daardoor een paar jaar in een angstpsychose gezeten. Toen heeft hij een keer ervaren hoe het Paradijs is, een hele intense en realistische ervaring. Of het Paradijs na dit leven ook echt bestaat en hij daar na zijn dood heen gaat, weet hij niet, ik evenmin, maar hij is er in ieder geval al eens geweest, dat staat voor hem vast. Ik heb zo'n ervaring nooit meegemaakt. Wel heb ik net als hij momenten gekend, als kind en ook later, dat je 's avonds naar de donkere sterrenhemel
keek en er een rilling van mysterie doo je heenging van alle gedachten bij het zien van het schier onbevattelijke van het universum en de daaraan verbonden
existententiële vragen, Waar kom ik vandaan en waar ga ik naar toe? Ik weet nu zeker dat toeval niet bestaat en dat
er een bedoeling is, maar ik ben geen ziener of profeet en voel
me door mijn paradigmawisseling en schrijverijen ook absoluut geen uitverkorene. Ik ben wie ik ben en wie ik nu ben geworden.
__
In de herfst van 2005, 15 jaar gelden, ging ik van de ene op de andere dag knock-out. Ik ging gezond naar bed en werd met een soort van braindamage de volgende ochtend wakker. Wat, hoe, waardoor, waarom, ik weet het niet, ook de doktoren miet, maar zonder met verder te laten medicaliseren ben ik daarna heel moeizaam verder gegaan en is dat de reden dat ik nu al weer een aantal jaren sterk aan huis ben gebonden, het gaat iets beter, maar ook niet meer dan dat en ben ik min of meer veroordeeld tot mijn pc, het luisteren naar radio en muziek - niets mooier en troostrijker dan muziek - en tot het schrijven. Meer wil en kan ik er niet over zeggen. Het is.
+
En dan in 2016, vanuit het niets stop ik van de ene op de andere dag als verstokte roker, als overtuigde nicotinist, met mijn sjekkies en besluit direct - puur intuïtief en instinctief - ook te stoppen met vlees en vis eten. Nadat ik mijn laatste sjekkie uitmaakte in mijn asbak heb ik nooit meer enige behoefte aan tabak gehad en ook mijn vegetarisme was een makkelijke overstap en ik heb daarna nooit meer iets van vlees of vis gegeten, ook niet een keertje wat 'stiekem' tussendoor. Ik vond het wonderlijk allemaal en dat wonder werd nog groter toen ik als behoorlijke, dagelijkse, stevige bierdrinker het jaar daarna op de verjaardag van mijn zoon mijn laatste halve liter bier uit blik opdronk. Daarna nooit meer enige goesting gehad en ik had nul afkickverschijnselen. Ik vond en vind het een wonder en sindsdien ben ik in een enorme, nog steeds voortdurende toevalsbubbel terechtgekomen. Een reeks aan structurele en incidentele coïncidenties die al snel bij mij mijn wezenlijk paradigma 360 graden deed draaien: IK GELOOF NIET MEER IN TOEVAL. Daar sta je dan, want wat is het dan allemaal wel? Is alles voorbeschikt, bestaat er een schepper, een kracht die alles stuurt, heeft alles een bedoeling? Ik weet het niet en heb er niet veel over nagedacht omdat ik de antwoorden gewoon niet weet en denk ik ook niet zal vinden, maar ik was inmiddels er stellig van overtuigd dat alles met alles samenhangt en ook mijn hele leven tot dan toe in een ander daglicht kwam te staan. Schreef ik in 2010 nog dat mijn hele leven en verleden bepaald was door toeval, na mijn kantelmoment denk ik het tegenovergestelde. Ook alle stukken op mijn Jongenskamer kregen achteraf een samenhangende bedoeling en betekenis. En het enige dat ik sindsdien zeker weet, is dat je het leven klein moet houden, consequenties aan je mens-zijn, aan je gedrag en handelen moet verbinden, door bijvoorbeeld geen vlees te eten, en dat je als mens je vooral moet richten op je eigen kleine omgeving, je familie, vrienden, op je kinderen. Meer niet en wees een goed mens.
+
Nadat ik stopte met roken en drinken bem ik dus in een welhaast krankzinnige toevalsbubbel terechgekomen, over een aantal
opmerkelijke coincidenties van vroeger en nu heb ik hier geschreven, ook op Neerlandistiek bijvoorbeeld, maar dat was het topje van de ijsberg. Terzijde: Nog wel interessant om te noemen is dat ik ergens op deze pagina een paar stukjes heb gewijd aan een
paar heel bijzondere eigenschappen van de taal die ik had ontdekt, van de Nederlandse taal, echt heel gek, maar ik laat het rusten. Maar dat bijvoorbeeld dood in het Nederlands een palindroom is, vind ik ook bijzonder en geen toeval. Maar er is meer. Misschen nog eens een andere keer hierover. Einde terzijde.
Er is dus veel meer aan wonderbaarlijke toevalligheden in mijn leven en bovendien zijn er de structurele. dagelijkse, steeds terugkerende toevalligheden die er sinds een paar jaar voortdurend zijn - Groundhog day - maar waar ik niet over wil schrijven.
Mensen zouden me niet geloven, of me nu echt definitief. compleet voor gek verklaren, maar ik ben niet gek, de wereld is gek geworden! Maar het is ook niet echt relevant en interessant om alles op te schrijven. Ik ben er inmiddels aan gewend en trek me er niet te veel van aan, ik verbaas me nog wel over al die soms krankzinnige toevalligheden, maar het gebeurt, het overkomt me en ik sta erbij en kijk er naar. Het is.
+
Ondanks de zekerheid die ik voel dat niets toevallig is ben ik geheel onzeker of er wel iets na de dood is, geen idee, denk er ook niet over na. Wat ik doe is om net als vroeger het toevallige in een verband te zetten, creatief te maken, toevalligheden opmerken en met elkaar laten resoneren om er emoties mee op te roepen. Als er een opdracht is of al was in mijn leven, dan is dat mijn missie. Zo schreef ik onlangs, spontaan, opborrelend uit het niets: Ik kijk, ik luister, ik voel, ik schrijf. Dat is het motto van mijn huidige bestaan, maar als ik helemaal gezond en mobiel was geweest dan was ik anders geëindigd: Ik kijk, ik luister, ik voel, ik schrijf, ik leef! Maar dat laatste laat ik weg, dat zou mijn leven vertekenen en dat gebeurt al genoeg door al die verbale vormen van communicatie en miscommunicatie vanachter mijn toetsenbord. Het is behelpen, het beste ervan maken, maar echt 'leven', dat doen de anderen.
+
En tot aan mijn keerpunt was ik altijd al zwaar gefascineerd door toeval, maar toen was ik juist een intrinsieke, overtuigde atheïst en kon ik niet anders denken dat schijnbaar toevallige gebeurtenissen nooit een bedoeling of samenhang hadden, toeval was toeval. Mensen hebben de neiging om betekenissen te hechten aan losse gebeurtenissen die met elkaar verbonden lijken, om zo het onverklaarbare verklaarbaar te maken, door (bij)geloof en metafysica. maar dat vond ik vroeger allemaal klinkklare onzin, toeval was toeval. En mijn fascinatie ging zover dat ik juist in de dingen die ik maakte - en nog steeds maak - het toeval een grote rol liet spelen en mijn stelling was dat als je het toevallige onderkent en herkent - je moet het ook zien en opmerken - je dat creatief kan maken in het weven van een web van schijnbare verbanden en betekenissen, toeval als motor van creativiteit en het opwekken van emoties. Een creatief spel, een spel om te spelen en om te ondergaan, maar zonder doel. Het meest duidelijk komt dat allemaal tezamen in mijn docu-drama De Steen dat ik in 1995 maakte, dit jaar 25 jaar geleden. Het gaat over een toevallige zoektocht van een zoekende kunstenaar door Den Haag en dan alles bedacht, niets is echt toevallig. maar natuurlijk bedacht door de goddelijke schrijver en het ging ook over toeval zelf en over allerlei suggestieve en resonerende elementen en symbolen die ik in het script had verwerkt. Met betekenissen op alle (meta) niveaus. Bijzonder toen om te verzinnen en ook echt te kunnen maken en nu vind ik dat helemaal bijzonder achteraf, tegen het licht dat ik nu niet meer in
toeval geloof. Maar voor mijn creativiteit van nu maakt het niet veel uit, ik blijf nog steeds de heerser van mijn eigen al dan niet
toevallige creaties, van mijn eigen kleine universun, ik ben de kleine god van al mijn gedachten en schrijfsels. En ik weet niet waar het allemaal vandaan komt. Ik denk er niet
te veel over na. Het is.
+
Ook ben ik altijd gepreoccupeerd geweest met het vermengen van het persoonlijke met alles waar ik mee bezig ben en waar ik
over schrijf. Dat zit ook in De Steen waar ik maker ben, maar ook de hoofdrol speel en al daarvoor ben ik daar mee bezig geweest en nu nog steeds experimenteer ik daarmee op internet. op mijn website, met reacties onder blogs en in tweets. Alles hangt met alles samen en ik betrek alles zoveel mogelijk op mijzelf, vooral ook om dat creatief te maken en juist ook weer een verbinding te maken met anderen, maar ik doe het ook om mezelf als vrijwel anonieme nobody tot inzet te maken en dat misschien daarddor een meer bijzondere en blijvende waarde en betekenis krijgt. Een uitvloeisel daarvan was dat ik tien jaar geleden mijn bio-story heb geschreven over mijn actieve Haagse jaren in de jaren 80 en van begin jaren 90. Ik heb dat in 100 dagen geschreven met als titel A swinging safari. Ik dacht toen al dat dit soort ego-documenten populair zouden worden en dat is ook gebeurd. Ik heb ook wel andere mensen enthousiast proberen te maken om hun bio-story op te schrijven en al dan niet online te zetten en dat is me bij twee internetvrienden gelukt. Voormalig Volkskrantjournalist Martin Rep heeft zijn hele jeugd in Zaandam in de jaren vijftig en zestig tot aan zijn huwelijk opgeschreven en in een boek gepubliceerd (en nu staat veel ook op zijn website) en Delftenaar Jaap Schoonhoven (zoon van kunstenaar Jan Schoonhoven) die vroeger gitarist was, onder andere bij Wally Tax, heb ik uiteindelijk weten over te halen om zijn hele muzikale verleden in een relaas op te tekenen. En zijdelings heb ik vriend Johan Hoekstra ook wel weten te inspireren voor zijn (reis)verhalen op zijn website. Johan heeft mij onder andere heel fijn geholpen met het monteren van mijn videomateriaal dat op YouTube staat, vooral heel content met zijn montage van de geboorteclip van Aaf. Bedankt Johan!
+
Ik had tot kort geleden geen enkele behoefte of aandrang om anderen te overtuigen van mijn nieuwe inzichten, ik probeer ook niemand te bewegen om te stoppen met roken, of geen alcohol te drinken of vegetariër of veganist te worden, maar soms in tweets wil ik daar toch wel wat aanmoedigingen over geven.
Nu luister ik al een paar jaar naar het radioprogramma The future of rock-'n-roll op 40UP Radio gemaakt door Bram van Splunteren (Zaandam 1952), voormalige muziekjournalist van Oor, deejay bij de KRO-radio en filmmaker bij de VPRO. Ik kende hem verder nauwelijks maar door zijn radioprogramma heb ik hem aardig leren kennen, want door alles heen vertelt hij veel over zichzelf en zijn verleden. Diverse relaties gehad, volwassen kinderen, maar ook nog een zoon van een jaar of 8, maar met wie hij niet woont, want geen relatie meer met zijn moeder.
Een tijdje geleden begon Bram op het eind van zijn show ruim aandacht te besteden aan een droomproject waar hij aan was begonnen, hij wilde een grote bioscoop-speelfilm gaan maken en het uitgangspunt voor zijn verhaal was autobiografisch en wilde hij de balans opmaken van zijn leven en vooral ook afrekenen met zijn egoïstische verleden. En dat verwerkt in een script met actie en meer. Hij vertelde steeds over hoe het met het script ging en op mijn aanwijzing heeft hij een keer het hele begin van zijn script voorgedragen. Maar hij was pas net begonnen, het was een project in wording en hij had geen idee waar het verhaal verder naar toe zou gaan en zou eindigen, nou ja, hij had wel wat ideeën, maar die konden allemnaal nog veranderen. Een heel losse aanpak en hij werd bijgestaan door zijn goede vriend Hans. Die keek iedere keer overal naar en gaf hem behalve bemoedigingen ook adviezen over kleine details. Bram was daar heel blij mee.
Ik had nooit eerder contact met Bram gehad, maar vanwege het filmscript, waar ik lang geleden ook mee bezig ben geweest, had ik hem een tweetje gestuurd. Hij vroeg of ik ook naar zijn vorderingen wilde kijken, maar ik schreef dat ik dat wel wilde, maar pas als de eerste versie helemaal klaar was.
So far so good en Bram gaat verder met het project ook op de radio, maar dan bericht hij dat zijn goede vriend en adviseur Hans onverwachts is overleden. En nadat Bram daar kort wat over had gezegd, wist ik om wie het ging, omdat ik over zijn dood in de media had gelezen. Hans was Hans Scheepmaker, filmregisseur, Hagenaar en was in de tuin van zijn huis met zijn gezicht in een wespennest gevallen en door een aanval van de wespen door hun giftige steken overleden. Wat een krankzinnig einde!
En toen Bram daar over vertelde, kreeg ik gelijk de aandrang om Bram te mailen en hem te schrijven dat de dood van Hans geen toeval was en dat hij daar betekenis aan moest geven en consequenties aan moest verbinden. Ik kon een lange opsomming geven van connecties tussen Hans en mij die ik had opgemerkt, achteraf opgemerkt uit Bram zijn verhalen over hem, uit het nieuwsbericht over zijn dood en na het lezen van zijn Wikipedia-pagina, en ontwaarde - vond ik - een verbluffende mer à boire aan toevallige linkjes met Hans, zonder dat ik hem voorheen kende, laat staan ooit had ontmoet, wel bleek nu dat ik hem wel eens moet hebben gezien en al die verbanden tussen Hans en mij waren sterke aanwijzingen dat het voor Bram ook - juist voor Bram - allemaal betekenis moest hebben. Ik had ook een idee in welke richting Bram die moest zoeken, maar dat schreef ik niet direct. Ik wilde eerst
afwachten hoe hij zou reageren nadat ik hem hierover met dit alles had geconfronteerd in de mail ik stuurde.
Bram antwoordde luchtig en vond het allemaal - met respect - onzin wat ik schreef, hij zag er niets in. Na nog een paar mails bleef ik steken in onbegrip en wilde de mailwisseling (voorgoed) beëindigen, maar schreef nog wel dat de reden was dat ik zijn script pas later wilde lezen, omdat ik het script tot nu toe gewoon heel mager en eigenlijk slecht vond. Maar het ging niet om mij, maar over het verlies van zijn goede vriend Hans en Bram zijn project over zijn toch weer egotisctische droom om een grootse film over zichzelf, over zijn grote ego te maken en nu was zijn grote vriend Hans dood. Dat was geen toeval. Daar wees ik hem nogmaals op en adviseerde om zijn leven klein en beperkt te houden, geniet van je kinderen, van je jongste zoon. Wees een goed mens. Einde mails, einde contact. Een week later verscheen er in de rubriek 'Van wieg tot graf' op ad.nl nog een hele uitgebreide necrologie van Hans en heb ik Bram de url gestuurd. Het was alleen maar een bevestiging van mijn overtuiging dat ik hem moest schrijven wat ik had geschreven. In zijn radioshow heeft hij vooralsnog geen aandacht meer aan zijn script besteed.
Dat was de eerste en tot nu toe enige keer dat ik door mijn nieuwe blik op de wereld wilde ingrijpen, maar tevergeefs. Wel denk ik dat ik ongeveer hetzelfde heb met hoe ik tegen Theodor Holman aankijk, die zou ik ook wel wakker willen schudden. Ik heb hem lang geleden meerdere malen gesproken aan de toog van café De Klepel in de Jordaan, sympathieke man, gezellige kroegpraat en ik las toen nog wel met plezier zijn column in Het Parool, maar na de dood van zijn vriend Theo van Gogh werd hij in mijn ogen een verbitterde, bittere, rechtse, vervelende oude man. Ik kijk af en toe op zijn tijdlijn op Twitter en stuur ik hem heel soms een tweetje, zoals gisteravond mijn tweet over mijn stukje over Friesland. En dat heeft hij dan geretweet. Dank daarvoor, maar Theodor, breek met al dat verdriet, met de frustraties, de ironie, met al die domme, doffe ellende van links en rechts in de (wereld)politiek en reken eens en vooral af met je zuurheid en net als ik tegen Bram zei, zou ik ook tegen Theodor willen zeggen, Geniet van het leven, van Amsterdam, van je boeken van het schrijven en vooral van je kleinkinderen, maar laat die grote, boze, vervelende wereld veder met rust. Dan word je eem veel gelukkiger mens en een betere schrijver, daar ben ik van overtuigd.
+
Enfin. Nu zou je zeggen als je mijn schrijfsels kent en volgt, dat ik zo'n boodschap ook voor iemand als Marc van Oostendorp zou hebben, een taalkundige die veel schrijft en voor wie ik veel bewondering heb. Maar voor hem heb ik geen boodschap omdat ik denk dat hij behalve een bijzondere denker en schrijver is, ook voor mij een opvallend en zeldzaam goed mens moet zijn, rechtschapen, eerlijk en strijdbaar, iemand die geen adviezen en orakels nodig heeft, maar alleen maar een voorbeeld zou moeten zijn, niet alleen voor mij, maar voor iedereen. Dat geldt ook wel voor mij voor muziekkenner Leo Blokhuis, die onlangs heel curieus weer mijn pad kruiste en waar ik over geschreven heb. Leo Blokhuis die ik al tientallen jaren eveneens net bewondering volg en ook hij is een goed mens. En hij is niet meer van de kerk, maar wel een mysticus. Dat schept nu een extra band. Als derde nobele geest en edele kunstenaar zou ik saxofonist Benjamin Herman willen noemen.
-
Nu ken ik al wat jaren Fred Siebelink als sidekick en boezemvriend van deejay Rob Stenders van de vrijdagavond op Radio 2. Sympathieke vent en Utrechtenees die van zijn sjekkies en zijn bier houdt, ik herkende mij altijd sterk daarin in hem. Maar eerder dit jaar kreeg hij hartklachten, ziekenhuis, stents erin, revalidatie en ... en tot mijn en zijn grote verbazing zonder problemen toch gestopt met roken en drinken. Ik appte al wel eerder naar Stenders en Fred op vrijdagavond en onlangs twitterde ik naar hem:
@FredSiebelink Hai Fred. Ik heb altijd gewild om met een sjekkie in mijn rechterhand en een halve liter bier in mijn linker, dood te gaan. Maar dat gaat niet gebeuren, want ik stopte enkele jaren geleden en zonder afkickverschijnselen en nooit meer goesting, net als jij nu, het is een WONDER!
__
Als er een betekenis aan mijn leven valt te geven, dan is dat wat ik nu op dit moment doe, het opschrijven, het snel neertiepelen van deze Tussenbalans, het laatste evenement tot nu toe na een lange, lange reeks van zestig jaar kleine en grote gebeurtenissen die in mijn leven plaastvonden, aanvankelijk allemaal ogenschijnlijk toevallige en zinloze gebeurenissen, maar nu ik er op dit moment op reflecteer dan is dat al de zin geweest van die hele keten van oorzaak en gevolg, ontstaan in het verleden - eigenlijk begonnen bij de bigbang - en door het verstrijken van de tijd is mijn existentie nu aanbeland in het heden, in het hier en nu. Ik schrijf nu voor even op de top vam de tijd, op het hoogste punt van mijn bewustzijn, maar zo dadelijk zet ik mijn pc uit, de muziek af, doof de lichten en ga ik rustig slapen. Morgen weer een dag.
__
Zaterdagavond 3 augustus 2001 zit ik hier thuis in Amsterdam-Oost en gaat de telefoon. Elle, vanuit Zweden, daar is ze met de kinderen bij haar vader, zondag zou ze weer naar Amsterdam terugreizen. Een korte, indringende mededeling: Margit is dood, vanochtend verongelukt op de fiets op De Dam, overreden door een vrachtwagen! Geen stilte van mijn kant, maar een ijselijke kreet.
Ik was bij haar begrafenis en zat in een van de volgauto's met Elle die Margit al kende toen ze nog een baby was doordat haar ouders goede vrienden waren met die van Margit en zo heb ik haar later ook leren kennen. En toen ineens kwam aan het tot dan toe altijd vrolijke leven abrupt een einde, aan dat van Margit, 27 jaar was ze, maar ook de onbezorgde levens van ons allemaal, vooral natuurlijk aan die van haar ouders en broer die met een groot gemis en intens verdriet verder moesten.
Ik had tot dat moment en ook niet daarna, een droeviger gebeurtenis meegemaak5 dan haar tragische dood. Er zijn een aantal vrienden van vroeger overleden, mijn vader is een paar jaar geleden vredig gestorven - mijn moeder leeft nog - maar dat was allemaal minder indringend dan het fatale ongeluk van Margit. Ik heb er nog vaak aan moeten denken. Haar moeder, de dichteres Anna Enquist, heeft nog veel over haar geschreven in gedichten en in romans en daardoor werd het verdriet misschien wat minder, wat dragelijker, maar het verdween nooit en is nog steeds permanent bij haar aanwezig.
En nu na de ommekeer in mijn denken en leven, ben ik ergens hoopvol geworden over de afloop van onze existentie hier, ik weet niet hoe of wat, maar Margit is denk ik niet voorgoed verdwenen en opgelost in de kosmos. En ze heeft al blijvende betekenis gekregen doordat door haar noodlottige ongeluk de dodehoekspiegel in vrachtwagens verplicht werd gesteld, met dank aan Martin Bril die daar uit naam van haar familie veel over
in de Volkskrant heeft geschreven. Margit is ook vereeuwigd in het literaire werk van haar noeder en op de Dam bevindt zich op de dramatische plek van het onheil een kleine gedenksteen. Laat het allemaal een troost zijn voor Christa en Bengt en voor haar broer Wouter. maar in plaats van nu nog te treuren, probeer ik er zelf nu juist positieve kracht aan te ontlenen, geen onnodig lijden en verdret meer, maar positieve energie eruit halen voor de tijd die er hier nog over is. Wat daarna komt zien we dan wel, later, maar er is hoop.
Nu vandaag heb ik mijn Tussenbalans opgemaakt, die is nu klaar en af. Ik ben nu 60, maar de cirkel is nog niet rond en ga ik morgen verder, weer vrolijk verder like a rolling stone.
DirkJan
Amsterdam - Zondag 20 september 2020
__
+
__
BONO (U2)
STUCK IN A MOMENT YOU CAN'T GET OUT OF
I'm not afraid
Of anything in this world
There's nothing you can throw at me
That I haven't already heard
I'm just trying to find
A decent melody
A song that I can sing
In my own company
I never thought you were a fool
But darling, look at you. Ooh.
You gotta stand up straight, carry your own weight
'Cause tears are going nowhere baby
You've got to get yourself together
You've got stuck in a moment
And now you can't get out of it
Don't say that later will be better
Now you're stuck in a moment
And you can't get out of it
I will not forsake
The colors that you bring
The nights you filled with fireworks
They left you with nothing
I am still enchanted
By the light you brought to me
I listen through your ears
Through your eyes I can see
You are such a fool
To worry like you do. Oh
I know it's tough
And you can never get enough
Of what you don't really need now
My, oh my
You've got to get yourself together
You've got stuck in a moment
And you can't get out of it
Oh love, look at you now
You've got yourself stuck in a moment
And you can't get out of it
Oh lord look at you now
You've got yourself stuck in a moment
And you cant get out of it
I was unconscious, half asleep
The water is warm 'til you discover how deep
I wasn't jumping, for me it was a fall
It's a long way down to nothing at all
You've got to get yourself together
You've got stuck in a moment
And you can't get out of it
Don't say that later will be better
Now you're stuck in a moment
And you can't get out of it
And if the night runs over
And if the day won't last
And if your way should falter
Along this stony pass
Appje aan: Radio 5, De MAX!, Manuëla Kemp & HenkJan Smits Onderwerp: Suggestie voor een bel-item
Hai Maan, HJ (en Nils),
Suggestie voor een bel-item. Er is tot 25 september een voorstelling in het Haagse Paard over de geruchtmakende gijzeling in 1974 door het Japanse Rode Leger in de Franse ambassade aan het Voorhout in Den Haag. Remember? Met de aftocht met piloot en held Pim Sierks. met die snor. Ik ga het niet uitleggen, (staat wel ergens op mijn site) maar ik heb zowel het begin als het einde van de gijzeling van dichtbij meegemaakt, ik was toen 14, vandaar nu deze tip, maar ook omdat in de voorstelling Rock Your baby van George McCrae wordt gedraaid, dat plaatje stond in september 74 tijdens de gijzeling op nummer 1. Maar ik denk dat er toen wel aangepaste programmering was op de radio. Hoe dan ook, ook een muziekingang en een leuk, nostalgisch en nog zomers nummer om na het item dan te draaien. En nog over George McCrae, hij is sinds 1989 getrouwd met de Nederlandse Yvonne Bergsma en woont hij afwisselend op Aruba en in Munstergeleen in Limburg.
Op vrijdag 13 september 1974 vond er in Den Haag een gijzeling plaats van de Franse ambassade aan het Korte Voorhout door terroristen van het Rode Japanse Leger. Het was de eerste gijzeling in Nederland. Die avond zat ik met de toneel-schouwburgclub van mijn middelbare school - ik was veertien jaar - in de Koninklijke Schouwburg die pal tegenover de Franse ambassade staat.
Al in de pauze werd er op het toneel melding gemaakt wat er aan de hand was en werd verteld dat we na afloop nog moesten wachten en via een achteruitgang de schouwburg zouden verlaten. Uiteindelijk verlieten we de schouwburg via het kleine straatje naast de schouwburg. Maar toch kwamen we toen uit aan de voorkant tegenover de Franse ambassade en werden we verder weggeleid. Ik kon zo naar de verlichte ramen kijken, hoog in het gebouw en naast de schouwburg zag iedereen sluipschutters liggen in het ministerie van Financiën dat toen nog in aanbouw was. Het was donker, spannend en luguber.
Vier dagen later vond de ontknoping plaats van de gijzeling met een vrijgeleide naar het buitenland met een vliegtuig (de piloot was Pim Sierks). De terroristen en de gegijzelden met de Franse ambassadeur vertrokken met een bus naar Schiphol. Ik woonde toen vlak achter de route en ben met een vriend, Huib van Romburgh, op het laatste moment gaan kijken op de Benoordenhoutseweg. We lagen verscholen in de berm van de weg. Er reed een colonne voorbij met op het eind de grote bus. Alle ramen waren ingeslagen en ik zag duidelijk de loop van een geweer naar buiten steken en het gezicht van de Franse ambassadeur. Het is allemaal goed afgelopen.
Arthur Lava, echte naam Howard Krol (1955-2020), heb ik – dacht ik – een keer zien optreden, voordragen met zo’n beetje alle Maximalen (Tom Lanoye is begonnen als Maximaal) op een avond in 1990 met deze dichters en met performances van de schildersgroep de Nieuwe Wilden (Peter Klashorst) in de grote zaal van het toen nog zo geheten Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht. Het was een lange, maar best vrolijke avond.
Gisteren schreef Chrétien Breukers op zijn blog De Nieuwe Contrabas een aardig en persoonlijk in memoriam over de dichter Arthur Lava (Arthur naar Rimbaud) die als Howard Krol zijn loopbaan begon als socioloog, als Arthur Lava medeoprichter was van de Maximalen en onder zijn eigen naam eindigde als zelfstandig ondernemer in tekstschrijven.
‘Als er één kunstuiting bestaat die ons tegenwoordig als een geeuwend nijlpaard doet vastkoeken aan de oevers van de verveling, dan is het wel de poëzie. Dat komt doordat veel hedendaagse dichters zich hebben toegelegd op het figuurzagen van fletse stillevens, die geen enkele aantrekkingskracht bezitten.’
Arthur Lava – 1988
__
“In Het Parool omschreef Theodor Holman de verzen in Maximaal! als ‘een kuil met dikke plakken woordpoep’. Trouw sprak misprijzend over de ‘geschifte beeldspraak’ en in de Leeuwarder Courant was het coming man Michael Zeeman die de maximale poëzie omschreef als ‘een tobbe vol rotte vis’. Bij wijze van vergelding kreeg de recensent tijdens het bijwonen van een Maximalen-optreden een emmer met die inhoud over zich uitgestort. Dat statement haalde alle kranten. Toen Remco Campert zich in smalende bewoordingen uitliet over de club, greep Arthur Lava gelijk naar de pen: ‘Er komen nieuwe dichters/ En deze dichters Remco/ komen glaszetten/ in de dichtgemetselde onderonsjes/ op de ambassades van de poëzie Remco/ en wie weet/ laten ze een springlading achter/ op de stoep.’”
Maar Marc, je vindt dat de toon van het boek 'een troosteloos bureaucratisch pad schetst naar de ondergang'. Al die frisisten hebben kennelijk geen adequate antwoorden en oplossingen voor een voortbestaan van een uitgebreide wetenschappelijke studie Fries, ook niet voor het Fries in het algemeen. In een reactie stel je dat deze behoudende geleerden met een 'beter verhaal' moeten komen, vooral ook om de gewone Fries te overtuigen. De eerlijkheid gebiedt mij, ook als buitenstaander, dat ik geen oplossingen en antwoorden paraat heb en ik ben ook eerder berustend en gelaten, maar wat vind jij dat er dan moet gebeuren, hoe zie jij concreet hoe er dan wel actie moet komen om de frisistiek te redden en de Friese taal levend te houden?
[ En de foto op de omslag oogt inderdaad nogal troosteloos. Ik ben een periode veel in Friesland geweest en heel vriendelijke mensen, best aardige dorpjes en kleine steden, veel water en een paar prachtige waddeneilanden, maar ik vind dat Friesland nogal geïdealiseerd wordt, want veel van het vlakke landschap en ook de huizen en boerderijen zijn schraal, zelfs armoedig te noemen, op het troosteloze af. Maar een mooie taal. ]
+
(En ik was dol op de koeien in Fryslân, maar ja die spreken geen Fries.)
__
Om nog terug te komen op mijn persoonlijke voetnoten over Friesland. Het is al weer zo'n dertig jaar geleden dat ik Friesland (oppervlakkig) leerde kennen en het was me een groot genoegen, vooral alle keren dat ik er logeerde in een molenhuisje (zonder molen), midden in het weiland tussen de vriendelijke, grazige, maar o zo domme koeien, het huisje lag een stukje ten zuiden van Franeker, Frjentsjer.
En ik schreef al over het - ik generaliseer - wat schrale bebouwde landschap, maar zeker Friesland is meer dan dat, het heeft inderdaad een paar belangrijke dichters nagelaten (Obe Postma en Tjêbbe Hettinga) en ook de huidige Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja is een Fries, geboren in Rinsumageest, maar wel een Fries in exil die de wijk naar Amsterdam heeft genomen en waar hij nog wel in het Fries dicht, maar kennelijk niet meer op zijn geboortegrond wil wonen. En dat kan ik me ergens wel goed voorstellen als ik denk aan al die Friese jongeren die vinden dan ze als de wiedeweerga zo snel mogelijk goed Nederlands moetrn leren om zo een economisch florisantere toekomst te hebben, een betere toekomst in hun eigen provincie, maar nog liever daarbuiten.
En als ik aan de cultuur van Friesland denk, dan kom ik niet verder dan het Princessehof en het Fries museum in Leeuwarden, evenementen als Oerol, de Sneekweek, Skûtsjesilen, de PC met kaatsen en natuurlijk de Elfstedentocht. Het geboortehuis van Simon Vestdijk in Harlingen, of dat van de schilder Alma Tadema in Dronryp, Grutte Pier, fierljeppen (polsstokverspringen), dumkes (koekjes), het Jopie Huisman museum in Workum, het huis waar Gerard Reve woonde in Greonterp en ik denk dat de grootste culturele parel van Friesland het schitterende planetarium van Eise Eisinga in Franeker is. Tja. En dan is er natuurlijk die mooie, eigen Friese taal, maar dat alles is geen reden dat ik zie gebeuren dat de Friezen nog eens de eigen republiek Fryslân gaan uitroepen. Ik vind wel dat er een plek moet zijn in Nederland waar de Friese taal- en letterkunde uitvoerig en breed en diep wordt bestudeerd en je het kan studeren. Wellicht is 't het beste om alles wat er nu is te concentreren op een plaats en dan denk ik - voor de hand liggend - aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Franeker ken ik als Friese stad dan het beste, maar ik ben ook een paar keer naar Tzum gewandeld. Ik heb dat gedaan omdat het in de buurt van het molenhuisje ligt, maar - het zou me niet verbazen, dat weet ik niet meer zeker - ook door de intrigerende plaatsnaam die nieuwsgierig maakte. Het is tevens de naam van het literaire weblog Tzum (begonnen als Fries tijdschriftje) die de oprichter deze titel had gegeven vanwege de fraaie plaatsnaam. En zo is mijn persoonlijke, literaire cirkel weer rond. Tzum is een klein terpdorp, maar in mijn herinnering niet meer dan een gehucht. Er valt daar weinig wat te zoeken of te vinden, maar het Friese platteland heeft zeker zijn schoonheid, ook in Tzum.
O ja, Tzum heeft toch nog wel twee bijzonderheden om er eens heen te gaan, Tzum heeft de hoogste kerktoren van Friesland en je kan het geboortehuis opzoeken van weerman Piet Paulusma, dat dan weer wel.
Oant moarn!
__
Update: Fryslân boppe?
VRIJMIBO 2
Op de avond van Prinsjesdag eindigde ik na het noemen van nog enkele voorbeelden uit de Friese cultuur met:
"Nu jij weer."
Maar Peter, noch iemand anders reageerde verder. Ik achtte dit persoonlijke draadje van mij hiermee wel afgesloten.
Maar.
Maar gisteravond, de dag na Prinsjesdag, zit ik met een laatste kopjen koffie achter mijn pc, Sonny Rollins zachtjes uit de speakers, en kom ik op de site van RTL- Boulevard een berichtje tegen over een streekbezoek dat onze Koning en Koningin die dag aan Friesland hadden gebracht en er zat een filmpje bij. Normaal zou ik zoiets overslaan, maar nu was uiteraard mijn interesse gewekt en heb ik de korte reportage bekeken. Naast het filmpje stond onderstaande tekst:
+
HET KAN FRIEZEN EN HET KAN DOOIEN
Willem-Alexander en Máxima genieten van streekbezoek Friesland
De koning en koningin moesten vanmorgen weer eens ruzie maken om de badkamer, want ze gingen voor het eerst sinds lange tijd weer samen op pad! Het koningspaar bracht een streekbezoek aan Friesland waar ze onder andere een poging deden om de Friese taal onder de knie te krijgen!
17 september 2020 19:43
+
Die laatste zin over de Friese taal maakte natuurlijk helemaal nieuwsgierig. En het ging om een geheimgehouden bezoek, alleen de direct betrokkenen waar het Koningspaar langsging waren eerder op de hoogte gesteld, maar hadden wel een zwijgplicht. En opvallend natuurlijk dat de Koning al direct de dag na Prinsjesdag uitgerekend een bezoek aan Fryslân bracht, maar hij zal wellicht hebben gedacht, Friesland is weliswaar geen buitenland, maar toch een bijzonder rijksdeel binnen het Koninkrijk met een eigen taal, dus laat ik daar nu snel een bezoek aan brengen om de betrekkingen tussen de Oranjes en de Friese vlag met zijn zeven pompeblêden, goed aan te halen en te verstevigen. In toeval geloof ik sowieso niet meer.
Ik heb gekeken en ik ga nu niemand aanbevelen om op de link te klikken om ook de reportage te bekijken, want dat hele bezoek viel me bitter tegen. Er is een wat onduidelijk onderdeel over de Friese taal en de twee hoogtepunten zijn het bezoek aan een kaasmakerij en aan de middelbare school van Doutzen Kroes. De middelbare school van Doutzen Kroes? Ja, dat leest u goed, het Drachtser Lyceum, maar Doutzen zelf was er niet bij. Op de school kregen de Koning en zijn eega nog een mondkapje overhandigd, met drie erbij voor de drie A-tjes, hun dochters, met opdruk 'mûlekapke', een echt Fries aandenken moeten ze daarhebben gedacht. Maar dus de middelbare school van Doutzen in Drachten waar ze haar havo-diploma haalde..
En toen dacht ik gelijk, Doutzen Kroes, Hoe kon ik dit wereldberoemde Friese fotomodel zijn vergeten bij mijn opsomming, het mooiste Friese paard van stal. Doutzen, geboren in 1985 in Giekerk (Gytsjerk, even boven Leeuwarden) en die nu in Amsterdam woont, roept als de 'gazing male' en Multatuliaan die ik ben, altijd warme gevoelens bij me op, maar ik moest ook direct denken aan de Friese Mata Hari, die eveneens wereldberoemd werd door haar schoonheid, maar dan als erotische danseres. Deze Friese proto-celebrity kwam op 7 augustus 1876 als Margaretha Geertruida (Griet) Zelle in Leeuwarden ter wereld en zou later als artieste de naam Mata Hari aannemen, wat Maleis voor ‘Oog van de dag’ betekent, ze had enige tijd in Nederlands Indië gewoond.
Voor haar geboortehuis, adres Kelders 33 en waar nu kapperszaak Knip-Inn - Hari Haarmode zit (Hari is een anagram van hair en ik had het Hair-Inn genoemd) en dat in 2013 bijna geheel door door een grote brand werd verwoest, staat een standbeeld van haar en wat ik tamelijk globaal gemodelleerd vind voor een vrouw die het van haar uiterlijk en lichaam moest hebben.
Ik heb een paar indirecte persoonlijke linkjes met haar, zo heeft ze een aantal periodes in haar leven zowel in Den Haag als Amsterdam verschillende keren gewoond. Haar laatste korte verblijf in Amsterdam was in het Victoria hotel, tegenover het Centraal Station, het hotel dat bekend werd door de rol die het speelt in de magistrale roman Publieke Werken van Thomas Rosenboom. Niet lang nadat ik deze roman had gelezen ben ik een keer - het kleine woonhuis uit de roman staat er ook nog tussen - ben ik op een namiddag het Victoria hotel binnengelopen. Voor de literaire en historische evocatie en nu weet ik dus dat het ook de plek was waar Mata Hari een tijd heeft gelogeerd. Dat schept toch een onzichtbare band, ook nu nog achteraf.
En dan denk ik aan de beauty van Doutzen en bekijk en vergelijk ik die nog eens met de foto's van Mata Hari.
Toch niet helemaal goed voor te stellen dat Mata Hari in haar tijd voor een van de mooiste vrouwen ter wereld doorging. Schoonheid moet dan tijd- of cultuurgebonden zijn, maar zeker ben ik daar niet van, want ondanks alle tegenwoordige, fluïde bewegingen rond genderidentiteiten, vind ik als mannetjesman dat vrouwen in de loop van mijn leven alleen maar mooier zijn geworden en ben ik daardoor niet bereid om ook maar een millimeter op te schuiven naar enige persoonlijke genderneutraliteit. Eens een man, altijd een man, sorry daarvoor. Maar nog even terug naar Mata Hari.
Als Mata Hari na haar verblijf in het Victoria hotel vertrekt naar Frankrijk raakt ze verwikkelt in allerlei dubieuze zaakjes rond militaire geheimen en wordt ze uiteindelijk als spionne gearresteerd. Na een kort proces wordt ze in 1917 ter dood veroordeeld. De executie werd op 15 oktober van dat jaar voltrokken. Mata Hari's laatste woorden zouden zijn geweest:
“Dood is niets, leven trouwens ook niet. Sterven, slapen, overgaan in niets, wat maakt het uit? Alles is een illusie.”
Het zou een passend einde van dit persoonlijke draadje van mij over Friesland zijn, maar Doutzen speelt toch nog door mijn gedachten, dat gebeurt wel vaker, niet heel veel vaak, maar toch voel ik af en toe iets van een persoonlijke band met deze Friezin en voormalige Victoria's secret angel en bewaar ik ergens een warm plekje voor haar in mij. En ik zou hier tot slot nog wel wat meer over in detail kunnen treden, maar ondanks dat ik een uitgesproken openhartige man ben, voel ik me daar nu toch net wat te verlegen voor en moet u als lezer maar zelf uw conclusies trekken.
"Sylvie Meis gaat trouwen dit weekend. Haar ouders zijn vanwege corona afwezig, maar ze hebben plechtig beloofd er de volgende keer weer gewoon bij te zijn."
Mijn achternicht
uit Maastricht
dat domme wicht
Annie van der Licht
met overgewicht
en stramme jicht
was uit haar evenwicht
ze vond het geen gezicht
maar heeft me nu bericht
door helder zelfinzicht
ziet ze nu het licht
en is alsnog gezwicht
voor de mondkapjesplicht.
Interessant. Ik heb me nooit gerealiseerd dat het Bargoens een echte taal was en zelfs nu nog is, ik dacht dat het een verzameling van losse woorden was. Maar als ik op Wikipedia kijk, staat er wel dat het geen volledige taal is omdat het geen eigen klank- en vormleer en syntaxis kent. Het is een sociale taalvariatie (soms ook een dialect, zoals in Brussel) van vooral autochtone minderheden aan de onderkant van de samenleving.
Nu weet ik ook niet beter dat Bargoens een 'geheimtaal' wordt genoemd, maar ik begrijp nu dat de sprekers van de taal niet de bedoeling hadden om een vooropgezette geheime taal te spreken, maar dat anderen, niet-sprekers van het Bargoens, dat zo gingen noemen omdat ze die lieden van laag allooi met hun eigen dieventaaltje niet konden verstaan! Het woord Bargoens zou afkomstig zijn van het Franse 'baragouin' dat zoveel betekent als 'onbegrijpelijke taal'.
Als voormalig Hagenaar heb ik altijd een interesse gehad in platte volkstaal, ook in het Bargoens en ook in het Jiddische Mokums, de stad waar ik nu woon. Vooral als tiener gebruikte ik ook actief allerlei Bargoense woorden, in Den Haag was dat in ieder geval vroegâh populair onder jongeren, zeker ook door het platte taalgebruik van de 'vrije jongens' Jacobse en Van Es van Koot en Bie.
En nu zie je dat (Nederlandse) jongeren - vooral in de grote steden - geen Bargoens gebruiken, maar wel Surinaamse en Marokkaanse straattaal. Het zijn voor buitenstaanders onbegrijpelijke, weinig gewaardeerde woorden, maar dat maakt het juist spannend om ze als jongere te gebruiken om je hiermee sociaal te onderscheiden en af te zetten van je ouwe lui en hun milieu. Zeker weten boy, wollah, ga je zien gozer.
(Er staat (nog) geen auteur vermeld bij dit artikel, maar ik vermoed dat het door Marc van Oostendorp is geschreven. Wie anders?)
NB.
Ik heb nog taalkundige Ewoud Sanders een tweet gestuurd over hoe dat zit met geheimtaal en Bargoens. Hij schreef dat
dieven vroeger een geheimtaal haddem zodat ze in cafés niet afgeluisterd konden worden. Ik moet het maar aannemen, maar
zit toch met de vraag dat die 'geheimtaal' ook bekend was bij andere sociale randgroepen, dus wat was er dan eigenlijk geheim aan?
Mooie nalatenschap deze ‘onaffe’ pdf. En Liesbeth had zowel belangstelling voor het gewone, alledaagse taalgebruik als voor deze extreme taalfenomenen. Ik herken die dubbele, schijnbaar tegenstrijdige interesses.
En er was nog een onaf boek in wording van haar en waar ze al jaren mee bezig was en waar ze ook nog een paar jaar voor nodig zou hebben om het af te maken: de biografie van Hugo Brandt Corstius. Benieuwd of er nog wat met haar aantekeningen gaat gebeuren en of het hele project door iemand anders wordt overgenomen. In een in memoriam in de Groene Amsterdammer stond over haar biografie van HBC te lezen:
“In haar kenmerkende stijl van ‘niet bij de pakken neerzitten, maar actie en wel nu!’ besloot ze om alles wat ze over hbc in haar hoofd had in gesproken taal vast te leggen. Haar assistent Misha Melita, haar collega-biograaf (van Renate Rubinstein) Hans Goedkoop en haar vriend en collega-wetenschapsjournalist Hans van Maanen hebben haar in een achttal sessies geïnterviewd en de opgenomen banden zullen gemonteerd worden tot een podcast-serie.”
Dus dat kont er ook nog aan. Begin jaren negentig is ze te gast geweest in het Marathoninterview van de VPRO-radio en is ze drie uur lang geïnterviewd door Jan Haasbroek, hier een linkje naar het eerste uur:
Goed initiatief van Bas Steman en een stimulerend, lekker boekie. Ik zag op Twitter vorige week een berichtje voorbijkomen dat hij en zijn leesclub Nescio te gast waren in De Vooravond op tv. Ik heb het item nu even bekeken. Het was de eerste keer dat ik het programma zag.
Het duurt een klein kwartiertje en voegt nauwelijks iets toe aan wat ik in dit artikel heb gelezen (dus waarom tv kijken in plaats van lezen?), behalve dat Bas de leesbevordering voor jongeren niet meer (alleen) bij het onderwijs wil neerleggen, maar vooral bij de ouders, bij oma's en opa's. Hij spreekt liever van leesopvoeding dan leesonderwijs.
Zelf heb ik me voor mijn kinderen ook ingespannen om ze te interesseren om goede boeken te lezen en de uitkomst was simpel: mijn zoon werd een enthousiaste lezer en mijn dochter niet. Waarom er verschil is weet ik niet, ook andere karakters.
Ik lees een stuk minder fictie de laatste decennia, ik geloof het onderhand wel al die preoccupaties van millennials en boomers, maar als tiener vond ik literatuur belangrijk en interessant, inderdaad, vooral om kennis te vergaren over de wereld, vooral over andere mensen, wat hen bezighield - vroeger en nu - wat ze voelen, wat hen beweegt, hoe ze dachten en leefden. Ik was uiterst nieuwsgierig en ik wist zelf nog amper wat van de wereld en wie ik was. En literatuur was toen in de jaren zeventig onder jongeren, onder een deel van de jongeren, ook een dankbaar gespreksonderwerp tussen geestverwanten op en na school. Je kon er uren over praten en filosoferen op jongenskamers. Zo leerde ik niet alleen lezen, maar ook ouwehoeren. Dat lezen is wat op de achtergrond geraakt, maar ouwehoeren over onder andere taal en boeken dat doe ik nog steeds, al is het nu vooral via mijn toetsenbord. :-)
+
Bas Steman (Apeldoorn 1971) is ook schrijver en zijn laatste roman is getiteld Morgan, een liefde. Ik lees hierover ergens:
"Bas Steman schreef een fascinerende autobiografische roman over de soldaat Morgan, iemand van wie hij sterk het gevoel had dat hij het zelf was. Was hij in een vorig leven de soldaat Morgan geweest, die omkwam bij de slag om Arnhem? Die zoektocht, daar is de roman een neerslag van ..."
Ik geloof niet in reïncarnatie, maar zou dan na mijn dood wel als John Lennon willen terugkeren op aarde.
Wat leuk dat je nu deejay bent bij 40UP Radio en ik ben al vanaf je eerste aflevering een vaste luisteraar, fijne muziek waar vaak wat humor inzit, oude nummers en verrassende tracks, leuke thema's zoals deze week over geweren!, kom daar maar eens op! ;-)
Je begon met Happiness is a warm gun en later zei je dat het een ironisch nummer van The Beatles was. Ter aanvulling. Het is geschreven door John Lennon en de titel is op drie manier te interpreteren, letterlijk als een warm pistool waarvan de trekker net is overgehaald, maar ook een gun als de spuit met heroïne (I need a fix 'cause I'm going down) en als derde betekenis niet te vergeten de gun als fallus! Geweld, drugs en sex dus.
Ik kwam er ooit zelf op, maar heb er ook weleens over gelezen. Later in de verder uiterst cryptische tekst wordt nog gezongen, Mother Superior jumped the gun. Jumped the gun betekent iets overhaast doen, en betekent letterlijk van start gaan bij een renwedstrijd voordat het pistoolschot is gevallen. Maar doe dus wat onbezonnen, Mother Superior, zingt John en Mother Superior was de bijnaam van Yoko ...
Het nummer bestaat uit drie verschillende muzikale delen met het frisse doo-wop-einde. Het is een van mijn favoriete Beatles-numners (heb het vroeger als dlletant veel op de piano gespeeld en er als een valse kraai bij gezongen, maar wel met veel plezier) en Paul McCartney vindt het John zijn beste, of een van zijn beste nummers ...
En tot slot, wel heel wrange ironie dat John door het overhalen van een pistooltrekker werd vermoord. Toeval bestaat niet.
Tot zover deze interpretatie van mij.
Groet,
DirkJan Vos
(Amsterdam - Den Haag 1960)
www.dejongenskamer.nl
PS.
Ik zou er weleens een Nederlandse vertaling van willen horen, hoewel dat altijd een hachelijke zaak is, zeker bij Beatlesnummers die je beter in tact kan laten als origineel.
+++
Ik ontving een aardige reactie van Fay en ze schreef dat John Lennon zijn inspiratie voor het nummer had opgedaan
door de titel van een artikel in een magazine voor wapenliefhebbers: Happiness is a wam gun. Ik antwoordde dat ik
dat niet wist en dat ik bewust (nog) niet op Wikipedia had gekeken voor extra achtergronden, het ging me nu vooral
om mijn eigen interpretatie, hoewel die deels ook gebaseerd is op dingen die ik lang geleden ergens heb gelezen.
Maar nu gekeken op Wikipedia en er is een Nederlandstalig arikel over het nummer dat ik hieronder vrijwel integraal citeer. Ik zat er allemaal niet ver naast.
+
Happiness is a warm gun
She's not a girl who misses much
Do do do do do do, oh yeah
She's well-acquainted with the touch of the velvet hand
Like a lizard on a window pane
The man in the crowd with the multicolored mirrors
On his hobnail boots
Lying with his eyes while his hands are busy
Working overtime
A soap impression of his wife which he ate
And donated to the National Trust
I need a fix 'cause I'm going down
Down to the pits that I left uptown
I need a fix 'cause I'm going down
Mother Superior jumped the gun
Mother Superior jumped the gun
Mother Superior jumped the gun
Mother Superior jumped the gun
Mother Superior jumped the gun
Mother Superior jumped the gun
Happiness is a warm gun (bang, bang, shoot, shoot)
Happiness is a warm gun, momma (bang, bang, shoot, shoot)
When I hold you in my arms (ooh, oh, yeah)
And I feel my finger on your trigger (ooh, oh, yeah)
I know nobody can do me no harm (ooh, oh, yeah)
Because
(Happiness) is a warm gun momma (bang, bang, shoot, shoot)
Happiness is a warm gun, yes it is (bang, bang, shoot, shoot)
Happiness is a warm, yes it is, gun (happiness, bang, bang, shoot, shoot)
Well, don't you know that happiness is a warm gun momma?
(Happiness is a warm gun, yeah)
Lennon zei dat hij inspiratie kreeg van een tijdschrift dat producent George Martin hem liet zien, met op de omslag de tekst "Happiness is a warm gun in your hand" (wat ook de originele werktitel van het nummer was). Lennon vond dit absurd genoeg om er een lied over te schrijven. Lennon: "I think he showed me a cover of a magazine that said 'Happiness Is a Warm Gun.' It was a gun magazine. I just thought it was a fantastic, insane thing to say. A warm gun means you just shot something. Like heroin into your arm." De titel van het artikel was een parodie op "Happiness Is a Warm Puppy," een Peanuts-boek geschreven en geïllustreerd door Charles Schulz in 1962.
Happiness Is a Warm Gun is het favoriete nummer van McCartney op The White Album. Hoewel er veel spanning heerste tijdens de opnames van het nummer, werkten de Beatles samen om de moeilijke ritmische constructies te verwerken. Door die samenwerking wordt het nummer beschouwd als een van de weinige echte "Beatles"-nummers op het album.
Interpretaties
Veel verschillende interpretaties van het lied zijn door de jaren naar voren geschoven. Zo zei men dat, de "Warm Gun" ook kan refereren aan Lennons seksuele verlangens naar Yoko Ono en ook aan zijn problemen met heroïne tijdens de opnames van the White Album (in dat geval zou het geweer verwijzen naar een geprepareerde naald, hoewel Lennon beweerde heroïne te snuiven, eerder dan te injecteren, gedurende de periode dat hij de drug gebruikte). Een andere verwijzing naar heroïne in het lied is de vers "I need a fix, 'cuz I'm going down/Down to the bits that I left uptown."
[ Daags na dit stukje dacht ik aan Jan Rot die wel Beatles-nummers heeft vertaald en gezongen. Ik tweette hem een linkje
naar dit stukje en vroeg hem of hij wellicht interesse had om Happiness is a warm gun te vertalen. Vriendelijk
tweetje terug en hij vond het wel interessant. Hij schreef dat morgen zijn nieuwe boek met de beste 121 liedjes uitkomt
en waar drie van zijn vertaalde Beatles-liedjes in staan. Nou ja! En toen dacht ik gelijk aan Volgspot van Radio 5
waar ik een vaste luisteraar van ben en tipte ze om Jan met zijn boek als gast te vragen. Tweetje terug van presentatrice
Astrid de Jong: Jan Rot was al uitgenodigd als gast en wel voor vanavond. O. En zo blijf ik maar ronddobberen in mijn
toevalsbubbel, hoewel wat ik daarover schrijf slechts het topje van de ijsberg is. En dan te bedenken dat ik tot
enkele jaren geleden mijzelf het atheïstische opperhoofd beschouwde van het betekenisloze toeval, toen dacht ik nog dat alles juist toevallig was. Nu weet ik beter, maar hoe het precies zit, weet ik ook niet. ]
Feestje!
Tweet
In 2016 schreef ik een fictie-verhaal over een tienerfeestje in 1976 waarin Shine on You crazy diamond van Pink Floyd een rolletje speelt. Het is een humoristische tekst die ik zeker kan aanbevelen aan iedereen die nu rond de zestig is! Lees Feestje!: http://dejongenskamer.nl/feestje.htm
Ik ben al jaren een vaste volger van de omvolprezen blog Neerlandistiek en mag er ook graag reageren. Ook
de dichter Martijn Benders doet dat af en toe wel, maar hij vindt alles op de blog allemaal honderd keer niks.
Omdat het nu vrijdagmiddag is, reageerde ik, niet met een aanval, maar met een uitnodigende vraag aan deze getalenteerde poëet.
Benders tegen Ronald V.:
Als een intellectueel iemand is die Gombrovicz noch Schopenhauer las en in het cafe bierviltjes verzamelt van T.Hermans en M.Nelis dan heb je voorwaar een punt.
__
?
Vrijdagmiddag 16.00 uur.
Hai Martijn, alias maanantai,
Weer een beetje een onbegrijpelijke reactie van jouw hand, maar de strekking is wel duidelijk, want je komt hier met vrijwel niets anders dan heel negatieve reacties op vrijwel alles op Neerlandistiek. Wat drijft je om hier zo zuur als een femminellocitroen nog rond te hangen en alleen maar gal te spugen?
Maar goed, ik ben niet zo rancuneus en draai mijn vraag liever om: Zou je niet veel beter opbouwend kunnen reageren, of positief willen bijdragen aan deze blog met constructieve ingezonden artikelen over relevante onderwerpen, zoals poëzie en literatuur, die je /wel/ boeien? Is het niet veel aardiger, interessanter en relevanter om bijvoorbeeld eigentijdse, experimentele gedichten van jezelf of van geestverwanten hier onder de aandacht te brengen, ze bespreken, ons - ignorante fossielen die we zijn - ervoor warm te maken? Dat lijkt me een veel zinvollere insteek dan wat je nu doet met al je wild molenwiekende armgezwaai. Zo ben ik gek op muziek, maar ik luister A nooit naar muziek die ik vervelend vind en B ik schrijf nooit over vervelende muziek, maar alleen maar over muziek die ik mooi en interessant vind. Wat vind je van die aanpak en gedachte?
Met een vriendelijke groet op deze zonovergoten vrijdagmiddag tijdens de vrijmibo (zonder alcohol en drugs),
DirkJan
PS.
En je hebt ook nog een eigen tijdschriftje dat je uitgeeft, De Honingzaag. Schrijf daar eens over, of iedere keer over de inhoud als er een nieuw nummer verschijnt, wellicht kan je hier nog nieuwe abonnees werven. En in je uitgave (waarvan Marc van Oostendorp redacteur is). schrijf je toch ook alleen, of voornamelijk stukken over onderwerpen die je wel interesseren, je gaat daarin toch geen gedichten van Joost van den Vondel bespreken? Ik bedoel maar.
Alvast een fijn weekend en ik hef het glas met lekkere ijskoude Fanta Zero - want ik hou niet van alcoholvrij bier - ik hef het glas op neerlandistiek-punt-nl, op de hoofdredacteur, op alle medewerkenden en scribenten en natuurlijk ook op alle lezers van deze blog en dus ook op jou maanantai: kippis, schol, cheers, skål, santé, salute en proost!
[ Nemen jullie zelf allemaal ook wat te drinken en in de keuken vind je bakjes en een grote zak met shanghaiknabbelborrelnootjes. ]
Het was een verwijzing naar de daadwerkelijke leeservaring van ene Ronald V. Dat ik deze plek als negatief ervaar klopt verder als een bus, en ik ben er niet de persoon voor om dat met allerlei eufemismen te verbloemen in de hoop anderhalf lezertje of een prijsje te scoren. Jullie zitten hier op de juiste plek, ik niet. Dus het ga jullie goed.
+
@maanantai Martijn Benders
Dat je het hier verder voor gezien houdt heb je al eens eerder geschreven, maar goed, ieder zijn heug en zijn meug en zijn keuzes. Ik blijf wel je blogs lezen en wat ongezouten kritiek is ook helemaal niet erg en kan verhelderend zijn, maar toch jammer dat je dan juist hier op Neerlandistiek niet ook hebt geschreven over de dingen die je wel aanspreken.
Ik ga nu niet antwoorden dat het je ook goed mag gaan, want voor je het weet sta je hier weer op de stoep schreeuwend te schuimbekken en iemand als Heintje Davids nam ook steeds afscheid en kwam daar steeds op terug, dat was helemaal niet erg, want ze bleef tot op hoge leeftijd een knappe zangstem houden. Het kwam alleen op het laatst een beetje rottig haar strot uit.
;-)
__
2. Hospice
Het maakt me weinig uit, maar Jan (Renkema) is wat taal betreft natuurlijk wel een pietje-precies en volgens de boekjes is het dus wel ‘het’ hospies (gastenverblijf in een klooster of bejaardentehuis), maar weer ‘de’ hospice, net als ‘de’ hospik.
[ En ja, pik in hospik (hospitaalsoldaat) betekent hier echt pik, dat wil zeggen in de overdrachtelijke betekenis van man, zoals ook in kantoorpik. Hos is de afkorting van hospitaal. Een hospik vind je ook wel tijdens carnaval, maar dat is een ander verhaal … ]
+++
Update - Correctie
Ik had niet in mijn digitale Van Dale uit 2005 op hospice gezocht voor het lidwoord, maar voor de betekenis en
de herkomst. Maar toen zag ik dat het dus enkel genoteerd staat als de-woord en zag ik bij hospies dat het juist
alleen een het-woord zou zijn. En toen was ik net even te lui om het te checken in de woordenlijst van de Taalunie en bovendien vond ik het ook een uitgesproken de-woord, maar ten onrechte, want van de Nationale Taalcommissie mag het zowel met 'de' als met 'het' en ook de gratis online Van Dale is
tegenwoordig die mening toegedaan, dus Jan Renkema zat niet fout, maar ik, excuus Jan!
En door de weeromstuit heb ik toen niet verder gezocht naar de herkomst en in de Van Dale stond alleen dat het uit
het Frans afkomstig was. Inderdaad dat klopt en - zoals te verwachten - is dat weer afgeleid van het Latijnse woord hospes dat gastheer betekent. En hospies is/was ook synoniem aan de huidige betekenis van hospice. In mijn Van Dale staat bij hospice:
- verblijfhuis voor terminale patiënten
- huis waar stervenden die om veelal godsdienstige redenen geen euthanasie wensen, worden verpleegd en begeleid
Een hospice, dat al eeuwen bestaat, was vaak met de kerk verbonden. Andere verwante woorden met de grondbetekenis
van gastheer:
Harry Reintjes schreef (met weinig kennis van en interesse in letterkunde, maar nederige bewondering voor de letterkundigen alhier):
Mag hier ff tussendoor taalkunde DirkJan (zoals jij elders deed met hospice/hospies)? “ik weidde een passage aan” = wijdde (of weidde uit over…in een passage). Excuus, heb nog steeds geen afstand kunnen nemen van die rode docentenpen.
+
In reply to Harry Reintjes.
Ja, ik maak in eerste instantie allerlei spel- en typefouten, maar als stukjes of reacties op mijn site belanden, en dan kan het nog even duren, dan corrigeer ik uiteindelijk de meeste foutjes wel. Ik schreef al eerder dat het weinig zin heeft om hier op foutjes te wijzen, maar inderdaad ik weet niet goed of het nou ‘weiden aan’, of ‘wijden aan’ is.
En nu je over de/het hospice begint, toch wel licht gezouten op deze zondagmiddag. Ik postte die hospice-correctie over het lidwoord en schreef dat ik eigenlijk veel meer geïnteresseerd was in de betekenis en etymologie, een veel leuker onderwerp dan spelling en lidwoorden. En ik had mijn reactie gisteren al geschreven om vanmiddag te posten en voordat ik dat deed, kwam Roland de Bonth met een aardig artikel over hoe je de etymologie van woorden kan achterhalen.
En nu heb ik over dit onderwerp al in 2015 een stukje op mijn site geschreven, ook met linkjes. Ik heb een link naar het artikel van Roland (werkzaam bij het INT) vanmiddag onderaan als update opgenomen. Ik eindigde mijn artikeltje in 2015 met:
“Misschien dat iemand of een instituut nog eens wat preciezer en uitgebreider een korte handleiding schrijft en online zet. Ik denk dat daar wel belangstelling voor is. Deze pagina is een aanmoediging en uitnodiging.”
Tips woord-onderzoek op internet
http://www.dejongenskamer.nl/google.htm
Ik dacht dat ik je reactie goed heb gelezen en begrepen, maar in het advies staat toch duidelijk dat het gebruik afhankelijk is van de dag van de week. Er staat:
“De bedoelde betekenis hangt sterk samen met de dag waarop een uitspraak als volgende zaterdag wordt gedaan. Het zou bijvoorbeeld onlogisch zijn om op vrijdag te spreken van volgende zaterdag als daarmee de eerstkomende zaterdag wordt bedoeld; dat is immers de dag erna, en daarvoor is morgen een eenduidig alternatief. Op een maandag verwijst volgende zaterdag een stuk minder duidelijk, omdat de eerstkomende zaterdag dan nog tamelijk ver weg is. ”
Het advies neemt steeds het volgende voorbeeld:
- We zien elkaar volgende zaterdag.
Dat is inderdaad dubbelzinnig, maar er zijn wel heldere alternatieven. Gaat het om de eerste, aankomende zaterdag, ook al zeg je het op vrijdag, laat dan volgende weg.
– We zien elkaar zaterdag.
Bedoel je zaterdag in de volgende week, zeg dan:
– We zien elkaar volgende week zaterdag.
De zin, We zien elkaar volgende zaterdag, is niet dubbelzinnig als je hem op zaterdag uitspreekt en daar zit de crux van de verwarring, als iets de volgende is, dan volgt het op iets op iemand. Ben je de volgende patiënt, dan ben je na de patiënt aan de beurt die nu wordt geholpen. De volgende zaterdag zou dan altijd een zaterdag moeten zijn na een zaterdag, dus een week later, of is volgende zaterdag de eerst komende na de dag dat je het zegt? Verwarrend en dubbelzinnig dus.
__
4. Geboortekaartje
Iemand tweette nogal verontwaardigd een fotootje van een recent geboortekaartje. Ik heb geen commentaar:
+
Geboren!
Wonnemoed Katoene Louise
Dochter van Sanne en Maarten
Zusje van Rosephine, Vosse & Beline
25 augustus 2020
__
5. Gert & Marc - Annie & Marc
@gertdejager
(dichter en leraar Nederlands aan het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam)
“Je mooie zin maakte dat even heel goed duidelijk.”
Marc Kregting begreep je eerdere opmerking ("Die zin mag van mij de wereld over, desnoods in het Engels"). kennelijk niet en voor mij was ook niet duidelijk of je de zin nu prees of ironisch kritiseerde. En over de kwaliteit van de zin die je aanhaalde van Kregting – en ook over zijn tweede versie – verschil ik sterk van mening.
“De geamerikaniseerde taal heeft dus een oorsprong en conformeert zich aan de globalisering die ze bekritiseert.”
(Ik ben bepaald geen liefhebber van zijn schrijfstijl.)
Vanmiddag schreef ik onder een stukje van mijn site een update en wijdde ik onder meer een korte passage aan Annie M.G. Schmidt. Een paar jaar geleden kwam ik erachter dat ze een paar jaar in een pension in de Haagse Van Speijkstraat heeft gewoond en ik ook een tijd in die straat woonde. Leuk en ik word nergens meer door verrast. Ik schreef tussen haakjes:
+
[ Annie M.G. Schmidt heeft ook in de Van Speijkstraat gewoond. Een aantal jaren geleden heb ik uitgezocht op welk huisnummer dat precies was. Lees meer in een kort stukje over mijn speurtocht op mijn pagina over Haagse humorhelden.
Haagse Humor Helden – De Jongenskamer
http://www.dejongenskamer.nl/haagsehumor.htm
Annie Schmidt kende ik als kind al van haar geweldige liedjes uit Ja Zuster, Nee Zuster en die ik later voor mijn kinderen van cd heb gedraaid. Ook heb ik met heel veel plezier al haar kinderboeken aan hun voorgelezen en werd ze daardoor mijn grote voorbeeld voor een heldere en simpele schrijfstijl. Ze wordt door de literaire wereld zwaar ondergewaardeerd. ]
+
Helder en simpel.
+
Van Update – Blauwe zomer
http://www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#blauw
+++
In reply to DirkJan.
PS.
@gertdejager
En dan moet ik zeker – het zal niet verbazen – ook nog Marc van Oostendorp noemen als een groot voorbeeld in helder schrijven. Ik probeer dat te benaderen, maar wat betreft zijn intellect en eruditie kom ik niet in de buurt.
En Gert, ik reageerde ook omdat jouw reactie op de zin van Marc Kregting onduidelijk was, maar toch aardig om nu even tussen neus en lippen door te vermelden dat de familie van mijn moederskant, dat wil zeggen, de familie waar mijn oma werd geboren en opgroeide, uit Raamsdonksveer komt, ben er daardoor een keer doorheen gereden.
Begin dit jaar gebruikte ik onbewust/bewust de plaatsnaam in een (conceptueel) dichtseltje van mij, een dichtsel, want een echte dichter – zoals jij – ben ik niet, ik voel me ook geen dichter.
AHMAS
Alles hangt met alles samen
Algebra en alfabet
Waterval, patatje-met
Koekoeksklok en Raamsdonksveer
Boerenkool en vliegverkeer
Letters, woorden, namen
Alles hangt met alles samen
Een engel in een dakkapel
God dat is een lellebel
En de duivel die zegt amen
+
En toen je mij hier een tijdje terug de mantel uitveegde vanwege te veel posten, kwam ik op je site en las ik dat je in Raamsdonksveer bent geboren. Wie weet, misschien zijn we wel familie van elkaar! ;-)
Van de website van Carré met een toelichting van Arnon Grunberg.
+
Woensdagavond 9 september brengt Arnon Grunberg twee voorstellingen in Carré gebaseerd op de door hem samengestelde bundel met verslagen van ooggetuigen, Bij ons in Auschwitz. Ester Naomi Perquin, George Tobal, Fadua El Akchaoui en Mark Rietman (vervangt Elsie de Brauw) lezen getuigenissen en Marc Pantus, Maarten Hillenius, Flip Noorman en Jorn ten Hoopen maken muziek.
‘Het woord ontslaapt overal waar een werkelijkheid haar onontkoombare eisen stelt,’ schreef Jean Améry, overlevende van Auschwitz, in Schuld en boete voorbij. Verwerking van een onverwerkt verleden.
+++
De werkelijkheid dreigt altijd opnieuw onontkoombare eisen te stellen, ook daarom is het cruciaal dat wij het verleden blijven onderzoeken, dat wij er kennis van blijven nemen, zoals ik in mijn 4 mei-rede al zei, al was het maar om vast te kunnen stellen waarin het heden verschilt van het verleden en wanneer ze toch op elkaar beginnen te lijken.
Als bezorgde burgers de verplichting een mondkapje te dragen gelijkstellen met het bevel een Jodenster te dragen, dan vrees ik dat van het recente verleden nu al weinig meer is overgebleven dan symbolen die aangewend worden voor propaganda.
Daarnaast zien we hoe er nog steeds met groepsidentiteiten wordt gegoocheld met geen ander doel dan mensen, de ander, te reduceren tot een vijand, al wordt dat met nog zoveel verve gebracht als ‘problemen benoemen’.
Op 9 september vindt in Carré (vlak erachter is de Lepelstraat van Het bittere kruid) een avond plaats gebaseerd op de door mij samengestelde bundel met verslagen van ooggetuigen, Bij ons in Auschwitz.
Om te blijven nadenken over de vraag wat humanisme, en daarmee hoop, nog kunnen en mogen betekenen na Auschwitz.
Arnon Grunberg
+++
Twee tweets
#1/2 Op dit moment presenteert Arnon Grunberg in Carré een programma over Auschwitz. Hij schreef er veel over: De Shoah kan weer gebeuren en iedereen kan dader worden. @arnonyyheeft antwoorden die ik niet heb en stel nog steeds de vraag: Waarom Auschwitz? http://dejongenskamer.nl/varia99.htm#waarom
#2/2 In 1967 zong Liesbeth List een omstreden lied van Theodorakis in een vertaling van Lennaert Nijgh over een vrouuw die tevergeefs haar geliefde zoekt in concentratiekampen. "...en nooit zal hij hier een antwoord krijgen."
Tekst: https://muzikum.eu/nl/123-131-11342/liesbeth-list/hooglied-songtekst.html
Het Hooglied is oorspronkelijk een kleine verzameling van teksten in dichtvorm uit de Bijbel over de liefde tussen man en vrouw. Was dit Hooglied van Theodorakis toen in de jaren zestig al te controversieel, dat zou het zeker nu zijn, of is het kitsch? Het wordt in ieder geval nooit gedraaid op de radio en ik heb ook geen weet of het ooit nog ergens
wordt uitgevoerd. Ik heb geen echt oordeel over het lied, wel interesse.
Hoor de muziek maar de woorden niet,
dansbeweging, maar met niemand erbij.
Gedicht, maar zonder een lezer.
Tijd, maar zonder de cijfers.
Hoeveel raadsels kun je verdragen?
De vriend die stierf maar niet meer kon praten,
de andere vriend die in zijn laatste bed
een cirkel tekende met zijn handen,
en daarmee reizen bedoelde. Dat was
een afscheid, en ik begreep het, ik moest
nog reizen en verder, cirkels over de wereld
tot ik weer bij hem zou zijn,
of hij bij mij, een vergeefse belofte.
Cees Nooteboom (1933)
Uit: Afscheid. Gedicht uit de tijd van het virus, de nieuwe bundel van Cees Nooteboom.
Gisteren hoorde ik op de radio een interview met zangeres Janne Schra. Op vragen van de interviewer vertelde ze dat ze op de middelbare school gedichten van Vasalis had gelezen, die vond ze wel mooi, maar ook ontoegankelijk, ze begreep ze niet en dacht toen, Als ik wat ouder ben moet ik ze eens herlezen. In 2017 werd ze door het Noordpool Orkest gevraagd om een aantal gedichten van Vasalis te zingen met het orkest. Dat heeft ze natuurlijk gedaan en alle opgenomen liederen staan op YouTube. Herfst is – toevallig? – niet verklankt, maar Drank, de onberekenbare wel. Ik hou van de stem van Janne Schra, maar ik weet nooit zo goed wat ik met gezongen gedichten aan moet en in dit geval vind ik het nogal tamelijk onverstaanbaar, jammer.
(Jaren geleden heb ik vanwege een gerede aanleiding nog met Janne Schra getwitterd.)
2.
Wel geslaagd vind ik de opname van het voordragen door Remco Campert van zijn gedicht Lamento met begeleiding van het kwartet van saxofonist Benjamin Herman.
( Campert was al vanaf zijn tienertijd verknocht aan de jazz, aan de bebop en Vasalis hield van zigeunermuziek die al voor de oorlog veel in Den Haag live was te horen. )
3.
Geen gedicht, maar wel een liedtekst die ik een tijdje geleden tegenkwam en tot mijn verrassing was geschreven door Cees Nooteboom. Hij heeft begin jaren zeventig het bekende Italiaanse duet Parole, parole (Mina en Alberto Lupo) vertaald voor Liesbeth List (met wie Cees toen een relatie had) en Ramses Shaffy. Parole, parole werd Gebabbel, gebabbel. Fijn nummer.
En Cees Nooteboom, 87 jaar, is nu in het nieuws vanwege zijn nieuwe dichtbundel Afscheid, gedicht uit de tijd van het virus, daaruit is ook dit gedicht van de dag geplaatst. Ik las een recensie op Tzum en tweette:
+
@djwvos
Tzum:’Cees Nootebooms vader overlijdt in het voorjaar van 1945 aan de verwondingen die hij opliep tijdens het bombardement op het Haagse Bezuidenhout.’ Ik kom er nu pas achter dat Nooteboom in Den Haag opgroeide, mijn vader bleef ongedeerd.
Toch weer drie geboren Hagenaars in deze reactie en alle drie dichters en alle drie hebben ze veel met muziek.
‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.’
Gerrit Achterberg
__
@woutervanderland
[...]
Er zullen vast meer gerenommeerde (literaire) schrijvers en dichters zijn geweest die leidteksten hebben geschreven, maar ik kan eigenlijk niet meer bedenken dan recentelijk een aantal liedteksten van Ilja Leonard Pfeiffer voor Ellen ten Damme en Dimitri Verhulst voor Wende (Snijders). Zitten van beiden mooie nummers tussen.
+
@woutervanderland
Er zijn inderdaad niet veel literatoren die zich aan liedteksten hebben bezondigd, Cees Nooteboom lijkt een uitzondering. Maar er zijn natuurlijk wel diverse uitstekende tekstdichters (geweest), zoals Lennaert Nijgh, Annie M.G. Schmidt, Willem Wilmink, ik noem een Michel van der Plas, Friso Wiegersma, Herman Pieter de Boer, of Theo Nijland en er zijn er nog wat meer, maar het valt me aan deze beperkte opsomming op dat ze vrijwel allemaal dood zijn …
Net had Radio 5 de radioprimeur met een nieuw duet van Paul de Leeuw en Simone Kleinsma. Het heet 'Tot de maan en terug ' en ik heb het gehoord: ‘Ik hou van jou tot de maan en terug …’ Nee, hier hebben we niet te maken met een poëtische dichter met een lyrische inborst (kan niet vinden van wie de tekst is) en ook de muziek van de huiscomponist van K3 loopt niet over van oorspronkelijke muzikaliteit, wel van valse musicalkitsch. Ik ga geen linkje geven van YouTube.
Holman zingt Reve. Theodor kan niet echt goed zingen, maar de getoonzette gedichten zijn in ieder geval goed te verstaan en zijn zelf geschreven pianomuziek sluit mooi aan bij het werk en de intenties van de later bekeerde volksschrijver. “Wie gij ook zijt. U heb ik lief, met heel mijn hart met al mijn bloed.” … “Er rest mij niets dan duisternis en dood.”
Prachtig!
__
Reactie maanantai (dichter Martijn Benders):
Als je echt zo begaan bent met Den Haag is het wel vreemd dat je niet ‘De Vis die niet kon zwemmen’ weet noemen, vol dichters en schrijvers, van je stadsgenoot Melle de Boer en met je andere stadsgenoot Marc van der Holst, overigens naar mijn mening een van de weinige dichters daar die wat in de melk te brokkelen heeft. Een liedje:
Melle de Boer ken ik oppervlakkig van zijn (Haagse) band Smutfish en die voornamelijk Engelstalige songs maakt, nummers geschreven van zijn hand en die door hem met een wel heel beperkt stemgeluid worden gezongen. Ik wist niet van het bestaan van zijn Nederlandstalige project ‘De vis die niet kon zwemmen’ van een paar jaar geleden en waarbij Engelstalige songs van Smutfish door een keur aan schrijvers en dichters werden vertaald. Maar eigenlijk geen van allen die hieraan hebben meegewerkt (het linkje leidt naar het lied Engel, vertaald door Jan van Mersbergen) ken ik van andere, oorspronkelijke liedteksten, deze vertalingen lijken me eenmalige uitstapjes. In mijn reacties ging het toch om tekstdichters voor wie het grotendeels hun vak is – was – of in het geval van Pfeiffer en Verhulst, om makers van eigen oorspronkelijk liedwerk. Popmuzikanten en kleinkunstenaars die hun eigen teksten schrijven had ik er sowieso buiten gelaten.
Marc van Holst kende ik niet, (hij woont weliswaar in Den Haag, maar geboren en getogen in Noordwijk en waar hij veel over schrijft) , maar schijnt een groot en veelbelovend talent te zijn (en dat al jaren). Ik heb een en ander beluisterd op YouTube (een website heeft ie niet, maar hij schijnt wel hyper-actief te zijn op Facebook, maar daar zit ik om principiële redenen niet), maar hier was ik niet van onder de indruk, noch van zijn teksten, noch van de muziek en zijn vertolking. Evenmin van Melle de Boer, maar altijd aardig en prikkelend om van dit soort nieuwe, meer experimentele singer/songwriters kennis te nemen, maar het is geen muziek die ik ooit voor mijn plezier zal opzetten.
Ik ben al meer dan twintig jaar weg uit Den Haag en ik heb tot een paar jaar geleden geprobeerd om het culturele leven van de Hofstad op afstand te volgen, daarom weet ik van Smutfish, maar dat heb ik om diverse redenen losgelaten. Ik heb ook meer belangstelling voor ouder en klassieker werk, zowel in de poëzie als in de muziek (en als het erop aankomt, doe mij dan maar instrumentale jazz, al dat geouwehoer door de muziek altijd) en anders als jij, die als het naar jouw smaak hier op Neerlandistiek om fossiele, kanarieslechte gedichten of schrijvers gaat, wild om zich heen begint te slaan, geef ik nooit respectloos en met minachting af op al die actuele en kennelijk urgente dichters en muziekmakers van tegenwoordig waar ik weinig aan vind, en ‘kunstenaars’ als De Boer en Van Holst vind ik op het eerste gezicht en gehoor ook geen cultfiguren, zoals bijvoorbeeld Spinvis, of Meindert Talma,, maar rafelige randfiguren en dan zeg ik concluderend – onder dankzegging voor het plaatsen van het muzieklinkje: Haags of niet Haags; Interessant, maar gaat u verder.
Trouwens het is hier bewolkt en wat fris in Amsterdam, Wat voor weer zou het zijn in Den Haag?
Zie ik zo bleek soms?
__
Reactie maanantai:
Dank voor je vrij bizarre reactie. Wild om me heen slaan? Omdat hier wat oude fossielen de ignoramus uithangen – alsof we niet precies dat van de neerlandistiek gewend zijn. Het is toch niet voor niets zo dat geen hond het wil studeren?
__
@maanantai
Zonder nieuwe discussiepaden in te slaan, denk ik – ook vanuit mijn eigen waarneming – dat jongeren om heel andere redenen geen Nederlands studeren en liever voor een andere studie kiezen en heeft dat niets te maken met een vermeende fossiele staat waarin de neerlandistiek zou verkeren. Als de neerlandistiek alleen nog maar over hedendaagse experimentele poëzie zou gaan, dan komt er juist geen hond meer studeren en de jongeren die nu nog wel voor een studie Nederlands kiezen, die doen dat doorgaans juist door een interesse in de traditionele literatuur, of vanwege belangstelling voor taalkunde, dat kan ook nog hoor!
+++
En tegenover de ‘fossiele taalkunde’ staat de hypermoderne computationele linguïstiek, de tak van sport die zich onder andere bezighoudt met kunstmatige intelligentie en taal, dus zo’n studierichting is weer interessant voor de bèta’s die ook van taal houden.
En laat nu vandaag, 8 september 2020, Antal van den Bosch zijn benoemd als bijzonder hoogleraar Taal en Kunstmatige Intelligentie aan de UvA. Hij is ook directeur van het Meertens Instituut dat uitgerekend vandaag 90 haar geleden is opgericht. Feest in Amsterdam.
En dan las ik ook nog eens een artikel van vandaag op de site van The Guardian over een computer die bijna geheel zelfstandig een samenhangend en zeer diepzinnig essay over zijn eigen existentie uit zijn digitale brein heeft laten borrelen. Ik vind het allemaal twijfelachtig en het roept bij mij meer vragen dan enthousiasme op. Ik sta ook sceptisch tegenover de ontwikkelingen en de schijnbaar uiterst spectaculaire mogelijkheden van artificial intelligence in de toekomst. Het gaat ook altijd over de toekomst. Maar wat was nu het opzienbarende nieuws vandaag, lees zelf en vooral ook goed de voetnoot onderaan.
A robot wrote this entire article. Are you scared yet, human? GPT-3 – The Guardian – 08-09-2020
Ik heb er een paar tweets over gemaakt en eindigde met:
+ PS. En dan zou ik zonder redactiewerk en zonder samenstelling van diverse runs, een zo’n AI-essay willen lezen zoals die uit de computer rolt, maar dat publiceren ze dan niet. En wat er in de achterliggende database zit, blijft ook onvermeld. We zullen zien wat de toekomst brengt. +
+
En gebeurde er nog wat op 8 september 1930?
Het was toen in Nederland een donkere en fris-warme dag (max 17,4°C) zonder zon. De lucht was onbewolkt en er stond een matige wind (3 Bft).
In New York begonnen de openbare scholen met het onderricht van Hebreeuws, Richard Drew vond op deze historische dag de Scotch tape uit en er werden talloze onbekende mensen geboren en gingen er dood. Zo werd in Hannover Norbert Goldberg geboren en die al dertien jaar later op 26 maart 1943 omkwam in Sobibor.
Op deze dag in 1983 overleed Wim Kan en vandaag 60 jaar geleden zag leeftijdsgenoot Matthijs van Nieuwkerk het levenslicht in Amsterdam, in zijn en inmiddels ook mijn Mokum.
Enfin, toch weer een hoop zijpaden bewandeld (gebabbel, gebabbel, gebabbel), maar hoe dan ook, gefeliciteerd allemaal!
________________________
PS.
8 september 1930 viel op een maandag. Vandaag 5 jaar geleden was het net als nu een dinsdag, de dag van Joost Zwagerman zijn zelfgekozen dood. Na zijn overlijden verscheen nog een bundel met nagelaten gedichten.
LIEF
Mijn lief, wees alsjeblieft
heel lief voor mij, nu God
mij denkelijk heeft uitgewist.
Mijn lief, blijf alsjeblieft
heel dicht bij bij. Misschien
wordt ik door God gemist.
Mijn lief, vertrouw ook
nu op mij. Ik ben niet weg,
God ademt mij. Mijn lief,
wees alsjeblieft heel lief
voor mij. Misschien heeft God
Zich in mijn dood vergist.
Ik heb de roman Blauwe zomer van Leo Blokhuis gelezen. Het verhaal speelt zich af in de jaren vijftig en begin jaren zestig en gaat over de jonge indo Chris, hij heeft een Nederlandse moeder en een Indische vader, die eind jaren vijftig naar Nederland gaat en in Den Haag bevriend raakt met Johan die uit een zwaar christelijk milieu komt. Ze spelen gitaar en beginnen een bandje die ze de Rocking Blue Boys noemen. Ze spelen wat later indorock is gaan heten (dat begrip is pas in de jaren zeventig gemunt door Piet Muys) en ze boeken succes in Duitsland. Dat is globaal het verhaal.
Natuurlijk wilde ik het graag lezen, vooral vanwege Den Haag, de indorock en ook vanwege Leo die ik al jaren met belangstelling volg en waar ik veel waardering voor heb. Nadat ik het boek uit had stuurde ik hem een tweet.
@LeoBlokhuis Hai Leo. Ik heb in twee sessies met interesse en plezier Blauwe zomer gelezen, maar, maar ... ;-) Ik schrijf van 't weekend een kort stukje op mijn site en tweet je nog, of ik app zondagavond tijdens Blokhuis.
Dat was vrijdagmiddag. Zaterdagmorgen werd ik in een vreemde, lucide droomslaap wakker en waarin ik dacht dat ik geen recensie over het boek moest schrijven. Wonderlijk. Ik stond op, de zon scheen fel, maar tegelijk hoorde ik het hard regenen. Omineus. En toen wist ik het zeker, Ik ga het boek niet recenseren want als ik de twee 'maren' uit de tweet zou uitwerken, dan zou ik toch behoorlijk negatief zijn en ik heb totaal geen animo om een zure bespreking te schrijven. Dat doe ik uit principe niet, ik schrijf ook nooit over muziek waar ik niets aan vind, dat sla ik altijd over, ik schrijf alleen over dingen die ik leuk, aardig en mooi vind. Dus geen recensie en ik zou ook teveel mezelf erbij betrekken, dat zou ik niet na kunnen laten, want dat vind ik essentieel, zo ben ik nu eenmaal, maar ik heb ook even geen zin om veel over mezelf te schrijven, dat doe ik al genoeg.
Maar daarom toch een paar neutrale. persoonlijke puntjes. Ik heb nooit geweten dat er een tram door de Boekhorststraat heeft gereden (Lijn 10) en in de straat zat dus bioscoop Thalia. Dat wist ik wel en de bioscoop is begin jaren zeventig gesloten en rond 1990 ben ik nog eens in het gebouw geweest waar toen een grote meubelzaak in was gevestigd. Aan de buiten- en binnenkant was niet meer te zien dat het een bioscoop was geweest.
In het boek gaat Johan op een kamer wonen in de Van Speijkstraat (Zeeheldenkwartier). Het speelt verder geen enkele rol, maar ik heb ooit ook in die straat op een kamer gewoond. Een paar jaar geleden kwam ik erachter dat ook Annie M.G. Schmidt in haar jonge jaren daar in een pension(!) woonde en waar haar oudere broer al eerder was ingetrokken.
Leo (Zevenbergen 1961) schreef fictie en voor het schetsen van het christelijk milieu kon hij putten uit zijn eigen verleden als zoon van een predikant (dominee). Ik heb over het begin van de popmuziek en de jaren zestig en Den Haag een lang non-fictie relaas opgetekend over de drummer Jay Baar van de Q65, hij overleed dit jaar 30 jaar geleden. Het zijn oral-history-verhalen die zijn beste vriend Paul na zijn dood aan mij vertelde. Dat bijzondere verhaal staat al jaren op mijn site en ik kan alleen maar zeggen dat dit - weliswaar onvergelijkbaar - in veel opzichten wel even geheel andere koek is dan Blauwe zomer.
Leo reageerde op mijn tweet met: Wat een cliffhanger, DirkJan.
Sorry Leo en dit stukje gaat ook als een nachtkaars uit, maar bedankt, ik ben altijd verheugd om weer wat te lezen, over muziek, indorock en Den Haag, De Haag, die mooie stad achter de duinûh ...
(Wat de reden ook is, opmerkelijk, maar het wil toch wat zeggen dat Blauwe zomer niet op de site staat vermeld.)
+
Ik denk - ook door wat ik las in het boek - dat Leo net als ik (en nog meer indorock-liefhebbers) de instrumental Black eyes van The Tielman Brothers het beste indorocknummer vinden. Wat een geweldige tergendlangzame opbouw in dit nummer en wat een explosieve ontlading daarna. Ze speelden het live op tv in 1960 en staat op YouTube.
Aan het begin van de zondagavond twitterde ik over dit stukje en een paar uur later toen Leo plaatjes ging draaien op Radio 2 in zijn
programma Blokhuis, reageerde hij kort en toch nog vriendelijk. We tweetten even over en weer en Leo heeft
dus zelf ook in de Van Speijkstraat gewoond toen hij begin jaren 80 een jaar in Den Haag in militaire dienst zat.
Dat wist ik alles niet en dit verklaart dan mede zijn belangstelling voor Den Haag. En ik heb ook in dienst
gezeten, vreselijke tijd, en het laatste half jaar ook in Den Haag. Waarschijnlijk hebben we in hetzelfde
gebouw in Benoordenhout gewerkt, maar ik denk niet in dezelldde periode. Wel hebben we allebei op wacht gestaan
bij de ingang van de Alexander-kazerne aan de Waalsdorperweg. Nou ja, gelukkig geloof ik niet meer in toeval.
Goodnight.
(en sweet dreams)
__
[ Annie M.G. Schmidt heeft ook in de Van Speijkstraat gewoond. Een aantal jaren geleden heb ik uitgezocht op
welk huisnummer dat precies was. Lees meer in een kort stukje over mijn speurtocht op mijn pagina over Haagse humorhelden.
Annie Schmidt kende ik als kind al van haar geweldige liedjes uit Ja Zuster, Nee Zuster en die
ik later voor mijn kinderen van cd heb gedraaid. Ook heb ik met heel veel plezier al haar kinderboeken aan hun voorgelezen en werd ze daardoor mijn grote voorbeeld voor een heldere en simpele schrijfstijl. Ze wordt door
de literaire wereld zwaar ondergewaardeerd. ]
__
! UPDATE !
Een week later kwam ik er nog terug en tweette naar Leo.
Baby Love (Lek. Was: het is een meisje)
Tweetserie
@LeoBlokhuis Ik had je tweet over Toots van de Maytals geretweet. Toch wel bijzonder vorige week dat we beiden in dezelfde straat hebben gewoond. Sinds enkele jaren ben ik mysticus na een leven als atheïst. Ricky die atheïst is hoorde ik eens zeggen dat jij een mysticus bent. Toeval bestaat niet!
@LeoBlokhuis @Rickykoole Ik woon bij het Oosterpark en heb Ricky daar ooit met een hondje gezien. In 2000 schreef ik op nl.kunst.film een lange conceptuele interactieve story over Lek en de geboorte van mijn dochter. @simondewaal was er ook. Tja. http://dejongenskamer.nl/babylovenotv.htm
+
Leo Blokhuis @LeoBlokhuis
Als antwoord op @djwvos @Rickykoole en @simondewaal
Ja, dat kan, daar heeft ze in de buurt gewoond.
+
DirkJan Vos @djwvos
Als antwoord op @LeoBlokhuis @Rickykoole en @simondewaal
Ok, prima. Lek zag ik ook bij 'toeval' en kon mijn giftige kritiek op de (Nederlandse) film mooi laten resoneren met de geboorte van m'n dochter. Ik schreef m'n eigen scenario met een clipje als toegift. Lek brandde ik af en 'toevallig' wilde ik Blauwe zomer niet recenseren. Bye!
+
simon de waal@simondewaal
Als antwoord op @djwvos @LeoBlokhuis en @Rickykoole
Snapte je toen al niet en nu nog minder. Hoop dat je meer plezier aan je dochter hebt beleefd. ;-)
+
DirkJan Vos @djwvos
Als antwoord op @simondewaal @LeoBlokhuis en @Rickykoole
Toch nog voor Simon. Ik volg al 30 jaar Leo en deel veel dezelfde dingen, waaronder zwarte muziek. Ricky zei tijdjterug op de radio dat Leo een mysticus is en ik sinds een paar jaar ook. Vorige week bleek dat Leo en ik in dezelfde straat hebben gewoond: http://dejongenskamer.nl/varia99.htm#blauw
+
Ik twitterde niet meer naar Simon dat ik inderdaad veel plezier aan mijn dochter heb beleefd en dat ik dat nog steeds doe!
Maar nu nog wel een korte toelichting. Lek is een speelfilm, een politie-thriller, van Jean van de Velde uit 2000 die ik toen bij 'toeval' daags na de geboorte van mijn dochter zag in de sneak preview in Kriterion. Simon de Waal schreef het scenario (en is part-time rechercheur bij de Amsterdamse politie) en hij zat net als ik ook op de nieuwsgroep nl.kunst.film. Ricky Koole speelde een hoofdrol in de film, is ook zangeres en trouwde jaren later met Leo (Blokhuis) met wie ze een zoon kreeg. De film Lek is gesitueerd in
Amsterdam-Oost, ik geloof dat Simon daar is opgegroeid en daar in 2000 ook woonde. Ik was net in Oost komen wonen en
in het verhaal dat ik op de nieuwsgroep schreef, speelt dat straatje nog
een verrassende rol.
Vlak na de geboorte van mijn dochter, haar werkelijke naam is Aaf en ze is nu 20, had ik alle tijd en door de resonerende combinatie van de geboorte en de film bedacht ik een conceptuele, interactieve vervolgstory voor de film-nieuwsgroep en waar diverse
deelnemers op hebben gereageerd en dus aan het verhaal hebben bijgedragen, ook Simon deed dat en werd hij eveneens een onderdeel van mijn 'film', van mijn 'scenario' dat ik verspreid over een aantal dagen in een serie postings schreef, een story met een begin en een eind. Want dat was het ook, Simon had zijn scenario geschreven, Jean van de Velde zijn film gemaakt (en nu Leo zijn roman) en ik maakte creatief
mijn eigen kleine productie (dat had ik al eerder gedaan op andere nieuwsgroepen) en waarbij ik niet alleen de schrijver was, maar ook de producent en regisseur en waarin ik ook nog eens de hoofdrol speelde, al was ik natuurlijk een onbekende figuur, een nobody die ronddwaakde op internet, op usenet, dwaalde in het leven, ergens in een kleine straat in Amsterdam-Oost. Nog steeds. Maar dat kan op internet, op internet kan alles, bijna alles.
Het is een lang verhaal, voor de liefhebber. Het eindigt met een kort familie-clipje dat ik na de geboorte van mijn
dochter maakte. Heel zoet.
Na deze actie ben ik ruim vijf jaar off-line geweest van internet. Ik heb me toen voornamelijk beziggehouden
met de verzorging en opvoeding van mijn kinderen bij mijn ex in haar huis en ik had veel tijd om veel te lezen en als het
even kon zat ik dan met een boek op mijn vaste plekje, op mijn bankjke in het Oosterpark. Schrijven deed ik niet, ook
nauwelijks e-mails geschreven in die jaren, maar ik ben ook geen schrijver, geen echte schrijver, ik ben
een tiepelaar.
Update: Mailtje van Nico, Bright eyes komt pas 19 september aan de beurt. Ok, prima. En gisteren dus wel
gedraadi bij Eddy Keur en vrijdagavond zong Stef Bos Papa in De Vooravond op tv ...
+
!!! Bright eyes kwam (5 september) niet aan bod, ik weet niet waarom, maar om half een, kort daarvoor kwam het nummer wel voorbij in het programma van Eddy Keur. !!!
[ Morgen, zaterdagmiddag 5 september, wordt tussen 15.00 en 17.00 uur mijn inzending met Bright eyes behandeld door Driessen & Driessen op NH-Radio. Morgen een update hoe het was ... ]
+
Sinds een tijdje luister ik weer op de zaterdagmiddag naar Driessen & Driessen op Radio Noord-Holland (NH Radio), leuk programma voor oudere jongeren zoals ik die van muziek houden, van popgeschiedenis en van humor, want humor hebben de broers Leo en Nico en strooien daar rijkelijk mee in de twee uurtjes.
Vorige week reageerde ik met een mail op hun rubriek Het Plaggie-plaatje over geplagieerde popnummers en schotelde ik ze de plagiaatzaak van het nummer Ghostbusters voor omdat deze wereldhit heel brutaal was gejat van Huey Lewis en dat pikten ze op. Ik over die plagiaatzaak al eerder getweet, zie onderaan dit bericht.
En daarna ingezonden voor de Slechtste Plaat, want daar had ik wel een goede suggestie voor en er was ook nog een aanleiding, vroeger zou ik zeggen 'dat was toevallig', maar ik geloof niet in toeval en het moest zo zijn dat ik onderstaande mail verstuurde. Nico reageerde dat ze hem aanstaande zaterdag gaan draaien. I say no more en wacht af.
+
Hai Leo en Nico (en Arend),
Toch gelijk weer in de mail en als jullie er misschien wat mee doen voor de rubriek De Slechtste Plaat, dan noemen jullie alleen mijn naam en draaien 20 seconden van het nummer, prima, maar ik ga toch even mijn vreselijkste plaat uitgebreid motiveren, want er was ook een aanleiding gisteren en daarom reageer ik mu ook. Ik schrijf nooit over muziek
die ik slecnt vind en dit is een eenmalige uitzondering.
Vrijdag was in het nieuws dat Nick en Simon in november een album uitbrengen met muziek die geïnspireerd is op hun grote voorbeelden Simon en Garfunkel. Ik heb niets met het Volendamse duo, maar wel met Simon en Garfunkel, daar ben ik wel een groet fan van en zeker ook later van Paul Simon als solo-artiest, een muzikale grootheid, maar door het nieuwtje moest ik gisteren direct denken aan het vreselijkste nummer dat ik ken en waardoor ik gisteren naar iemand mailde over Bright eyes van Art Garfunkel.
Ik vind maar heel weinig muziek diep waardeloos en niet te pruimen, maar dit nummer dat op nummer 1 kwam in de Top 40, vind ik afgrijselijk. En dat komt ook omdat ik eind jaren zeventig parttime in Den Haag in bioscoop Du Midi werkte als kassier en de zielige konijnentekenfilm voor volwassenen Watership Down daar maanden met succes draaide. Bright eyes was een song in de film en in de bioscoop stond door het hele gebouw altijd het geluid van de film aan als ie werd vertoond. En zo heb ik misschien wel 100 keer verplicht dit verschrikkelijke slijmnummer moeten aanhoren met die even hoge slijmerige stem van Art Garfunkel. Sindsdien als ik het nummer op de radio voorbij hoor komen, schakel ik even naar een andere zender, Ik heb dat alleen nog met twee andere nummers, Pappa van Stef Bos en Dochters van Marco Borsato, verder kan ik alles wel horen, maar Bright eyes spant de kroon kwa gruwelijk slecht nummer ...
En dus Nick en Simon met een nieuw album en ze hadden onlangs een docu-serie op tv over hun zoektocht naar hun helden Simon en Garfunkel, maar daar heb ik niets van gezien, want ik kijk geen teluhvisie, maar ik las wel dat de spanning in de afleveringen wordt opgebouwd naar het einde of ze Simon en Garfunkel ook echt gaan ontmoeten. Tot gisteren wist ik niet hoe dat is afgelopen, maar ik wilde nu toch wel de ontknoping weten of het hen mu gelukt was: Nee, daar waren ze niet in geslaagd, de sukkels! Hahaha!
Hun nieuwe album gaat NSG heten, Nick Simon Garfunkel, snappen jullie de woordspeling?
Ik schreef vanmiddag op mijn site dat ik Papa van Stef Bos een verschrikkelijk lied vind, toeval bestaat niet, maar ik vind een ander nummer nog vreselijker en dat wordt morgen gedraaid op Radio NH bij Driessen & Driessen. Welk nummer stuurde ik in?
Lees: http://www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#bright
(Tweet @devooravond: Filmpje van Stef Bos die vanvond Pappa zong in De Vooravond)
Update 1 Nick & Simon:
Onlangs traden Nick en Simon ergens op in het land en zat de Amerikaanse acteur
Woody Harrelson in het publiek, ik ken hem onder andere van Natural born killers en The people versus Larry Flint. Enfin, ze hadden na afloop even contact met hem en het haalde de achterklappagina's van de
showmedia. So far so good. Maar wat blijkt nu, Woody is een hele goede vriend van Paul Simon en hij had daarna een filmpje
van het optreden van het Volendamse duo aan Paul laten zien. Die was enthousiast, sprak een vriendelijke
videoboodschap in en zo hadden Nick en Simon uiteindelijk toch nog bijzondere en persoonlijke reactie ontvangen van een van hun helden waarover
ze een reality-docu hadden gemaakt! En nu maar hopen en erop vertrouwen dat dit geen doorgestoken kaart was. Nee, Volendammers ken ik als goudeerlijke palingrokers.
"Ik zag een video van jullie optreden en het klonk erg goed. Het klonk als Simon & Garfunkel."
Paul Simon
+
Update 2 Nick & Simon
Hai Leo,
Mog even over Nick en Simon en Simon en Garfunkel, ik had niet helemaal goed mijn research gedaan, maar er is een video van N&S met de video-boodschap van Paul Simon, net 5 minuten geleden pas gezien. En ik kijk geen tv, dus dat zal vast allemaal ook al wel zijn uitgezonden. De video staat op Instagram, maar ik zag hem onderaan een bericht op nu.nl. De reportage is wel wat verdacht goed en gelikt gemaakt en het eindigt met een oproep om op hun doicu-serie over hun zoektocht naar Simon en Garfunkel te stemmen voor de Teleivizierring.
En ik ben heel slecht van vertrouwen en ik denk zeker dat het Paul Simon is, maar hou het voor mogelijk dat het heel anders is gegaan en dat ze al veel eerder contact met Paul hadden en de videp-boodschap is opgenomen en ook die episode met Woody Harrelson in Briell is dan in scene was gezet, alles voor deze Televizierring-promo en als laatste uitsmijter van hun serie dat ze toch een reactie kregen, snap je? Hoe dan ook, best leuk en geslaagd!
PS. Op het eind van de video noemt Kees Tol Nick en Simon sukkels, dat schreef ik ook al! ;-) En de video is, zie ik nu, door Tol pas een paar dagen geleden op 9 september op Instagram gezet, dus ver nadat ik er over begon, ik kon hem dus ook niet eerder zien ...
__
Eerdere inzending naar Driessen & Driessen voor het Plaggie-plaatje,
Twee tweets
#1/2 Ray Parker Jr. schreef en zong de wereldhit Ghostbusters voor de film, maar het was brutale plagiaat van een nummer van Huey Lewis die nota bene als eerste was gevraagd voor de titelsong. Hij won glansrijk voor de rechtbank en werd er geschikt.
#2/2 Huey Lewis And The News maakten het nummer I want a new drug in 1983 en het werd bruut geplagieerd door Ray Parker Jr. voor zijn grote hit Ghostbusters. Huey kreeg een onbekende financiële genoegdoening. Luistert en huivert.
Zaterdag 29 augustus was de 100e geboortedag van saxofonist Charlie Parker. Ik wist dat het er aan zat te komen, maar was het glad vergeten. Toen ik maandagnacht luisterde naar de podcast van (bassist) Hans Mantel op Sublime FM, werd het me in herinnering gebracht omdat hij een special maakte over Parker, samen met zijn gast Benjamin Herman. Charlie Parker is mijn grootste jazzheld.
Na afloop van het uurtje radio-podcast stuurde ik ze een mailtje. snel en associatief geschreven.
Ik wist dat het een van deze maanden de honderdste geboortedag zou zijn van Parker, maar ik heb van de week niks gezien of gehoord van een aankondiging en is het zaterdag geheel langs me heen gegaan, terwijl ik zaterdag nog wel een tweetje heb gemaakt over Michael Jackson en Ramses Shaffy die toen ook jarig waren en dus op eenzelfde dag als Parker zijn geboren. Maar ja, die verbleken toch wel bij het genie van Bird, mijn grootste jazzheld. En waarom nverder geen aandacht nu in de media en bij de NPO? Zucht.
Ik draai niet heel veel Parker meer - te veel gedraaid in het verleden- en het laatste plaatje dat ik onlangs hoorde via YouTube was zijn uitvoering van Summertime met strings. Deze standard is weliswaar geheel afgekauwd, maar Parker weet het nog naar een hoog niveau te tillen en er een sprankelende vertolking van te maken en ik naar deze versie nog wel graag luister ... Summertime en de zomer is bijna voorbij, de coronazomer van 2020.
Ik kan goed meegaan in jullie opmerkingen waarom Parker zo uitzonderlijk goed is - een zeldzaam muzikaal genie - alhoewel ik het moeilijk en ook niet noodzakelijk vind om muziek te analyseren: muziek raakt me of niet en ik vind het heel moeilijk om dat onder woorden te brengen, hooguit ga ik dan muziek vergelijken met andere muziek, die lijkt op die, maar vaak is dat een zwaktebod en in het geval van Parker doe ik dat ook niet, want hij was volstrekt oorspronkelijk en uniek, dat kan je horen, ook - juist - als je hem voor het eerst hoort. En dat moment weet ik nog goed.
Ik was ongeveer twintig, rond 1980, toen ik voor het eerst Charlie Parker hoorde en ik raakte gelijk in opperste verwarring, Wat was dit in hemelsnaam voor muziek? Ik had daarvoor pas net met de echte jazz kennis gemaakt met de lp Asceneur van Miles en die was al heel hard binnengekomen als totaal nieuwe muziek voor mij en die me enorm raakte. Ik was gelijk verslingerd aan de jazz en ben me sindsdien verder gaan verdiepen en al snel kwam natuurlijk ook Parker binnen mijn gehoor en dat was dan weer geheel andere koek dan de trage, uitgesponnen lyrische muziek van Miles Davis. Dan Parker: ik hoorde een staccato aan noten, noten die van hoog naar laag sprongen, maar die wel met een enorm gemak geheel vrij door mijn oren dansten. Wow!
Parker maakt moeilijke muziek heel makkelijk toegankelijk en sprankelijk hoorbaar. En ik herkende er ook gelijk de muziek in van de grote stad, van New York, van de Big Apple waar ik als tiener een paar jaar daarvoor was geweest, maar toen wist ik nog niks van jazz, helaas, maar ik hoorde en herkende het nu wel. Ook dacht ik later aan het werk van Piet Mondriaan aan zijn Victory Boogie Woogie, dat gaat ook over de moderne tijd, over de grote stad, over New York waar hij op het einde van zijn leven de serie Boogie Woogie schilderde. Hij hield van jazz en overleed in 1944 in New York. Hij zal net Parker nooit meer hebben gehoord, maar Mondriaan was ook bebop.
Enfin. Zo valt er eindeloos door te schrijven over Bird, die waarschijnlijk die bijnaam kreeg omdat hij dol op kip was, maar zijn muziek vind ik ook op de melodieën van een vogel lijken. En ik hoor ook humor in de solo's met af en toe de knipoog naar de lokroep van Woody Woodpecker, een grapje tussendoor.
Mijn favoriete uitvoering van hem is A night in Tunesia met zijn baanbrekened solo en met een jonge Miles Davis, Honderden keren gedraaid in de jaren 80, want dat deed ik ook, ik hoorde wel steeds meer nieuwe nummers van Parker, maar ik ging ook een stel favoriete nummers eindeloos opnieuw draaien op mijn pick-up en kon ik de solo's op ten duur mee-scatten en kon ik ze ook wel nafluiten, dat deed ik wel op lege treinperrons ... Ik was en ben niet de enige die dat deed die solo's nadoen, ook iemand als Hans Teeuwen deed dat, ook een grote fan, net als Benjamin voor wie Parker zijn grootste inspiratiebron is, dat is ook te horen aan zijn spel, maar Benjamin heeft ook een eigen stijl en zowel bij Parker hoor je bij Benjamin dat hij het zogenaamd allemaal heel soepel en makkelijk uit zijn mouw, mond, vingers en saxofoon laat vloeien, maar je weet ook dat 't het resultaat is van veel en intensief studeren, net als Parker dat als een bezetene heeft gedaan.
En dan die (hard)drugs, hebben die zijn creativiteit vergroot of beperkt? Dat zullen we nooit weten, maar hij is er in ieder geval niet oud mee geworden. Hams zei, Parker zou zaterdag 100 jaar zijn geworden. Dat vind ik achteraf een wat overdreven hoge levensverwachting voor iemand als Parker met zijn levensstijl, maar ik weet nog goed dat ik 10 jaar geleden op zijn 90e geboortedag een mailtje stuurde naar Radio 6 en schreef dat als hij wat gezonder had geleefd, nu nog in leven had kunnen zijn.
Maar goed, op 34-jarige leeftijd op 29 augustus 1955, na twee zelfmoordpogingen, definitief omgevallen door zijn heroïneverslaving en totale uitputting, fysiek helemaal opgebrand, overleden in een hotelkamer door een hartstilstand terwijl hij tv zar re kiijken, vijf jaar voor mijn geboorte. Maar ook de andere twee grootste grootheden uit de jazz, Miles Davis en John Coltrane zaten zwaar aan de middelen, zijn drugs dan toch nodig om zulke intense en vernieuwden muziek te kunnen maken?
Over Parker en Coltrane heb ik weleens geschreven: Coltrane maakte muziek over het leven na de dood, Parker over het leven voor de dood.
Pa da pie da pa doe die da pie da poe die doe daaa ...
(In de special citeert Benjamin het gedicht 'Charles Christopher Parker bijgenaamd Vogel' van Remco Campert: " ... hij maakte mijn jeugd, mijn maand april")
Reactie op Neerlandistiek en is wel een sleutelstukje over mezelf.
Ik heb absoluut geen zin om onder dit artikel weer een ellenlange riedel af te steken, ik heb de afgelopen dagen, weken, al genoeg geschreven over al die thema’s die rond het fenomeen Ferrante hangen en op mijn manier besproken. Niet dat ik al die onderwerpen allemaal zelf heb aangedragen, of over alles een absolute mening heb, nee, ze kwamen hier ter sprake en ik reageerde daarop en wilde vooral ook signaleren en reflecterem, de discussie voeden en dan op een manier waarop ik mijzelf als DirkJan Vos ook als inzet maakte, dat doe ik (al jaren) omdat ik niet anders kan, maar ook omdat die manier over de actuele thema’s zelf gaat en ik een stapje verder wil gaan en ik ook bij het beschouwen van kunst, van literatuur nadrukkelijk het persoonlijke wil betrekken, dat is een weloverwogen keuze en behalve dat ik op die egocentrische wijze een discussie wil voeren, probeer ik tegelijk op bepaalde momenten – als effect – ook een emotie op te roepen. Tot zover mijn ik, mijn ego, meer kan en wil ik er niet over zeggen.
Toeval of geen toeval, het hangt allemaal al jaren in de lucht: het autobiografische tegenover de pure fictie, gender-identiteit (de tussenmens) en vrouwenstrijd, literaire sterrendom versus anonimiteit, het scheiden van werk en privé, toeval en trivialisering, diversiteit en inclusiviteit, moeders en dochters, leven en dood en nog een paar terloopse verwante paden zoals #metoo, foute verledens, dominantie van mannen, vaders en zonen en nog wat topics die samen een ogenschijnlijk onsamenhangende kluwen vormen, een verwarrend web over het leven en de kunst, maar we leven ook in verwarrende tijden, in een onzekere wereld waar van alles wankelt en verandert en waardoor mensen zich verschansen achter een wetenschappelijk gelijk of juist verdwalen in complottheorieën. Van dat alles heb ik geen enkele last meer, want ik berust al een aantal jaren met grote kalmte dat alles met alles samenhangt, ook al weet ik niet precies hoe. Ik kijk, ik luister, ik lees, ik voel en ik schrijf.
+
NB. Herman Koch houdt dan een pleidooi om Ferrante, schrijvers in het algemeen, met rust te laten en creatieve ruimte te geven. En mogelijk kent hij Ferrante ‘toevallig’. Kan, maar het is zeker niet ondenkbaar dat het een leugen is die past in het spel van feit en fictie, net zoals hij dat in zijn laatste roman Finse dagen speelt en waar hij veel autobiografische gegevens (dus wel privé) mengt met fictie, Ook dat is een populair en gewild genre en maakt van de lezer een detective en puzzelaar. Je moet ervan houden, maar het verkoopt.
En tot slot, ik vind de oprechtheid van Koch zeer twijfelachtig, veelzeggend zijn de twee onderstaande citaten uit een interview net hem van ad.nl van een paar jaar geleden:
#
U leidt een filmsterrenbestaan?
,,Daar heeft het soms wel wat van weg, ja. Misschien lijkt zo’n promotietournee nog het meest op het leven van een tennisser, die elke week in zijn eentje naar een nieuw toernooi reist. Ik ben op die festivals namelijk meestal de enige Nederlander. Het gaat vaak volgens hetzelfde ritme: een mannetje op het vliegveld met een kartonnen bordje ‘Mr. Koch’, dan een diner met de uitgevers en de dag erna interviews. Gelukkig reist mijn vrouw tegenwoordig vaker mee nu onze zoon het huis uit is.”
[...]
,,Dat gedeelte is autobiografisch, ja. Ik heb ook die opzichtige Jaguar gehad. Maar toen hij eenmaal voor de deur stond, dacht ik: toch meer iets voor een diplomaat of advocaat. Een type Moszkowicz. Het was de mooiste auto in de straat, liet al die Opels en Fords zielige wagentjes lijken. Maar na twee jaar heb ik hem ingeruild. Hij paste me niet. Ik wilde terug naar iets normalers. Dat werd een Range Rover.”
PS. Ik betrek dus nadrukkelijk het persoonlijke bij mijn reacties en dat betekent dat ik niets verzin, fantaseer of fabuleer, daar heb ik een grote hekel aan. Het is wel zo dat er allerlei zaken – meer dan ik schrijf – uit mijn leven met de onderwerpen waarover ik schrijf opmerkelijk veel ‘toevallig’ met elkaar interfereren, ik verbaas me daar wel over, maar ik sta er bij en kijk er naar – registreer – en denk alleen, wonderlijk. Pas nadat ik mijn vorige reactie had geschreven, schoot het me te binnen, in het verleden heb ik een tijdje bij Herman Koch in de straat gewoond. QED.
Op Neerlandistiek besprak Marc van Oostendorp een boekje over het lezen van gedichten. Hij haalde de laatste strofe
aan uit het gedicht Herfst van Vasalis en maakte enkele opmerkingen over het woord kalkoenen waar hij geen
betekenis aan kon en wilde geven, behalve dat het opgeroepen beeld hem wel direct trof. Ik zocht het hele gedicht op en maakte een eigen, korte analyse.
Herfst
Toornige vreugde doet mij rechtop gaan
dwars door de herfstige plantsoenen
waar in het nat verwilderd gras
rillend naast de zwarte plas
een troep verregende kalkoenen
verworpen, onheilspellend staan.
De wind schuift in de glazen wolken
lichtende wakken hemel open
en wervelt glinsterende kolken
omhoog uit gele bladerhopen.
Als gevallen engelen hokken
door geen zon meer te verzoenen
in een somber dreigend mokken
daar mijn broeders de kalkoenen.
M. Vasalis
__
Ik denk dat het hier – inderdaad – gaat om het oproepen van een fysiek beeld van een troep verregende kalkoenen, ik zie het voor me. Maar de kalkoenen zijn weliswaar haar broeders en ze herkent kennelijk in hun verschijning een eigen somber mokken, maar ik denk dat ze hiermee tegelijk ook aangeeft dat ze een mens is en anders is dan dieren, anders dan de kalkoenen die met z’n allen bij elkaar schuilen en nergens mee zijn te verzoenen, geen weet hebben van zon, herfst of emoties, want zo is hun natuur, maar zij, de dichter, is een individu, een mens die niet alleen toornig is en mokt zoals ze meent te herkennen in de troep kalkoenen, maar is ook vreugdevol.
Door projectie herkent ze haar eigen emotie in de kalkoenen en worden zij haar broeders, voor even, maar zij onderscheidt zich hiermee van dieren en gaat ze als een wat somber en mokkend mens rechtop door de herfst en kijkt naar een troep verregende, sullige kalkoenen en waar ze door de aanblik vrolijk van wordt.
Flaton: ‘Waaruit blijkt, dat het lyrisch ik een vrouw is?’
Dat blijkt nergens uit, maar zoals u inmiddels heeft begrepen, ben ik geen verstokte ergocentrist en zal ik niet nalaten om ook biografische kennis bij het bespreken van een gedicht te betrekken. En dit gedicht is ondertekend met M. Vasalis en zoals we weten is dat het pseudoniem van Margaretha Leenmans, de vrouw van Jan Droogleever Fortuyn. Als je zoiets nu eenmaal weet dan kan je dit gedicht niet anders interpreteren dan dat het lyrische ik een vrouw is omdat in de eerste regel ‘mij’ staat. Het gaat over de dichter zelf, dus over M.argaretha, een vrouw.
Het is wel zo dat Vasalis bewust onder een neutraal pseudoniem wilde publiceren om zich ook als neutrale dichter uit te drukken, nadrukkelijk neutraal, zoals ze zelf zei, los van haar sekse, los van haar privé en vooral ook los van haar werk als zenuwarts en later als kinderpsychiater. Maar dan zou je ook verwachten dat in al haar poëzie, dat maar een klein oeuvre omvat van een honderd gedichten en ze al begin jaren vijftig stopte met publiceren – dat daarin geen enkele aanwijzing over haar vrouw-zijn is te vinden. Maar neem het sleutelgedicht De kleine zeemeermin uit 1940, dat eindigt met:
+
Speel door Paly, want er is één
voor wie ik graag mijn stem zal geven
en daaglijks voor op messen gaan,
en als der kleine zeemeermin,
zal ook mijn ziel na dit kort leven,
voor hem als knisterend schuim op zee vergaan
+
Ze identificeert zich hier met een zeemeermin en is M. Vasalis dus een vrouw (het woord zeemeermin komt ook voor in haar gedicht De Afsluitdijk). En als je even oppervlakkig rondgoogelt dan vind ik geen enkele beschouwer van haar werk die het niet over Vasalis als vrouw heeft en haar doorgaans ook een dichteres noemt, iets wat ik in mijn korte bespreking nu weer net niet heb gedaan en schreef ik welbewust, ‘maar zij, de dichter’. (Je zou zelfs nog vergezocht kunnen opmerken dat de laatste regel van Herfst, ‘daar mijn broeders de kalkoenen.’, het woord ‘broeders’ de suggestie wekt dat de dichter(es) een man is. ‘Broeders’ heeft weliswaar – ook hier – de neutrale betekenis van medemens (tegenover de kalkoenen als dieren), maar een broeder associeer ik ook sterk met een man, met een ziekenbroeder, of een wapenbroeder en vroeger bestond naast de kunstbroeder ook het antoniem kunstzuster. Maar dat is allemaal wat te vergezocht. Zeker als je ook nog bedenkt dat een broeder ook weer een broedmachine is, en broeden is nu juist een kenmerk van vrouwen … ) Hoe dan ook, M. Vasalis is een vrouw en alleen iemand als Flaton zou zoiets, ook al weet hij dat, enkel omwille van de lezer dit feit verzwijgen.
Dat verzwijgen zou ook onrecht doen aan Vasalis als vrouw, want ze is in het verleden juist – onterecht en onheus – vaak weggezet als een vrouwelijke, burgerlijke dichteres die dichtte over moeders en dochters, over het kleine geluk. Hermans noemde haar werk schamper ‘damespoëzie‘. En dan zit er direct een ideologische component aan dat een traditionele ‘dichteres’ als Vasalis minder hoog wordt aangeslagen als een echte ‘dichter’, de man die vernieuwt. Ik kan daar giftig om worden en het is ook niet terecht. Ik denk nu aan haar gedicht 'Drank, de onberekenbare' uit haar debuutbundel Parken en woestijnen uit 1941, ik citeer:
+
In mijn binnenst stampen beesten,
snuiven paarden, ruisen bossen,
slangen schuiflen door de mossen,
negerstammen vieren feesten.
Port of sherry… liever thee?
Ja mevrouw, of eiglijk… nee.
Spiernaakt duik ik in een meer.
Graag, een halfje… o, niet meer!
+
Geschreven door een vrouw over een vrouw.
Bertus Swaanswijk nam als debuterende dichter na de oorlog ook een pseudoniem aan, ik vermoed ook om neutraal te willen zijn in zijn gedichten, los van zijn biografie. Dat werd het pseudoniem Lucebert. We weten nu dat er waarschijnlijk (ook) andere redenen waren waarom hij liever onder een pseudoniem bekend wilde worden vanwege zijn altijd verzwegen oorlogsverleden. Maar het pseudoniem Lucebert is wel verwant aan dat van Vasalis die beide verwijzen naar hun echte namen. Lucebert zal dat vast geweten hebben en ik weet bijna zeker dat hij het gedicht Drank ook moet hebben gelezen. sterker, het zou nog wel eens een inspiratiebron kunnen zijn geweest voor zijn eigen expressieve en explosieve poëzie als Vijftiger. En de ironie wil dat het juist onder andere de Vijftigers waren die Margaretha deden besluiten om te stoppen met dichten. Vasalis damespoëzie?
+++
[ Nu ben ik nooit te beroerd voor een voetnootje hier of daar, ook nu niet. De vorige discussie ging over een gedicht van Anna Enquist die ook onder een pseudoniem schrijft, is vrouw, psychoanalytica en Vasalis was psychiater. En beiden verloren een kind en hebben daar over geschreven. Vasalis woonde een tijd in Amsterdam en Engquist woont daar nog steeds en ze hebben beiden de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs ontvangen. Vasalis werd weggezet door Hermans als een dichter van niks en iemand als Piet Gerbrandy heeft Enquist afgebrand, ook al ontkent hij dat het iets met haar vrouw-zijn te maken heeft, maar de goede verstaander weet beter. En nu ga ik geen uitspraak doen wie ik beter vind, Enquist of Vasalis, maar het is niet zo dat ik Anna Enquist per definitie heel goed vind omdat ik haar ken. Margaretha Droogleever Fortuyn – Leenmans (Den Haag 1909 – Roden 1998) heb ik niet persoonlijk gekend, maak u geen zorgen, maar ze is wel geboren en opgegroeid in Den Haag en ligt niet ver van mijn huis begraven op Zorgvlied aan de Amsteldijk, de begraafplaats waar ook de dochter van Anna ligt begraven en wie weet vind ik daar zelf nog een laatste rustplaats, hoewel ik zelf een voorkeur heb voor een crematie bij de Nieuwe Ooster en dat daarna mijn as voor de kust van Scheveningen wordt uitgestrooid in zee, het Scheveningen waar Vasalis als kind woonde. En dan toch nog, toeval heeft vele gedaantes, maar een paar jaar geleden is mijn paradigma over mijn, over onze existentie radicaal veranderd en ergens net als Vasalis ben ik weliswaar niet religieus geworden, maar ervaar ik nu wel het leven als een groot mysterie en deel ik vooral met haar een zeker weten dat alles met alles samenhangt. Margaretha zat in haar tienertijd in Den Haag op het Nederlands Lyceum. Ik heb daar ook zes jaar gebivakkeerd en het was uitgerekend op die plek dat ik voor het eerst met haar poëzie kennis maakte, met haar prachtige Parken en woestijnen. Ik schrijf het wel vaker, toeval bestaat niet. ]
+ - + - +
NB. Marc van Oostendorp noemde in zijn stukje over de laatste dichtbundel van Anna Enquist haar ‘een vrouwelijke dichteres’. nu weet ik dat hij graag vrouwelijke dichters leest, ze misschien zelfs wel voortrekt – dat is een goede zaak – maar ik vind dat hij hier in zijn betrokkenheid en enthousiasme wel een beetje overdrijft.
__
@flaton
Ik haalde het citaat uit het gedicht Drank niet aan om aan te tonen dat het om een vrouw ging, dat deed ik wel eerder met het gedicht De zeemeermin, maar om te benadrukken dat gender er in dit geval, juist vroeger, maar ook nu nog. toe doet in de kunst, zeker als het om kunst van vrouwen gaat. Dat Vasalis zich daaraan wilde onttrekken, heel begrijpelijk, is ook een gegeven dat ik graag wil weten voor het beoordelen van haar werk, maar in weerwil van de intenties van de maker/maakster gaat het inderdaad uiteindelijk altijd om de lezer die bepaalt wat hij/zij in een gedicht ziet, maar wel op basis van zijn bagage met achtergrondkennis over de wereld en eventuele kennis van de maker niet te vergeten. In dit geval zie ik in Herfst een /vrouw/ door de bladeren lopen en niet een man, eenvoudig omdat ik weet dat Vasalis een vrouw is. Ik moet in mijn hoofd een keuze maken en kan niet neutraal een persoon in gedachten nemen zonder daar een geslacht aan te koppelen, ook als ik dan kalkoenen lees, dan zie ik kalkoenen voor me en geen olifanten. Dat is de realiteit, dat is waarom ik ergocentrisme te beperkt, niet realistisch en niet consequent vind.
Marc van Oostendorp, die u aanhaalt, schreef over het boekje
“De tekst wordt in de eerste plaats benaderd door een heel nauwkeurig lezen en met zo min mogelijk biografische en andere achtergrondinformatie.”
Er staat niet dat biografische gegevens geen enkele rol spelen, net zomin dat ik beweer dat je te allen tijde de persoon van een dichter erbij moet of kan slepen, dat heb ik gisteren ook niet gedaan in mijn beknopte visie op het gedicht, wel heb ik bewust geschreven dat het naar mijn stellige overtuiging over een vrouw gaat en dat baseer ik op de relatie tussen ‘mij’ en de ondertekening met haar naam. Dat heeft niets te maken met het gegeven dat schrijvers/schrijfsters ook wel van gender wisselen in hun werk en dan /weet/ je dat ook, juist op basis van een biografisch gegeven of iemand toch een man of vrouw is.
En Marc van Oostendorp is ook verre dol van het particuliere in gedichten, zijn goed recht. Zijn bespreking van de bundel van Enquist besluit hij met:
+
Stof
Vanaf het hoogste terras schouwt de dichter
zijn tuin. De schim van mimosa en wijnstok,
de schaduw van wolfskers en vlier. Voor hem zijn
de namen een lied en de ranken een kunstwerk;
de tuin wordt een stip in de tijd. Het is hier.
Nu moet elke struik zijn water ontberen, nu
zal door streng indrogen straks deze tuin
zich versmallen op wit papier. Uitbenen,
snoeien. Zon verzengt wat beweegt, stof
zakt neer op dit helderste hoofdkwartier.
Anna Enquist
Honderd procent geslaagd is ook dit gedicht niet, vind ik. Het woord uitbenen komt bijvoorbeeld uit een heel andere sfeer dan de rest van het gedicht en is samen met snoeien eigenlijk te expliciet. Maar meesterlijk vind ik dan weer het gebruik van zijn in een bundel van een vrouwelijke dichteres die verder zo duidelijk uit haar eigen standpunt schrijft. Dat zijn doet wat veel andere woorden in andere gedichten niet doen: het tilt het gedicht boven het particuliere uit.
Prima wat Van Oostendorp vindt, maar wordt dit gedicht nu beter omdat ze voor het standpunt van een man heeft gekozen? Gaat dit nu niet meer over haar eigen standpunt als dichteres, wellicht juist heel nadrukkelijk wel binnen de context van de bundel, of speelt ze ook hier een ironisch spel waarover Van Oostendorp net daarvoor al schreef over andere gedichten uit de bundel van haar? Ik weet het niet, maar ik ben het in ieder geval niet geheel met zijn en uw manier van tekstbeschouwing en het ondergeschikte belang van het biografische eens.
+
NB. En ‘een vrouwelijke dichteres’ kan een vertiepeling zijn, maar natuurlijk ook een weloverwogen pleonasme. Maar ja, het herkennen van ironie is de laatste tijd niet meer mijn sterkste kant, ik hou er ook niet van,. Van Oostendorp geloof ik evenmin, in ieder geval niet in poëzie die hem zou moeten raken.
+
[ Zolang het woord dichter niet geheel sekse-neutraal is zal je in een bespreking van een gedicht altijd moeten aangeven of het werk van een man of een vrouw is. Of je vervolgens als lezer een opgevoerde lyrische ik vervolgens interpreteert als het tegengestelde geslacht, dat moet iedereen zelf weten, maar ik vrees dat lezers bij een dichteres nog wel geneigd zijn te denken.of te geloven dat ze over een man dicht dan andersom het geval is. Dat stereotype vooroordeel is nog steeds een onderdeel van de genderstrijd, van de strijd van vrouwen tegenover de dominantie van mannen in de kunst. Zal Enquist dat ook hebben gevonden? Ik heb werkelijk geen flauw idee, maar ik weet wel dat ze van tuinieren houdt. :-) ]
Enkele opmerkingen. Anna Enquist is afgestudeerd pianiste aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en muziek is voor haar van levensbelang, belangrijker dan woorden.
Sinds de dood van haar dochter in 2001, die op de fiets verongelukte op de Dam, staat haar werk voornamelijk in het teken van dit verlies. Naarmate de tijd verstrijkt, schrijft ze niet altijd meer direct, maar ook indirect over haar dood, zoals ook in dit gedicht dat over een aanstaand sterven gaat door een ziekte en Anna denkt zich in, verbeeldt zich, hoe het is om nog maar een paar maanden te leven. Maar deze aanzegging door een dokter gaat impliciet nog steeds over haar dochter, over het moment dat haar werd verteld dat zij was overleden.
De olifant is mogelijk niet goed te duiden en detoneert misschien als beeld in dit gedicht. In een gedicht over een kerk schreef ze eerder:
Het is een kerk maar dat geeft niet, zij is
oud, zij is een olifant opgesloten in een haag
van gevels, haar beieren heeft geen betekenis.
Hier staat de olifant voor een groot gebouw, maar ook voor iets dat oud is en wat altijd blijft bestaan. In het hindoeïsme, zo lees ik ergens, is de olifant het symbool van een lang of eeuwig leven, van onsterfelijkheid en de overwinning op de dood. Anna gelooft niet in een hiernamaals, dus alle hoop – net als de muziek – kan je op het einde van je leven opgeven, doe je piano dicht, verkoop je olifant.
__
Op de ochtend van de begrafenis van haar dochter was ik bij haar thuis in een klein gezelschap. De kist stond midden in de kamer en Anna ging pianospelen, het was hartverscheurend. Arme Margit. Ik heb inmiddels wel hoop gekregen, vraag me niet hoe en waarom, maar ik zal mijn olifant noot verkopen.
+
Er verschenen een paar negatieve antwoorden op mijn reacties waar ik ook weer op reageerde ...
Laat maar.
+
Toch nog een voor mij relevante - essentiële - uitgebreide reactie geschreven die ik ook hier plaats. En wel wonderlijk, het was precies wat ik
wilde schrijven en ik schreef het in een keer achter elkaar op. En ook wonderlijk hoe dit thema de laatste
tijd steds op mijn pad kwam: Het al dan niet scheiden van leven en werk van Lucebert, Ilja Leonard Pfeiifer hierover
in Zomergasten en mijn ingezonden brief in de NRC, over de 'tussenmens' Marieke Lucas Rijneveld en nu dit en er
was eigenlijk nog meer wat er allemaal mee samenhangt, maar alles hangt ook net alles samnen, niets is toevallig.
__
Dat voor Flaton de suggestie wordt gewekt dat Anna Enquist een gekozen pseudoniem is om werk en privé te scheiden is een verkeerde interpretatie, dat krijg je met ergocentristen die zich niet in het leven van ego-dichters willen verdiepen, maar daar als het er op aankomt er hun hand niet voor omdraaien om er toch uitspraken over te doen. Christa Widlund -Broer (echte naam) koos voor een pseudoniem omdat ze onder haar eigen naam – ze debuteerde laat – al tal van wetenschappelijke artikelen had gepubliceerd. Bovendien nam door de dood van haar dochter haar leven zo’n dramatische wending dat veel van haar werk daarna in het teken van dit persoonlijke verlies kwam te staan, nog steeds.
Marc van Oostendorp heeft onlangs op zijn lees-blog een kort stukje geschreven, een recensie is het niet, over haar laatste bundel waar Aanzegging instaat.
Nu is het natuurlijk zo dat er veel verhalen en gedichten zijn die zich niet of nauwelijks lenen voor een biografische interpretatie, bijvoorbeeld een roman over de scheepsjongens van Bontekoe of een gedicht over het Klokhuis in Greonterp, maar vooral de laatste decennia verschijnen er steeds meer op het eigen leven van een schrijver gerichte werken. En iemand als Ilja Leonard Pfeiffer zou je een intrinsieke dichter en pure romancier kunnen noemen, maar hij schreef ook rond zijn vijftigste de vuistdikke ‘roman’ Brieven uit Genua een openhartige autobiografie van zijn leven tot dat moment. Een literair ego-document zoals er tegenwoordig zoveel verschijnen en dan ontkom je niet aan egocentrische interpretaties van al zijn werk, zo ook in het geval van dit gedicht van Enquist. Doe je dat niet, dat zet je oogkleppen op en maak je geen goede analyse. En dat wil natuurlijk helemaal niet zeggen dat al die ego-schrijvers hun werk niet willen verheffen tot iets universeels. Ook het streven naar een universeel uitdrukken kan – zal – sterk met het leven van een schrijver zijn verbonden en dan moet je je daar ook in verdiepen. Niet per definitie als lezer, maar wel als onderzoeker als je zo’n werk nader onder de loep legt.
En of je een literair werk zonder biografische elementen hoger aanslaat, of mogelijk zelfs afkeurt, hoger dan universele verhalen en gedichten die boven het particuliere uitstijgen, is een waardeoordeel, een subjectieve mening die ik niet heb, ik vind de ene soort literatuur niet beter of minder dan de ander. Bovendien zijn door internet en de grote media-aandacht voor schrijvers (die de media zelf opzoeken) hun levens steeds bekender geworden en kan je als lezer nauwelijks meer onbevangen zonder al die biografische kennis hun werk nog autonoom lezen en waarderen, of je dat nu betreurt of niet, dat is de realiteit. Dat literatuurvorsers ondanks alles biografische gegevens blijven negeren vind ik in deze tijd niet realistisch en een beperkte benadering.
Flaton was min of meer geschokt toen ik een paar persoonlijke regels wijdde aan de dood van Anna haar dochter met enkele details over de dag van haar begrafenis, een uitvaart die overigens door enkele honderden mensen werd bijgewoond, hij vond dat ongepast op Neerlandistiek. Ik vind dat principieel wel kunnen, nee zelfs moeten. Ik ben geïnteresseerd in literatuur, in gedichten, maar bovenal in mensen. Ik kan dan niet anders in deze discussie hier ook persoonlijk over schrijven. Daar draait het juist allemaal om in de kunst, in de poëzie, in het leven.
En om daar nog een voorbeeld van te geven. We hebben hier op Neerlandistiek kunnen lezen dat onlangs onverwachts de taalkundige Tanneke Schoonheim is overleden. Ik kende haar totaal niet, ook niet van naam, maar nadat ik hier de twee in memoriams had gelezen zat ik toch met de vragen, Hoe is ze overleden en Hoe zat het met haar privé? En dan denk ik er achteraan, Waarom wordt daar niets over geschreven? Waarschijnlijk omdat ook hier geldt dat werk en privé gescheiden zouden moeten worden. Daar ben ik het wederom principieel niet mee eens en om mijn eigen speculaties over haar dood geen verdere kans te geven heb ik me laten informeren en weet ik nu dat Tanneke enkele weken geleden een lelijke val maakte en mogelijk, waarschijnlijk, door een latere complicatie hieraan plotseling is overleden. Ze liet drie dochters en een echtgenoot achter. Rust zacht.
__
Later postte ik, hopelijk mijn laatste reactie, ter afsluiting van mijn bijdragen nog een kwinkslag. Het mopje hoorde ik gisteren op de radio (ik veranderde de man alleen in een olifant) en dan kan ik zoiets niet laten liggen en moest ik het gebruiken. En ik heb wat met olifanten.
Dat komt onder andere omdat olifant Murugam, die al weer lang is overleden, een van mijn favoriete dieren in Artis was en zo'n 25 jaar geleden schreef ik een kolderiek en conceptueel kort fictie-verhaal waarin een olifant een
hoofdrol speelt. (En op de dag van de begrafenis van Margit zat ik in een volgrouwauto met de concertpianist Ivo Janssen. En de ontdekker van Anna Enquist was uitgever Theo Sontrop die ik een tijdje geregeld sprak aan de toog van café De Klepel in de Jordaan ...) Terug naar de olifant.
Komt een olifant bij de dokter, zegt de dokter, Ik heb goed nieuws en slecht nieuws. Nou, zegt de olifant, vertelt
u maar eerst het goede nieuws. De dokter zegt, Het goede nieuws is dat u nog maar 24 uur heeft te leven. Mijn god, reageert de olifant, wat is dan het slechte nieuws? Ik kon u gisteren niet bereiken.
- Over het winnen van de Booker Prize door Marieke Lucas Rijneveld -
(reactie onder een artikel op Neerlandistiek)
AN INBETWEEN HUMAN I
Er zijn natuurlijk wel meer boeken in het Engels vertaald en die (enige) succes hebben gehad, ik denk dan aan romans zoals Het meesterstuk van Anna Enquist en vooral De passievrucht van Karel Glastra van Loon (is dat niet nog steeds de meest vertaalde Nederlandse roman en moet ik van anti-anglicisten schrijven de ‘vertaalste’ roman? ;-), maar mogelijk worden deze boeken te licht bevonden om genoemd te worden.
En Marieke Lucas Rijneveld won gisteren de International Booker Prize, gefeliciteerd, mooi. Vandaag stond een stuk van een aantal boze schrijfsters (waaronder Manon Uphoff) in de NRC die minister Ingrid van Engelshoven zwaar gispten omdat ze recent had gezegd dat ze vooral boeken van mannen las, want het ging haar alleen maar over de kwaliteit en niet om het geslacht. En dan nu wel Marieke feliciteren, hypocriet, de minister heeft boter op haar hoofd en geen oog voor vrouwelijke auteurs en een blinde vlek voor diversiteit en inclusiviteit, een grote schande is het! Ja, dan heb je de poppen aan het dansen en raak je zo weer in een oeverloze discussie beland waar je niet uitkomt, zoals onlangs ook bij de toekenning van de Libris Literatuurprijs aan de witte boomer Sander Kollaard en dat eigenlijk Manon Uphoff hem had moeten krijgen, juist ook omdat ze ook een vrouw is …
Ik ben de laatste tijd weer meer aan het lezen, met dank aan Neerlandistiek, maar ik ga het bekroonde boek van Marieke niet lezen omdat ik geen interesse heb in een roman dat zich in een gereformeerd boerenmilieu afspeelt, dat geloof ik nu wel op mijn leeftijd. Bovendien waren de recensies destijds niet onverdeeld lovend en de debuutroman werd nergens bekroond en haalde ook niet de shortlist van de Libris Literatuurprijs, wat dat wel of niet waard is.
En nu wint ze wel de prestigieuze Booker Prize. Hebben we het hier niet goed gezien, of waren er nog andere motieven die mogelijk meespeelden, hadden ze bewust voor een jonge vrouw gekozen? Dat zullen we nooit weten en ik ga ook niet hardop zeggen wat sommige kwade geesten denken, maar Marieke Lucas is in dit fluïde tijdperk waarin we mu in de wereld zijn beland nog bijzonderder (bijzonder lelijk woord) dan jong en een vrouw. Zal de jury van de Booker Prize dat ook weten en daar rekening mee hebben gehouden? Zou het?
+
Marieke Lucas Rijneveld in het AD – 3 februari 2018
“Ik ben veel bezig met de vraag: wie ben ik? Ik draag alleen jongenskleding, maar ik hoor van anderen dat ze me juist meisjesachtig vinden. Ik heb moeite met vrouwelijkheid en ik voel me iets meer jongen. Ik wil wel een jongen zijn, maar geen man. Ik ben ook liever een meisje dan een vrouw.
Misschien ben ik bang voor volwassen zijn. Ben ik gewoon Marieke, Marieke Lucas of Lucas? Wil ik Marieke zijn omdat zij iets heeft meegemaakt? Wil ik Lucas zijn omdat hij mijn fantasievriendje was of wil ik mijn broer zijn omdat hij er niet meer is? Het kan allemaal, maar voor nu wil ik nog niet kiezen: ik ben een tussenmens.”
(enkele uren na mijn reactie schreef ik een tweede reactie)
AN INBETWEEN HUMAN II
PS.
Ik heb de indruk gewekt dat ik wel zou vinden dat Marieke Lucas Rijneveld mogelijk op oneigenlijke gronden de International Booker Prize heeft gewonnen. Dat is echter niet waar, ik wilde daar hoe dan ook geen uitspraak over doen omdat ik haar boek niet ken, maar ik had me al veel eerder bedacht dat ik denk - en wat ik niet verkeerd vind - dat persoonlijke omstandigheden voor de waardering van een roman, een kunstwerk, een rol kan en mag spelen, dus ook de verwarrende gender-identiteit van Marieke Lucas. Maar dat is hier vloeken in de kerk waar vrijwel iedereen vindt dat je een kunstwerk van de persoon moet scheiden. Maar kan dat altijd en moet dat ook? Ik vind van niet.
Denk aan Gerard Reve, voor velen de grootste schrijver van Nederland en dan in ieder geval van na de oorlog, Reve was de eerste homoseksueel in Nederland die zijn geaardheid niet verborgen hield er ook over schreef in zijn werk. Hij doorbrak de sinds mensenheugenis heteroseksuele norm en met zijn aanvankelijk afwijkende levenshouding kon hij door de persoon die hij was juist een nieuwe stem geven aan zijn werk, zijn bijzondere schrijfstijl, aan de literatuur. Werk en persoon waren niet gescheiden.
Tegelijkertijd kwam ook de emancipatie van de vrouw op gang die de mannelijke dominantie omver wilde werpen, en met redelijk succes, maar die strijd duurt toch nog voort. We leven nog steeds niet in een geheel egalitaire wereld, misschien komt die er ook nooit, maar waarom zou je daar niet naar mogen streven? Ik vind dan ook dat je werk van vrouwelijke auteurs niet los kan zien van hun vrouw-zijn en hun emancipatiestrijd, een opvatting die haaks staat op de idee dat je kunst en de persoon gescheiden moet houden, maar ik vind ten onrechte.
En nu is de wereld weer verder in beweging en eisen allerlei andere achtergestelde groepen, zoals gekleurde mensen en mensen met aparte seksuele identiteiten ook hun rechten en gelijkwaardigheid op. Ook in de kunst. Betekent dit dat literatuur van homo's, vrouwen of een 'tussenmens' als Marieke dan ook expliciet over hun identiteit moet gaan? Nee, maar het feit dat ze op dit moment een bijzondere positie innemen in de literatuur, in de kunst, de samenleving en de wereld, is hun blik op die wereld, op de kunst, de literatuur ook anders, die is nieuw en bijzonder. En dat betekent dat je de nieuwe manieren van kunst en literatuur maken dus juist ook hoog kan waarderen vanwege de persoon die inzet is met het maken van goede en vernieuwende kunst zoals nu met Marieke is gebeurd door haar debuutroman internationaal te bekronen. Hebben ze dat in het buitenland wel begrepen en die bijzondere blik opgemerkt en wij hier niet? Ja, dat zou heel goed kunnen.
Update 1 september 2020 - Een ingezonden brief nu wel in de NRC - Negeer complotdenkers
Vandaag stond een ingezonden brief van mij in de NRC. Ik heb al vaker geschreven dat ik al die aandacht voor complotten meer dan zat ben, ze interesseren me niet. Mijn brief werd wel ernstig ingekort, maar de boodschap is duidelijk: Negeer complotdenkers.
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/01/brieven-192020-a4010355
Brieven 01-09-2020 - Complottheorieën (2) - Geef ze geen podium - DirkJan - nrc.nl
__
Terug naar vorige week:
Ik heb al vaker getweet dat ik zoveel mogelijk berichten over complotten en comploidenkers oversla, ik heb
er geen interesse in, sterker nog, al die aandacht in de (sociale) media irriteren me mateloos. Deze week was er een complotspecial
in de Volkskrant en stuurde ik een korte ingezonden brief die werd afgewezen. Maar natuurlijk wel hier te lezen.
Ik zou er nog meer over kunnen en willen schrijven, maar ik moest me beperken tot 200 woorden en ik ben er wel
klaar mee.
NEGEER COMPLOTDENKERS
Ik las de special van de Volkskrant over complotdenkers en wat je daarmee aan moet. Mijn antwoord is eenvoudig, doe daar niets mee, beperk je als krant tot het berichten van incidenten of demonstraties van dit soort complotgroeperingen. Ik wil het ook allemaal niet weten, het interesseert me geen snars dat er mensen zijn die geloven dat de aarde plat is, gekken zijn van alle tijden. Ik las in de special dat er 300.000 Nederlanders zijn die denken dat mensen vermomde reptielen zijn, wat moet ik daarmee? QAnon, ik wil er niets van weten. In de introductie staat, "Een beetje complotdenker ziet elke aanval op zijn ideeën juist als een bevestiging ervan". Dus een discussie aangaan met deze figuren heeft geen enkele zin, maar daaronder staat, "Volgens socioloog Jaron Harambam is het daarom vooral belangrijk om met mensen die het overheidsbeleid wantrouwen in gesprek te gaan." Nogal tegenstrijdig. Ik zie alle aandacht in de media voor complotten alleen maar als gretig gelezen sensatie. Doe er niet aan mee als krant en als lezer, laat al die malloten maar in hun waanzinbubbel ronddobberen en maak ze niet groter en bekender zodat ze niet met hun desinformatie de samenleving destabiliseren en vergiftigen met waanzin en tweespalt. Of ben ik nu zelf een complotdenker? Daggut niet.
__
Nog twee recente tweets die samenhangen met mijn afkeer van aandacht voor complotdenkers.
+
(PT) Er is nu ook weer discussie of YouTube juist niet tegengestelde video's moet aanbevelen bij controversiële onderwerpen. Ik vind van niet, laat mensen vooral ronddobberen in hun eigen waanzinbubbel, ik wil ook geen anti-vax- of complotvideo's aanbevolen zien. Zie ik zo bleek?
Kansloos en terecht, want YouTube is een particuliere onderneming die zelf voorwaarden mag stellen. En kom niet aanzetten met censuur en inbreuk van vrijheid van meningsuiting, want je kan elders en vooral zelf alles publiceren op een eigen site wat je wil.
NPO Radio 1 @NPORadio1
Actiegroep Viruswaarheid heeft een kort geding aangespannen tegen YouTube vanwege het verwijderen van video's over het coronavirus. Vandaag volgt de uitspraak. Maar hebben ze een punt? Kan YouTube zomaar video's verwijderen?
Op de dag dat ik dit jaar 60 werd heb ik een conceptueel, satirisch gedicht op mijn site geplaatst met als
titel Bij mijn dood en gaat over hoe ik me voorstel hoe dat zou moeten gaan als voor mij die dag is aangebroken.
Nu luister ik al weer enige tijd naar De Sandwich, het muzikale zondagochtendprogramma op Radio 5, maar zondagmorgen is me
te matineus en ik luister op een later tijdstip naar de podcast, een heel aardig programma. Het wordt muzikaal samengesteld door Angelique
Steim - die dat heel goed doet - en de uitstekende presentatie is in handen van Jacques Klöters, al 25 jaar. Hij begint zijn wekelijkse twee uurtjes altijd met een Nederlands gedicht, fijn is dat.
Onlamgs reageerde ik op iets en stuurde een mail en voegde als ps-je een link naar mijn gedicht Bij mijn dood toe, omdat Klöters cabaretier is geweest. Ik kreef een postief antwoord terug op mijn dichtsel en hij voegde eraan toe dat
een van zijn favoriete gedicnten Wenn ick mal tod bin van Friederoch Holländer (1896-1976) is. Opgezocht en het is inderdaad een fraaie liedtekst die goed aansluit bij mijm doodsgedicht.
+
Wenn ick mal tot bin
Wenn ick mal tot bin und im weißen Seidenkleid
In meinem Sarje lieje mit Bescheidenheit
Dann fällt de Schule aus
Denn jehts zum Kirchhof raus
Die janze Klasse kommt bei mir im Trauerhaus
Die wolln mich alle sehen
Wenn ick mal tot bin
Wenn ick mal tot bin - ooch, det wird zu schön!
Wenn ick mal tot bin, kommt ooch Paster Eisenlohr
Der liest een schön'n Vers aus seine Bibel vor:
"Wer ohne Schuld tut sein
Der werf den ersten Stein
Uff Lieschen Puderbach, det liebe Engelein!"
Doch ick, ick lieje janz still
Wenn ick mal tot bin
Wenn ick mal tot bin machick, wat ick will!
Wenn ick mal tot bin, zündnse jelbe Lichter an
Die stellnse rechts und links an mir janz dichte ran
Denn fällt een joldena Schein
Uff meen verstorbenet Jebein
Und unsa Lehra, der fängt furchtba an zu wein'n
Nur Tante freut sich sehr
Wenn ick mal tot bin
Wenn ick mal tot bin, essick doch nüscht mehr!
Wenn ick mal tot bin, schick ick aus mein kleinet Jrab
Mein Letzten Willn und wat ick zu vamachen hab
Mein Püppchen ohne Kopf
Mein rotet Band forn Zopp
Und denn ooch noch den glänzerichen Perlmutterknopp
Den will ich Truden schenken
Wenn ick mal tot bin
Wenn ick mal tot bin, sollse an mir denken
Wenn ick mal tot bin, dann fängt erst mein Leben an
Wenn ick durchs Wolkenmeer in' Himmel schweben kann
Die Engel tiriliern
Die Jeijen jubiliern
Wenn zun Empfang von Lieschen alle aufmarschiern
Mensch! Machen die een' Krach
Wenn ick mal tot bin!
Wenn ick mal tot bin, is mein schönsta Tach!
Holländer is ook de schrijver van het bekende lied Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestellt, gezonger door Marlene Dietrich in de film Der blaue Engel.
De onvolprezen literatuuranimator Marc van Oostendorp (@fomolog ) heeft mij door zijn columns op @Neerlandistiek op het spoor van Pfeijffer gezet en ik was gelijk super-enthousiast. Op mijn beurt heb ik mijn zoon warm weten te maken. Ik kijk zelden Zomergasten, maar vanavond wel.
vpro @vpro
Schrijver en classicus Ilja Leonard Pfeijffer is de zesde en laatste zomergast van dit seizoen. ‘Ik zou het liefste willen dat de avond op onvoorspelbare wijze alle kanten op schiet en de kijkers in verbijstering achterlaat.’ Kijk #zomergasten, 20.15 uur op #NPO2 #zg20
__
Zoals ik wel verwachtte, vind ik Ilja Leonard Pfeiffer als schrijver veel interessanter dan wat hij als Zomergast had te vertellen en liet zien. Ik vind hem als politiek commentator en columnist ook niet bijzonder, in tegenstelling tot zijn grote kwaliteiten als moderne romancier met een mooie, klassieke, maar altijd glasheldere schrijfstijl.
1.
Ilja zei dat hij door de corona-crisis (in Italië/Genua) kennelijk niet meer de ijdele egoïst is die hij altijd was, hij zei, 'Vrijheid is geen vrijheid als die gebaseerd is op egoïsme. Vrijheid kan enkel vrijheid zijn als je als eerste gedachte altijd aan de ander denkt.' Het zal ook wel komen door zijn grote liefde Stella die hij een aantal jaren geleden inruilde voor zijn alcoholverslaving, maar ik vind het een mooie, nobele gedachte om eerst aan anderen te denken en ik ben ook een aantal jaren geleden tot deze conclusie gekomen. Ik hoop dat hij er naar kan en gaat leven.
2.
Pfeiffer vindt, zoals de meeste mensen, dat je het werk van kunstenaars, schrijvers en dichters, moet scheiden van de persoon. Zo zal hij het werk van zijn grote voorbeeld en inspirator Lucebert nooit verwerpen vanwege zijn verzwegen nazi-sympathieën en antisemitisme uit zijn jongere jaren zoals die een paar jaar geleden bekend zijn geworden in een biografie van Wim Hazeu. Dat doet voor hem, zei hij, niet ter zake als het om de waarde van Luceberts dichtkunst gaat, om de kunst in het algemeen. Ik ben het daar in zoverre mee eens dat je kunstwerken nog wel kan en mag waarderen en bewonderen, ongeacht de verkeerde denkbeelden of een fout verleden van een kunstenaar, maar dat je bij apert foute misstappen de kunstenaar niet openbaar moet eren met standbeelden, straatnamen of zijn naam moet verbinden aan een school, zoals in Bergen is gebeurd met de Lucebertschool. Ik vind dat zijn naam voor deze school vervangen zou moeten worden. Dat is weloverwogen niet gebeurd en gaat niet gebeuren. Wel heel tegenstrijdig en hypocriet, want als de kunst dan los staat van de maker, waarom dan toch een foute kunstenaar ook als persoon eren, in plaats van alleen zijn werk? Ik stel de mens nog altijd boven de kunst, dat is een keuze.
3.
Ilja herkent in Lucebert dat hij niet altijd weet hoe de woorden uit zijn pen vloeien, alsof ze van buitenaf tot hem komen. Maar daar gelooft Ilja niet echt in en hij denkt dat zijn muze ergens in zijn geest verborgen moet zitten. Ik herken dat ook wel en ook ik dacht altijd dat alles uit de krochten van de geest vandaan komt, maar nu weet ik dat niet meer zeker. Misschien worden we als mens, als kunstenaar, ook gevoed door bronnen buiten onze existentie, daarom is taal mogelijk ook zo raadselachtig en wonderlijk. Ik weet niet hoe of wat, ik geloof niet dat de aarde plat is, dat corona een complot is, ik geloof niet in exorcisme, voodoo of in een messias, deze onderwerpen hebben allemaal niet mijn interesse, zoals Ilja daar wel belangstelling voor heeft, maar ik heb wel steeds sterkere aanwijzingen dat toeval niet bestaat …
Mijn korte recensie zette ik al voor middernacht online en de passage over Lucebert stuurde ik in een iets gewijzigde vorm direct daarna als ingezonden brief naar nrc.next en NRC Handelsblad. Ik ontving maandagmiddag een positief antwoord en maandagavond stond de brief - die door de opinie-redactie ietwat was ingekort - al online en wordt dinsdag in de krant afgedrukt. Ik tweette:
Nu al online te lezen in nrc.next, morgen ook in NRC Handelsblad, mijn korte ingezonden brief naar aanleiding van het gespreksonderwerp over Lucebert in Zomergasten: met Ilja Leonard Pfeiffer: Eer geen foute kunstenaars, maar alleen hun werk:
In Zomergasten vertelde Ilja Leonard Pfeiffer dat hij vindt, zoals de meeste mensen, dat je het werk van kunstenaars, schrijvers en dichters moet scheiden van de persoon. Zo zal Pfeiffer het werk van zijn grote voorbeeld en inspirator, dichter Lucebert nooit verwerpen vanwege zijn verzwegen nazi-sympathieën en antisemitisme uit zijn jongere jaren, zoals die een paar jaar geleden bekend zijn geworden via een biografie van Wim Hazeu. Dat doet voor Pfeiffer, zei hij, niet ter zake als het om zijn dichtkunst, om de kunst in het algemeen gaat. Ik ben het daar in zoverre mee eens dat je kunstwerken nog wel mag waarderen, ongeacht de verkeerde denkbeelden of een fout verleden van een kunstenaar, maar dat je bij aperte misstappen de kunstenaar niet openbaar moet eren met standbeelden, straatnamen of zijn naam moet verbinden aan een school, zoals in Bergen is gebeurd met de Lucebertschool. Ik vind dat deze naam vervangen moet worden, maar dat is weloverwogen niet gebeurd. Tegenstrijdig en hypocriet, want als de kunst los staat van de maker, waarom dan toch een foute kunstenaar als persoon eren, in plaats van alleen zijn werk?
DirkJan Vos
__
Mijn zoon maakte een fotootje van de brief in de NRC en die plaats ik hier vooral ook omdat er een inzetje bijstaat met een citaat, maar dat niet van mij is. ("Naam van Lucebertschool kan echt niet meeer.") Verzonnen door een redacteur, of een kwoot van Bob Polak die ook vindt dat de
naam van de school veranderd moet worden? Hmm.
DBNL
Voor de geïnteresseerden heb ik uit diverse digitale bronnen wat onder elkaar gezet en als je dan aan alles iemand de schuld wilt geven .. :-)
- Project Laurens Jz. Coster
In 1995 stichtte Marc van Oostendorp het Project Laurens Jz. Coster, een gratis bibliotheek gemodelleerd op Project Gutenberg met elektronische edities van klassieke Nederlandse literatuur.
Het Project Laurens Jz. Coster (genoemd naar de Haarlemmer Laurens Janszoon Coster) was een project van de Universiteit van Amsterdam. Het doel van het project was de digitalisering van rechtenvrije Nederlandstalige teksten, analoog aan het Amerikaanse Project Gutenberg.
Sinds 2001 zijn geen teksten meer toegevoegd. De oude gedigitaliseerde teksten zijn nog wel te raadplegen. De digitalisering van Nederlandstalige teksten is voortgezet door de Digitale Bibliotheek (1999) voor de Nederlandse Letteren.
- De Digitale Bibliotheek (DBNL)
De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren is een initiatief van de Stichting DBNL die in 1999 werd opgericht door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. De opbouw van de digitale bibliotheek is mogelijk gemaakt door financiële steun van onder andere Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Nederlandse Taalunie.
- Spin-off - Gedicht van de dag Laurens Jz. Coster
In 1998 ontstond er een spin-off van het Coster-project: een e-mailservice die abonnees op werkdagen (gratis) van een gedicht voorzag dat afkomstig was van de Coster-site: dat waren dus altijd 'klassieke' gedichten, minstens honderd jaar oud. Al vrij snel werden er ook hedendaagsere dichters opgenomen, en later ook nieuwe gedichten uit pas verschenen bundels. De gedichtenmails bevatten als extra vaak links naar poëzie-gerelateerd nieuws, en een verwijzing naar het dagboekenblog So to Bed ('iedere dag een historisch dagboekfragment van dezelfde datum').
__
I.M. Liesbeth Koenen (11 juni 1958 - 19 augustus 2020)
(Bella ciao gaat over een partizane (een vrouw) over haar wens om in de bergen begraven te worden in de schaduw van een bloem en als de mensen langslopen zouden ze zeggen, Wat een mooie bloem.)
Maar hoe leg je buitenlanders uit dat vrouwen wel 'een lekkere vent' mogen zeggen, maar mannen niet meer het woord lekker mogen gebruiken als het om vrouwen gaat, dus niet meer, 'een lekkere meid', of 'een lekker dingetje'. Lekker voor mannen is alleen nog bestemd voor bier en een potje voetbal, maar al zeggen mannen dan niet meer 'een lekker wijf', we denken het natuurlijk nog lekker wel.
Varia
Niet geplaatste ingezonden brief naar de NRC.
ONTLEZING
In een serie over ontlezing schrijft Stine Jensen dat er verplicht gelezen moet worden, als straf, dan gaat de ontlezing vanzelf over. Ik kan haar niet serieus nemen en lees in haar 'leuke' oplossing eigenlijk niets meer dan cynische berusting.
Ik heb wel een paar positieve suggesties. Reik kinderen boeken aan binnen hun belevingswereld, verhalen met veel fantasie, over ontluikende seksualiteit, boeken met spanning en over eigentijdse jeugdcultuur.
Begin als ouders met het voorlezen van een paar hoofdstukken uit de Harry Potter-serie en laat ze dan zelf verder lezen. De reeks met heel veel pagina;'s wordt door kinderen die eenmaal gegrepen zijn verslonden. Dan maken ze een hoop leesuren. Geef meisjes Anne Frank, jongens jeugdthrillers, boeken over voetbal, kijk op lijstjes met bestverkochte jeugdboeken, enzovoorts. En op de scholen kan een wekelijks leesuur worden ingevoerd waarin leerlingen in stilte een boek naar keuze mogen lezen. En zo valt er nog meer te bedenken.
Nog een behartigenswaardige advies voor ouders; houd voor je kinderen zo lang mogelijk de televisie buiten bereik, laat ze niet te veel op hun telefoon en computer. Leer ze dat ze ook zonder externe prikkels bezig kunnen zijn, zoals met het lezen van een boek over een ontdekkingsreizigster in de 19e eeuw en je zo haar spannende avonturen in de binnenlanden van Afrika kan meebeleven, in je hoofd. Je hebt er buiten een boek niets bij nodig, behalve een bed met een paar kussens en een zak katjesdrop.
__
Bob den Uyl (Rotterdam 1930-1992), ik vond hem een goede schrijver van het korte verhaal met een fijn gevoel voor losers, absurdisme en droge humor. Begin deze eeuw werd de Bob den Uyl-prijs ingesteld door de VPRO omdat zijn werk niet meer beschikbaar was en ze vonden dat hij niet vergeten mocht worden. De prijs was voor het beste literaire reisboek en is dit jaar opgeheven omdat het programma VPRO Boeken verdween.
Bob is wat triest aan zijn einde gekomen, geheel teruggetrokken in een kleine bovenwoning, verzorgd door zijn vrouw Toos, opgebrand door drank en nicotine en enigszins besmet geraakt door zijn verleden waarin hij zijn groezelige handen niet altijd van de vrouwen kon houden. En nu verschijnt er toch weer wat van hem door toedoen van Nico Keuning (biograaf van Den Uyl) en Adriaan van Nimwegen, mooi, maar ik zou de openingszin van dit stukje anders formuleren. Nico schrijft, 'Het is soms wonderlijk, om niet te zeggen toevallig hoe een boek ontstaat.' Ik zou dat omdraaien, 'Het is soms toevallig, om niet te zeggen wonderlijk hoe een boek ontstaat.'
__
Je had het over Eelco Gelling en The Earring. Pophistoricus Harry Knipschild heeft een paar jaar geleden een uitgebreid artikel over die samenwerking en latere breuk geschreven. Eelco werd gevraagd door George om te speken op zijn solo-album en later werd hij deel van de Earring, maar het gedonder begon al snel toen hij geen credit kreeg voor zijn bijdrage aan het nummer hit Bombay. Later werden afspraken niet nagekomen, vooral niet die over geld en al snel was het einde daardoor in zicht en bleek maar weer dat de vier mannen het beste af waren zonder een vijfde wiel aan de wagen, net als daarvoor met Robert Jan Stips. Zijn grootste bijdrage was wel aan het live-album van The Earring. En nu woont hij op een flatje in Rotterdam met een vriendin. Aangetast door zijn drugsverleden leidt hij een moeizaam bestaan en zonder nog gitaar te spelen. Velen vinden Jan Akkerman de beste gitarist van Nederland, maar heel wat fijnproevers vinden dat dat Eelco Gelliing is, was ...
Laatste kopje koffie om een beetje bij te mijmeren en wat te filosoferen ...
1.
Evolutie is het continu veranderen van onze genen, van onze kenmerken om te overleven in onze omgeving. Dat gaat random, want niet succesvolle veranderingen verdwijnen en we zullen nooit weten wat er allemaal voor kenmerken in het verleden zijn geweest in de hele keten van evolutie die niet konden overleven. Het mechanisme is dus simpel, variatie en duplicatie van dna, maar wel een mechanisme dat zowel heel eenvoudige levensvormen oplevert als leidt tot hele complexe vormen zoals de mens. Dat lijkt me ook de basis voor het toevallige karakter, dat alle vormen van complex tot eencelligen en alles wat er tussenin zit voorkomt.
2.
Een stap verder lijkt me dat op het oog complexe systemen zich ook door het mechanisme van toevallige dna-mutaties zich in de loop der tijden gaan optimaliseren en daardoor heel eenvoudig worden in hun verschijningsvorm, als kenmerk, maar ze blijven wel complex in hoe het in elkaar steekt. Aan de buitenkant van een mens kan je ook niet zien wat er allemaal van binnen inzit en het er aan toegaat. Zou dat ook voor taal kunnen gelden? Het is een complex systeem in onze hersens, maar het resultaat van praten en een taal leren is eenvoudig, moet ook eenvoudig zijn, want anders had het geen kans om te overleven.
3.
Natuurlijk was er evolutionair eerst het gehoor en pas daarna de spraak en voor het gehoor was er al het vermogen om met je hersens je lichaam te besturen. Is dat ook niet al een vorm van communicatie zonder taal? Ik kan door eraan te denken mijn rechterteen bewegen, dat gaat vanzelf, wonderlijk eigenlijk, maar dan denk ik er nog bewust aan, maar als ik ga koken, dan verricht ik honderden handelingen achter elkaar zonder ook maar een moment na te denken, gaat allemaal vanzelf. Een heel complex proces, maar het gaat heel soepel en eenvoudig. Maar als je besturing van je lichaam door denken in je hoofd ziet als een soort van interne, universele denktaal zonder woorden, dan zou je kunnen zeggen, of niet, dat de gesproken menselijke taal met woorden de communicatievorm is voor alles met buiten je lichaam, voor communicatie met andere levende wezens. Een volgende stap die in de evolutie werd gezet die onze soort nog meer overlevingskansen gaf en ons onderscheidt van dieren.
+
[ Vinden taalgebruikers van op het oog complexe taalsystemen hun taal ook complex? Is voor een Duitser die naamvallen leert de taal moeilijker dan die van ons? Vinden wij andere talen die ingewikkelder lijken complex, omdat onze eigen taal – Nederlands of Engels – eenvoudig is? En is onze taal voor een Chinees niet weer heel complex? Dat er nog veel onopgeloste vragen zijn over taal staat bij mij buiten kijf, die vragen heb ik ook over onze hele existentie: Why? ]
__
Mooi in memoriam op Neerlandistiek voor iemand met een rijk werkzaam leven, ik ken de man, de romanist Francis Bulhof (1930-2020) verder niet, maar er is een kleine connectie.
[ Daarstraks, tussen 19.30 en 20,30 luisterde ik naar het interview dat Gijs Groenteman op Radio 1 had met Herman Brusselmans, live vanuit zijn Vlaamse huis, zijn jongere, Nederlandse vriendin Lena, waarvan de achternaam voor niemand bekend is, figureerde op de achtergrond. Ze heeft nog een tijd in Brussel gewoond weet ik en nu woont ze bij Brusselmans. Herman kan aardig vertellen, altijd met onderkoelde humor en venijn, maar zo zegt hij, daar is hij mee opgegroeid thuis, altijd agressie in het gezin, maar alleen verbaal en Herman vatte dat altijd op als liefde voor elkaar. Herman hield veel van zijn ouders die zijn overleden en hij heeft een foto van ze op zijn wc hangen, dat was een idee van Lena en zo kan hij iedere dag nog aan ze denken.
– ineens klinkt een lange, harde donderslag spookachtig door mijn speakers, het onweert bij Herman! –
Gijs vraagt wanneer Lena eindexamen heeft gedaan op het Barlaeus, ze mompelt wat onverstaanbaars vanuit de achtergrond. Vanmiddag schreef ik hier nog dat mijn zoon was uitgeloot voor het Barlaeus en dat zijn moeder er op heeft gezeten. Ik schreef maar niet naar welke school hij wel is gegaan en ook niet waar ik op school heb gezeten, want terwijl ik zat te typen, moest ik aan Wiel Kusters zijn eerbetoon denken voor Willem Barnard en dacht, Waarom noemde hij wel de namen van de zoon en schoonzoon van Willem die zijn kist droegen naar zijn graf, maar niet die van drie bevriende dichters? Moet je alles schrijven, wil ik alles weten? Moet ik er in een extra reactie op terugkomen? Ik googel tijdens het typen even, vind niets, maar lees wel dat Willem theoloog en een overtuigde oudkatholiek was. Zijn uitvaart was een groot kerkelijk spektakel. Nee, ik schrijf niet dat mijn zoon naar een katholiek gymnasium is gegaan, tweede keuze, en wij als ouders atheïsten waren, dat wil zeggen, zijn moeder is dat nog steeds en ik ben weliswaar niet religieus geworden, maar weet sinds een paar jaar zeker, net als Willem Barnard, alias Guillaume van der Graft, dat het leven een groot mysterie is, een mysterie met een betekenis, zonder te weten welke. En ik wilde ook niet over mijn middelbare school schrijven vanmiddag, waarom zou ik, maar nu doe ik dat toch, want in dit in memoriam lees ik dat Francis Bulhof tien jaar lang in Den Haag leraar Frans is geweest op het Nederlands Lyceum, de school waar ik zes jaar op heb gezeten. Ik luister nu naar het radionieuws van 22.00 uur. De grote stroomstoring die Den Haag vandaag heeft getroffen is verholpen.Toeval bestaat niet. ]
Bon voyage Francis.
__
Lucebert heeft zich later gecorrigeerd? Dat is wat biograaf Wim Hazeu 'denkt’, maar nergens aantoont. Dat Bertus zich later als anti-fascist ontpopte wil nog niet zeggen dat hij daadwerkelijk van zijn eerdere rabiate antisemitische denkbeelden afstand had genomen. Swaanswijk heeft altijd gezwegen dus van enige onduidelijkheid hierover is ook helemaal geen sprake, wel van een pertinente leugen dat hij later zei dat hij in 1943 verplicht was door de Arbeidseinsatz in Duitsland te gaan werken, terwijl hij zich in werkelijkheid vrijwillig had aangemeld en tot 1944 in een springstoffenfabriek werkte. Hazeu schrijft dat het beter was geweest als Lucebert na de oorlog opening van zaken had gegeven, maar me dunkt dat hij dat niet heeft gedaan, want dan had hij nooit enige carrière gehad als dichter. Hij – de Keizer der Vijftigers – had natuurlijk alle reden om voor altijd te zwijgen.
__
‘Eerst wanneer alle Germaansche stammen verenigd zijn zal de Jood geen gelegenheid meer hebben bloed tegen gelijk bloed op te zetten.’
“De Joodse sjacherige zwetsaard heeft ons Nederduitsers erg, erg besmet, in plaats van een rustig kalm, langs stille grachten wandelende en in middags onbeschenen kamers peinzende stam, zijn we een klap en kletsvolkje, een grote troep machtjoden geworden en ook in plaats van dappere heldere idealisten en vechters gelijk met de joden laf en alleen beducht en belust op materiële goederen, niets geen ideaal, geen religie, geen hoop en verlangen.”
‘Sieg Heil und Heil Hitler’
Bertus Swaanswijk
__
Ik kan me maar niet aan een roman van Waterdrinker zetten. Ik ben bevooroordeeld, want ik vind hem een irritante twitteraar die in een zogenaamd erudiet-sjieke, archaïsche, pseudo-Reviaanse stijl twittert, wat op mij zeer snobistisch en oubollig overkomt en ik totaal niet kan pruimen, nog los van zijn wat verholen angehauchte Poetin- sympathieën als exil-schrijver in Rusland. Nee, ik pas.
Onder dit aardige artikel van Henk Wolf over de spelling van viool spelen/vioolspelen reageerde oud-docent Nederlands Harry Reintjes met o.a. de zinsnede:
“Mijn 35-jarige ervaring is dat de MEESTE leerlingen (mbo en hbo) alleen maar willen weten wat goed of fout is en wat de regels zijn. SOMMIGEN wilden dan soms (graag?) verder redeneren,”
Ik reageerde – ook omdat het over spelling gaat – dat het hier sommige moest zijn, want er was al sprake van leerlingen in de vorige zin en dan moet die n weg. Vervolgens had ik hier wat over gevraagd op Twitter aan Onze Taal en die reageerde met:
Onze Taal @onzetaal
In ‘Mensen denken heel verschillend over grammatica: sommige moeten er niets van hebben …’ is ‘sommige’ zeker ook goed, maar nog steeds denken we dat ‘sommigen’ hier ook kan. Misschien doordat ‘mensen’ zo algemeen is? Als er bv. ‘leerlingen’ had gestaan, was het anders geweest.
Dit snapte ik niet, waarom zou het hier wel sommigen mogen moeten zijn en niet sommige, want het gaat toch om sommige mensen, net als er leerlingen had gestaan? We kwamen er niet uit en ik tweette Peter-Arno Coppen, alias de Taalprof. Hij heeft heel wat tweetjes gestuurd om mij een en ander uit te leggen en te overtuigen, maar dat is niet gelukt. Hij heeft er gisteren en vandaag een stukje in Trouw aan gewijd en snap het onderscheid nog steeds niet. Waarschijnlijk ligt dat aan mijn beperkte denkraam, want ik ben niet zo slim, niet zo slim als mijn kinderen en de Taalprof. Ook Mient Adema heeft getracht het aan mij uit te leggen, maar tevergeefs. Hier de twee linkjes naar de korte stukjes van Peter-Arno:
Voor ik verder ga, ik stelde ook de vraag Waarom wordt er eigenlijk zo’n onderscheid gemaakt tussen wel of geen n en dat je een overbodig onderscheid maakt tussen personen en zaken (en dieren)? Ik zou zeggen (dit vind ik al jaren), schaf die hele n af en alles zonder n, in alle gevallen. Je kan ook zeggen altijd overal een n, maar die n spreek je toch niet uit. Nu weet ik wat het gangbare antwoord hierop is en Peter-Arno schrijft in Trouw:
“Als je zonder verdere context een gesprek begint met de mededeling ‘Ik heb sommige in een doos op zolder opgeborgen en andere niet’, dan is dat volstrekt onbegrijpelijk. Het klinkt zelfs een beetje luguber, omdat je onwillekeurig aan personen denkt. Je moet echt al weten dat het bijvoorbeeld om elpees gaat, maar dan is er dus geen sprake meer van een zelfstandig gebruik van ‘sommige’ en ‘andere’. Dan zijn het ‘sommige elpees’ en ‘andere elpees’.”
Heel vergezocht en ik pareer deze redenering simpel met te zeggen dat je ook kan schrijven, ‘Ik heb ze in een doos op zolder opgeborgen en deze niet’, dan weet je nog niets. Nee, een loze regel, net als die n of geen n bij beide/beiden. Maak er altijd beide van.
Maar nu terug naar de tweet van Onze Taal en wat de Taalprof erover te zeggen heeft. Ik heb de regel altijd uitgelegd dat als er geen aanwijzing voor bijvoorbeeld sommige eerder in de tekst staat, dan schrijf je een n, dan wordt het zelfstandig gebruikt, staat die aanwijzing al wel eerder in de tekst, bijvoorbeeld leerlingen, dan moet je de n weglaten. Maar waarom bij de zin van Onze Taal met mensen wel een n, waarom is dit nu zelfstandig gebruikt? Ik snap het niet.
En ik kwam op dit alles door een fout van Harry en het valt mij al heel lang op dat deze fout vaak wordt gemaakt doordat mensen kennelijk (ook) niet weten dat je de n weglaat als er dus al naar een groep personen eerder in de tekst wordt verwezen. Schrijvers zijn geneigd om altijd een n te schrijven als het om personen gaat, ten onrechte, maar dat is niet het spellingprobleem dat ik nu aansnijd.
Tot slot hier nog een toelichting van Onze Taal op hun site en kan ik er niet vinden waarom er nu een uitzondering is met de mensen-zin. Gaat het erom dat mensen een te algemeen woord is, anders dan leerlingen? Dat is wel zo, maar ik vind het geen reden om dan afwijkend te gaan spellen. In het advies wordt er ook niet over gesproken, net als er in de ANS er ook niets over is te vinden. Wat is dan precies ‘zelfstandig gebruikt’?
– Mensen zijn lui, maar de meesten doen wel aan sport.
– Leerlingen zijn lui, maar de meeste doen wel aan sport.
Beide zinnen zijn goed en ik begrijp niet waarom, ook niet na de geduldige uitleg van Peter-Arno.
__
Peter-Arno heeft een apart en lang artikel over dit onderwerp geschreven voor Neerlandistiek. Ik heb daar mijn
bovenstaande reactie geherpost, voorafgegaan door een korte reactie op zijn nieuwe artikel.
+
Ik herpost nu mijn eerdere reactie zonder er iets aan te veranderen. Maar wel interessant dat de Taalunie, Sommige van de medewerkers .. en Sommigen van de medewerkers … beide goedkeurt omdat niet goed is vast te stellen of sommige(n) hier wel of niet zelfstandig is gebruikt. Ik begrijp het ergens wel, heel ver weg, maar vind het niet zelfstandig gebruikt omdat er duidelijk naar medewerkers wordt verwezen, ook al staat medewerkers nu na en niet voor sommige.
En als ik het stuk goed heb gelezen, wordt er geen antwoord gegeven op de opgeworpen zin waarom sommige hier ook zelfstandig gebruikt kan zijn. Dat zie ik niet en volgens Onze Taal, zo begrijp ik, gaat het hier om het woord mensen dat algemeen zou zijn, algemener dan bijvoorbeeld leerlingen en je dan wel geen n mag schrijven. Gooi maar in mijn pet. En vroeger vonden ze het allemaal ook al onduidelijk, dus Taalunie, lees weer even mee en schaf deze regel af. Dank u wel.
‘Mensen denken heel verschillend over grammatica: sommige(n) moeten er niets van hebben …’
Alle respect voor de Taalprof voor zijn expertise op het gebied van grammatica, maar ik ben slechts een taalgebruiker die in eerste instantie op zijn gevoel afgaat. Ik ben zeker ook te overtuigen in allerlei taalkwesties waar ik anders over denk, maar het is niet aan mijn verstand te brengen dat als je mensen in een zin gebruikt sommige zelfstandig wordt gebruikt en bij leerlingen plotseling niet. Ik snap het niet en het zal aan mijn te kleine denkraam liggen en laat ik me hier maar bij neerleggen. Bedankt voor al je reacties en je twittergeduld.
En Peter-Arno, je werpt nog de vraag op of het niet beter is om dieren ook onder de regel van mensen te laten vallen in plaats van zaken. Dat vind ik het paard achter de wagen spannen en pleit dat alleen maar voor mijn suggestie om de n bij onbepaalde voornaamwoorden in alle gevallen, dus zowel bij personen, zaken en dieren, af te schaffen. En dan mag de Taalunie van mij in een zucht ook de n bij stoffelijke bijvoeglijk naamwoorden (gouden, houten) schrappen. Dus dan heb je antwoord op je vraag wat ik zou willen wat de Taalunie zou mogen doen, maar nooit gaat gebeuren.
[ En wat is het wezenlijke nut om zonder context te moeten weten of aan sommige kapstokken misschien enkele mensen, dieren of voorwerpen hangen, leerlingen, kangoeroes of elpees? Ik hou het er bij een onbepaalde context dan toch op dat het waarschijnlijk om enkel jassen zal gaan! ;-) ]
Het bronzen beeld is een hommage aan Louis Couperus (lijkt ie nu goed op Couperus?), met op de sokkel zijn uitspraak, ‘Zoo ik ièts ben, ben ik een Hagenaar’ en staat sinds 1998 op het Lange Voorhout voor galerie en kunstenaarssociëteit Pulchri Studio. Het beeld is van Kees Verkade (1941), zeker van naam een bekende beeldhouwer (en vriend van het koningshuis) die onder meer ook de buste van Simon Carmiggelt maakte die bij Carmiggelts woonhuis staat in het Eerste Weteringplantsoen in Amsterdam. Dat beeld bevindt zich aan het Kronkelpad, een olifantenpadje vernoemd naar Carmiggelts dagelijkse stukjes in Het Parool met de titel Kronkel. Onder de buste staat een dichtregel van Carmiggelt, “Als ik u raden mag: wordt schrijver.” De moeite waard om even langs te lopen als je in de buurt van het Leidseplein bent. En zelf ben ik een geboren en getogen Hagenarees, maar woon al jaren in Amsterdam, net als Carmiggelt zijn leven verliep. En Couperus heeft de meeste tijd niet in Den Haag gewoond, maar ik denk dat ik toch net als hij, zo ik iets ben, toch ook in mijn hart een Hagenaar ben en blijf. Maar ik voel me vooral een wereldburger.
(Kees Verkade komt niet uit Den Haag, maar heeft er wel zijn opleiding gedaan aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Hij woont al weer jaren in Monaco.)
__
Peter J.I. Flaton
Hagenarees’ is nieuw voor me. Dat betekent, dat er drie soorten geboren en getogen inwoners van de hofstad zijn. Hagenezen zijn van het veen, het Den Haag ten zuiden van de Laan van Meerdervoort, zijnde het gewone, zo men wil ‘arme’ deel van de stad (mijn vader was van de Gedempte Sloot, een zijstraat van het Slijkeinde en dan zak je vanzelf in het veen weg).
Ten noorden van de LvM woonden en wonen de Hagenaars ‘op het zand‘, in intussen zeer dure wijken als de Archipelbuurt, de vogelwijk en het Prinsevinkenpark.
Couperus begon als Hagenees want hij werd geboren in een overigens statig pand aan de Mauritskade en die ligt op het veen, ten zuiden dus van de Lv M. Omdat hij gewoond en gewerkt heeft in de Archipelbuurt (de Surinamestraat o.a.) verdient hij het epitheton ‘Hagenaar’ en zo zag hij in ieder geval zichzelf. Dat zijn museum is gevestigd in de Javastraat, het verlengde van de LvM, doet recht aan Couperus’ dubbele status, inderdaad die van Hagenarees.
Het schijnt dat Verkades beeld even hoog is als Couperus lang was: een groot schrijver in een kleine gestalte.
@peterflaton
Vrienden van mij noemden zich graag en overtuigd Hagenezen als geuzennaam en vonden dat ik geen Hagenees was, daar praatte ik te netjes voor. Onzin, maar ik heb me wel zowel met de upper-class-bovenkant van Den Haag als met de low-life-onderkant verbonden gevoeld. Ik ben geboren in Het Bezuidenhout op het veen en opgegroeid in het sjekere Benoordenhout op het zand. Dus ik had alle reden om me Hagenaar nog Hagenees te voelen en te noemen, maar Hagenarees dus, waarvan overigens ook het alternatief Hagenezenaar circuleert, maar dat bekt minder, vind ik.
[ Dat beeld van Verkade zou inderdaad het evenbeeld van Couperus moeten zijn, maar ik vind het niet lijken, ligt dat aan mij? En het staat er overigens niet sinds 1988 zoals ik schreef, maar sinds 1998. Den Haag, je tikt ertegen en het zingt, of zinkt, ik weet even niet meer wat Achterberg er precies over dichtte toen hij er een tijdje woonde. In ieder geval de zomerse rellen van nu in de Schilderswijk zijn van alle tijden. Ik heb daar ook nog een tijd gewoond en was het heel normaal dat op een warme dag alle brandkranen werden opengedraaid en er fonteinen van water in de straten omhoog spuitten en de verhitte jeugd, Haags gajes, dan ’s avonds verdere verkoeling zocht met explosieve relletjes … Niets nieuws onder de zon. ]
En voor geïnteresseerden heb ik nog dit, kort paginaatje over Haagse Humor:
Dit is weer zo’n onderwerp uit de spellingshoek dat om de zoveel tijd weer ergens opduikt, niet verwonderlijk want er zijn altijd weer nieuwe lichtingen leerlingen – en docenten – die hier voor het eerst mee worden geconfronteerd. Toch is er al lang een uitgebreide toelichting op deze struikelblokken bij de Taalunie te vinden, maar dan moet je wel kijken bij het onderwerp ‘gebruikmaken / gebruik maken’.
En ze schrijven zelf dat het onduidelijk is, maar dat een zeker taalgevoel ons niet in de steek laat als we vioolspelen wel aan elkaar spellen en gitaar spelen niet. Dat geldt ook voor koffiedrinken versus water drinken. Daar vallen geen vaste regels uit te destilleren en is opzoeken het beste, maar de Taalunie is – in hun samenwerking met Onze Taal – wel weer een stuk liberaler geworden en staat ook afwijkingen toe. Zo gaat dat met een officiële spelling, het lijkt een mooi beregeld systeem, maar in de praktijk is het nooit sluitend te krijgen en de Taalunie is steeds meer tot het inzicht gekomen dat het beter is om de spelling meer speling te geven.
“Beter geen gitaar, dan helemaal geen gitaar!”
34
Soms laat een signaal van de ondoorgrondelijkheid van onze – mijn – existentie op zich wachten en zijn er omens in het verleden die pas later zichtbaar worden, zoals vandaag in 2020 en ik een artikel lees over het getal 34 in een verhaal van Maarten Biesheuvel en waar geen verklaring voor is en waar ik vervolgens onderstaande reactie over schreef. Toeval bestaat niet.
+
Vierendertig was het rugnummer van Ajax-speler Abdelhak Nouri die een paar jaar geleden op het veld door een hartstilstand werd getroffen en vervolgens lang in het nieuws was. Nouri – Appie – had het rugnummer zelf gekozen omdat hij Ajax aan de 34e landstitel wilde helpen, Ajax haalde deze titel ook binnen. Later werd in de 34e minuut van een Ajax-wedstrijd door de supporters en staf voor Nouri geapplaudisseerd. En er waren meer (internationale) hommages aan de getroffen speler met het getal 34, zo had Barcelona-speler Ousmane Dembélé een seizoen lang #Nouri34 op zijn voetbalschoenen staan. Klap op de vuurpijl was nog wel dat Donny van de Beek, grote vriend van Appie, in 2019 in een Champignon League-wedstrijd in de 34e minuut scoorde. Kort geleden maakt oud-Ajaxspeler Joël Veltman bekend dat hij nu bij de Engelse club Brighton als eerbetoon aan Nouri met rugnummer 34 gaat spelen.
Donny van de Beek zei het al na zijn doelpunt in de 34e minuut, ‘Dit kan geen toeval zijn.’ Inderdaad.
__
Saxofonist Charlie Parker overleed op 34-jarige leeftijd en dit jaar is zijn 100e geboortedag. Bird lives!
Igor Horrovist was onbetwist de grootste concertpianist
Hij werd weken vermist en toen hebben ze hem uit de Wolga gevist
In het geheim was hij ook een groot onderzoeksjournalist
Maar omdat hij teveel wist ligt hij nu te vroeg in zijn kist
Ze hebben zich vergist en zijn naam zal nooit worden gewist
Igor Horrovist, de grootste concertpianist
Je zal voor eeuwig worden gemist
Op vrijdagavond presenteert Frank van 't Hof tussen 20.00 en 22.00 het vrolijke weekendprogramma Het Platenpaleis op Radio 2 en kunnen plaatjes worden aangevraagd die dansbaar zijn. Nu door
de vakantie was het tot middernacht en werd in het laatste uur gevraagd om cool-down-plaatjes om
rustig de zwoele plaknacht in te gaan. Ik reageerde met een verzoekje.
Hai Frank,
Ik zit in mijn blote bast achter de pc naar Het Platenpaleis te luisteren. 27 graden in mijn woonkamer in Amsterdam-Oost, tweehoog, maar met de schuifpui naar het balkon helemaal open. Door de hitte ben ik nog niet aan eten toegekomen, nog geen trek en ik hoop voor middernacht nog een hapje Indisch te eten, lekker pedis (sambalscherp), dat in de koelkast wacht. Net een groot glas Fanta Zero gedronken, want alcohol drink ik niet meer, houd je ook wel fris op een zomerse radio-avond als deze. En voor een cool-down-plaat in dit laatste uur wil ik graag van de meester van de cover Joe Cocker zijn laidback, mellow versie van Summer in the city aanvragen dat in de jaren zestig een grote hit was voor The Loving Spoonful. Want ja, dat is het hier in Oost, zomer in de stad, in de grote stad ...
DJ
Mijn mail en suggestie werden genegeerd.
__
Zaterdag 8 augustus 2020 was het 56 jaar geleden dat The Rollin Stones hun eerste concert
in Nederland gaven in het Scheveningse Kurhaus. Tijdens Het Muziekcafé op Radio 2 stuurde ik
een appje naar presentator Toine van Peperstraten.
Hai Toine,
Leuk dat je nu de honneurs waarneemt en ik ben ook een vaste luisteraar van het eerste uur. Vandaag is het 56 jaar geleden, ook op een broeierige zaterdag, dat The Rolling Stones hun beruchte, riotteuze korte concert gaven in het Scheveningse Kurhaus. De Haagse jeugd brak na 15 minuten de zaal af en hingen de stoelen in de kroonluchters. Ik was er niet bij, ik ben van 60, maar ben wel in Den Haag geboren en heb een uitgebreide dossierpagina over het concert. Mijn verzoekje draai een lekker live-nummer van de Stones en mijn suggestie is Under my thumb waarmee ze jaren hun concerten openden. Maar je mag ook iets anders kiezen. De Stones zijn nog steeds live and kicking! Groet, uit een snikheet Amsterdam-Oost. DirkJan Vos - http://www.dejongenskamer.nl/stones.htm
Geen enkele respons van Toine.
__
Nog een tevergeefs appje van vrijdagavond naar Het Platenpaleis.
Hai Frank,
Ik had je gisteren hierover al een tweet naar je gestuurd, maar ik ontdekte dus van de week wel wat grappigs In de bekende instrumentale dance-hit Children van de Zwitser Robert Miles uit 1996. Ik hoor na 1 minuut 45 heel duidelijk steeds de synthesizerbeat zeggen LOCKDOWN! - LOCKDOWN! - LOCKDOWN1 ... enzovoorts. Later in het nummer komt het nog een keer terug. Wel opmerkelijk., actueel en leuk om nu te draaien denk ik, of open er het tweede uur mee. Moet je de luisteraar er wel van te voren op attenderen. Ik heb speciaal gewacht met het naar een deejay te tweeten tot nu voor jou en Het Platenpaleis! Exclusief en een primeur, laat het hierna viraal gaan! ;-) En je hebt vanavond dus vier uur!Een mamma-appelsap to the max. Geef het een kans.
Zaterdagavond tijdens de Soul Night op Radio 2 had ik wel beet (heb ik wel vaker hoor) en succes.
Hai One'Sy (en Jonathan),
Een zwoele zomeravond. In de jaren zestig maakte het Amerikaanse bandje The Loving Spoonful de wereldhit Summer in the city. Later in de 90's maakte meester van de cover Joe Cocker er een lekkere laid-back blue-eyed-soul-versie van, maar ook Quincy Jones nam het nummer al heel fraai onder handen in 1973 met een heel lekker lang intro voordat zangeres Valerie Simpson! erin komt. Tijdloze aanrader: https://www.youtube.com/watch?v=6xN3KOY2kbg
En afgelopen donderdag was het 75 jaar geleden dat de eerste atoombom werd geworpen op Hiroshima, drie dagen later, morgen dus, werd de tweede gegooid (de Fat Boy) op Nagasaki. Het atoomtijdperk brak aan en er zijn toen na de oorlog veel songs gemaakt met atomic. En om actueel door te associëren dacht ik nu aan het nummer Atomic Dog van P-funkmaster George Clinton (Parlement) uit 1982. Het was geen hit maar werd wel een bekend en apart funknummer, wel lekker loom ook op deze zomeravond: https://www.youtube.com/watch?v=LuyS9M8T03A
En de laatste suggestie werd met enthousiasme door One'Sy Muller gedraaid. High five.
Zondagavond deed ik nog een laatste poging om Summer in the city gedraaid te krijgen, maar dat is niet gelukt.
@LeoBlokhuis Vanavond weer Blokhuis op Radio 2, ben erbij. Tip. Summer in the city in de laid-back-versie van Joe Cocker (1993) of Quincy Jones feat. Valerie Simpson (1973). Vind ze beide beter dan het origineel Groet uit de zomerse stad, Amsterdam-Oost.
__
Op het einde van het weekend in het radionieuws van de zondag op de maandag wordt bericht dat
het vannacht op het platteland 18 tot 21 graden kan worden en in de stad de temperatuur de 27 graden kan bereiken. Summer in the city.
Twee heel aardige, zomerse gedichten en deze dichters hebben aan de perzik ook een zinnelijke lading gegeven.
Het gedicht van Hélène Swarth zal een reactie zijn op De pruimenboom van Hieronymus Van Alphen (ze gebruikt ook het woord beladen) waarin een jongen wel gehoorzaam is en niet stiekem pruimen plukt van de boom van zijn vader. Bij Swarth wordt er wel stiekem geplukt, maar dan door een meisje en wordt op het laatst duidelijk dat we ook te maken hebben met een associatie met het paradijsverhaal van Adam en Eva, waarbij Eva nu niet een appel, maar een perzik plukt en voor de zondeval zorgt. Adam is de lafaard. Zo is het Hélène.
En Van Alphen dichtte dus zowel over pruimen en perziken en zal niet hebben bevroed dat we nu vooral de kruising tussen beide vruchten eten, de nectarine. Het is voor mij daardoor lang geleden dat ik een perzik heb gegeten, want het is toch heel lastig om de dunne, harige schil van de perzik te ontdoen en dan kan ze ook nog eens heel erg druipen van de nattigheid. Dat maakt haar juist zo smakelijk, maar ook onaantrekkelijk.
[ Het woord perzik komt uit het Latijn van een woord voor Perzisch en de vrucht komt daar ook vandaan, hoewel de oorsprong in China ligt. De vrucht is hier geïntroduceerd door de Romeinen. ]
En dan is er nog de verbeelding van hoe je een perzik eet en dat heeft Toon Hermans ooit meesterlijk gedaan zonder echte perzik. Volkscultuur van heel hoge kwaliteit in 1 minuut.
Er kwam een reactie dat nergens in de Bijbel staat (Genesis 3) dat Eva een appel plukte, maar vruchten. Inderdaad en ik als goddeloze onnozelaar maar denken dat het een appel was, zo komen praatjes snel de wereld in en het zou dus ook best een perzik kunnen zijn geweest.
"In de kunst is de betreffende vrucht vaak voorgesteld door een appel. Dit idee is ingegeven door de Latijnse naam van de appel: 'malus', wat behalve 'appel' ook 'slecht' betekent. Uit het verhaal van Genesis 3 valt echter niet op te maken of het een appel was of een andere vrucht, en het kan zelfs een vrucht zijn geweest van een inmiddels onbekende boomsoort."
En wel curieus die laatste zinsnede, ‘het kan zelfs van een vrucht zijn geweest van een inmiddels onbekende boomsoort’. Maar er is natuurlijk niet meer dan de verzonnen passages in de Bijbel en die dus geen naam van een vrucht noemen. Maar zou er iemand zijn geweest die dat wel zou hebben geweten? De schrijver van deze wikipassage wekt die subtiele, sluwe suggestie, maar laten we wel wezen, hoort Wikipedia ruimte te geven aan mensen en opvattingen die geloven dat Adam en Eva echt hebben bestaan en daadwerkelijk van een verboden vrucht hebben gegeten, want diw zou best eens van een inmiddels onbekende boomsoort kunnen zijn geweest … ;-)
Marc (Van Oostendorp) bedoelt – hij heeft daar eerder over geschreven – dat je een boek in je eentje kan schrijven en daar verder niets (behalve een pc) en niemand voor nodig hebt zoals bij het maken van een film of een game, ook al worden die soms in kleine studio’s gemaakt. En als je een game in je eentje maakt, dan zal je heel veel gespecialiseerde programmeerkennis moeten hebben, maar Iedereen kan met simpele middelen in zijn uppie op een zolderkamertje een boek schrijven – dat een wereldklassieker kan worden – en het bijvoorbeeld wereldkundig maken door het eevoudig op internet te publiceren, ook ik of jij.
Hoogleraar Nederlands Marc van Oostendorp is een tijdje geleden gestopt met zijn dagelijkse stukjes op Neerlandistiek, maar af en toe plaatst hij nog wat, zoals vandaag een blogje over het
belang van lezen en wie niet leest is een barbaar! Bij het artikel staat een afbeelding van de omslag van De toverberg van Thomas Mann. Ik haakte in en reageerde met een eigen stukje.
__
Sylvia Witteman twitterde van de week dat haar twee zonen de verplichte boeken voor hun school (het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam) niet lazen, maar de literaire werken tot zich namen via luisterboeken. Zou dat ook mogen van Marc? Lui is het in ieder geval wel.
Maar om kinderen al jong kennis te laten maken met leesplezier worden kinderen natuurlijk wel voorgelezen. Voorlezen is altijd een aanmoediging waard en lijkt me een stuk beter dan alleen maar kijken naar tekenfilms, zoals bij voorbeeld naar een Disney-klassieker als Pinokkio, een moderne bewegende grottekening voor kinderen.
Over Pinokkio en (voor)leesplezier gesproken, het geval wil dat deze zomer een natuurgetrouwere live-action versie van Pinokkio in de bioscoop draait en er staan nog twee andere versies op stapel. Pinokkio is hot. En dat begrijp ik goed, want een kleine twintig jaar geleden heb ik het oorspronkelijke boek van Carlo Collodi aan mijn toen jonge zoon voorgelezen en was het een ontdekking van een meesterlijk verhaal en een geweldige voorleeservaring. Een grote verrassing als je alleen die zoetsappige Disney-verfilming kent die ver af staat van het rauwe origineel dat eind 19e eeuw eerst als feuilleton in een Italiaanse krant verscheen. Maar het verhaal staat ook ver van een moeilijk boek als De toverberg van Thomas Mann dat tot de top van de hogeschoolliteratuur behoort. Niet ieder mens, kind, lezer, voorlezer of luisteraar kan alles hebben in het leven en we zijn niet allemaal een erudiete literatuurprofessor die De toverberg wel gemakkelijk kan lezen, doorgronden en weet te waarderen, maar je bent in ieder geval geen barbaar als je kan genieten van een boek met de avonturen van een tot leven gewekte houten pop met een voor velen denk ik verrassende afloop.
Mijn tip voor deze zomer is, laat De toverberg nog even liggen, koop ook niet De rat van Amsterdam, ga de filmversie niet (direct) zien, maar koop Pinokkio in een oorspronkelijke boekeditie en lees het voor jezelf - geef het cadeau - of lees het voor aan je kinderen of kleinkinderen.
En nu zou ik misschien moeten waarschuwen om het dan aan niet aan al te jonge kinderen voor te lezen, of dat het meer een jongens- als een meisjesboek zou zijn, dat doe ik niet, want dit verhaal is voor iedereen geschikt, jong en oud, meisje of jongen, om zelf te lezen, voor te lezen, of om ademloos naar te luisteren.
Ik reageer vaak met wat te veel woorden, maar een reactie met alleen een linkje is niet heel effectief, want mensen klikken niet zomaar ergens op. Er had beter bij kunnen staan dat het doorverwijst naar een uitgebreide reactie op Marc zijn betoog door Chrétien Breukers op zijn hernieuwde literatuurblog De Nieuwe Contrabas.
Chrétien is in zijn magere antwoordstuk negatief en probeert Marc op twee punten onderuit te halen; Marc is hysterisch en waarom zijn films en games onbespreekbaar?
Ik vind Marc helemaal niet hysterisch, hij is boos, niet alleen vanwege de ontlezing, maar ook door de bezuinigingen op het onderwijs, de verwaarlozing van cultuur door de politiek, over ambities en studiekeuzes van jonge mensen om snel veel geld te willen verdienen, op Trump en de veramerikanisering, enzovoorts. Die boosheid over de verschraling van de samenleving, de wereld en met name de cultuur uit hij al jaren en onderhand is die boosheid door moedeloosheid uitgegroeid tot grote – terechte – woede. Ik zou het zeker geen hysterie noemen. Vreemd om deze diskwalificatie als het nu om een vurig pleidooi voor lezen gaat, juist uit de pen van een grote literatuurliefhebber als Breukers te zien vloeien, terwijl je zou verwachten dat hij zich met evenveel boosheid als bandgenoot vierkant achter Van Oostendorp zou scharen.
Tweede punt; Waarom gaat Marc niet in op die steeds terugkerende vragen dat games en films ook waardevol zijn?
Wat games met verhalen vertellen, romans, boeken, lezen en literatuur, met kennis vergaren van de wereld en mensen te maken hebben, is me altijd een raadsel gebleven, maar waarom zou Marc enthousiast over films moeten schrijven als hij een warm pleidooi wil houden voor boeken en lezen? Zo hou ik van lekker eten en ben vegetariër geworden vanwege al het dierenleed, maar moet ik dan enthousiast gaan schrijven over de waarde en geneugten van aangebrande geroosterde worstjes, kip en karbonades bij een barbecue? Daggut niet.
__
Marc van Oostendorp reageerde met een lang stuk op De Nieuwe Contrabas op Chrétien.
Breukers maakte het antwoord bekend via een tweet en ik reageerde:
Als antwoord op @DeContrabas en @fonolog
Wat hebben jullie veel woorden nodig en wat is een schrijver, alleen maar iemand die fictie schrijft, ik vind van niet. Breukers debuteerde pas een paar jaar geleden als romanschrijver met Lot. De kop van z'n vertoog vind ik overigens hysterisch onduidelijk voor een gewone lezer.
ChrétienBreukers @DeContrabas
Nee, een schrijver is idd niet alleen iemand die fictie schrijft, dat klopt.
Dan is @fonolog ook een schrijver. En in plaats van zichzelf zo onder te waarderen, ik ben geen schrijver, zouden anderen hem vooral hooglijk moeten prijzen als schrijver, om zijn ideeën en zijn heldere schrijfstijl. Maar het zal allemaal ook wel weer ironisch zijn van hem.
__
@woutersteenbeek @marcvanoostendorp
Het is me te warm om het allemaal na te gaan zoeken, maar waarom worden steeds games bij deze discussie betrokken? Omdat het een spelletje voor kinderen is en een concurrent van lezen? Inhoudelijk gaat iedere vergelijking in ieder geval mank, want wat heeft een simpel telefoonspelletje, wargame of het spelen van Fifa met het lezen van verhalen, met literatuur te maken? Geen idee. En kinderen worden groot en al heel veel ouderen gamen nog steeds, het is niet alleen maar iets voor kinderen. Het zou dus om het tijdverdrijf moeten gaan, gamen in plaats van lezen. maar dat geldt dan evenzeer voor sporten of een muziekinstrument spelen, boomklimmen, bij de majorettes gaan, ijsjes-eten of kanovaren. Ik snap het punt niet en weet niet waar die games vandaan komen en in deze discussie een rol spelen.
En gemakzuchtige ijskoude kritiek al la Steenbeek vind ik de moeite van het reageren nauwelijks waard. Ik ben nog wel een literatuurlezer, maar met mate – helaas – want door allerlei redenen kan ik niet meer zoveel lezen als vroeger, (maar nog wel schrijven en reageren! ;-). het is niet anders. Wel heb ik altijd geprobeerd om mijn twee kinderen enthousiast te maken voor lezen en literatuur, te beginnen door ze veel voor te hebben gelezen en de eerste jaren geen tv in huis te nemen. En het ene kind is nog steeds een fervent lezer en de andere een stuk minder. De een leest ook graag literatuur van schrijvers van zijn eigen jonge generatie en de ander leest af en toe een spannend true-crime-boek zoals Judas omdat ze nu met wat studenten in de buurt woont waar Willem Holleeder heeft gewoond en hem daar ook eens heeft gezien. Tja, het kan verkeren. Wel hebben ze beiden met heel veel enthousiasme alle dikke delen van Harry Potter op de lagere school verslonden. Deze serie is denk ik nog steeds van grote waarde voor de leesbevordering bij kinderen.
En zelf denk ik nog aan mijn tienertijd en adolescentie in de jaren zeventig en tachtig en literatuur een manier van leven en denken was, je las veel, praatte erover op jongenskamers en later in cafés. Het waren de jaren dat veel jongeren Nederlands gingen studeren en een intellectueel nog geen vies woord was maar een eretitel.
Mijn leesaandacht ging zich later verleggen naar non-fictie en las ik steeds minder de kleine en grote verhalen van de verzonnen literatuur en de poëzie. Jammer wel, maar het leek onontkomelijk. En ik ben mild voor mezelf en voor anderen als het om weinig lezen gaat en ik heb me er ook wel bij neergelegd dat de tijden zijn veranderd en jongeren kennelijk liever naar een Netflix-serie kijken dan de nieuwe Grunberg lezen. Maar dit betekent niet dat ik het daardoor niet eens ben met Marc, integendeel, ik ben juist heel positief over al zijn vurige pleidooien om te lezen, om je geest met boeken te verrijken al vanaf jongs af aan. Hij weigert onverschillig te worden en heeft de hoop nog niet opgegeven en is nog strijdbaar, een strijdbaarheid om jaloers op te zijn in plaats om die achteloos te verwerpen als achterhaald, niet wetenschappelijk, hysterisch, of onrealistisch. Alleen in de werkelijkheid leven, wie wil dat nou?
[ En Steenbeek ziet het leven niet meer als een proces van louter eten en drinken, neuken en slapen, maar in een paar latere reacties geeft ie wel blijk van Reve te houden en onlangs met plezier Biesheuvel te hebben gelezen. Hoe serieus kan je zo iemand dan nog nemen, of was het een bericht uit een gekkenhuis? 34. ]
__
@berthold
Wat is er geestig aan als je ook andere dingen doet dan alleen maar lezen? En in het geval van Marc staan al die middelen als twitteren, bloggen en vloggen juist in het teken van zijn vakgebied en in het enthousiasmeren van mensen voor de neerlandistiek in de breedste zin. Wat zijn jouw motieven om over taal te schrijven als journalist? En doe je verder nog wat, behalve misschien wijn drinken?
En ja een roman bestaat naar de letter nog niet zo heel lang, maar je zal begrijpen dat Marc hier ook doelt op bijvoorbeeld de epische werken van Homerus als de Ilias en de Odyssee, de klassieke verhalen uit de oudheid waar hij een groot liefhebber van is.
Waarom al die tegenstand en gemierennneuk, waarom niet zeggen dat hij gelijk heeft en dat we bij ons zelf te rade moeten gaan over waarin we tekortschieten en als je het er niet mee eens bent dan stemt het nog steeds tot nadenken over wat je dan /wel/ waardeert en belangrijk vindt in het leven, zaken waar je achter staat, die je zou willen uitdragen of overdragen, bijvoorbeeld aan je kinderen. Kom daar dan mee, hou een eigen pleidooi in plaats van een geestdriftige overtuiging van een bevlogen denker, onderzoeker en leraar onderuit te schoffelen. Of hou je mond, dat kan ook nog.
__
Berthold van Maris
Steeds vaker bekruipt mij de indruk dat Dirkjan, die zich soms ongevraagd ontpopt als Marcvanoostendorpexegeet, in werkelijkheid een alter ego is van Marc van Oostendorp.
@berthold
Maak je daarover maar geen enkele illusie, als er sprake is van enigerlei gekte, dan zit die bij mij en zeker niet bij Marc.
http://www.dejongenskamer.nl/safari.htm
(met onderaan een paar foto’s waar ik opsta)
Yo!
__
Ik had eerder geschreven dat ik meende te weten dat De toverberg een van Marc zijn meest favoriete boeken is, dat heb ik me denk ik verkeerd herinnerd, maar op Twitter vond ik wel een top-5 – voor wat dat nu waard is – van de meest indrukwekkende boeken die hij heeft gelezen:
Odyssee, Metamorphoses, Essays van Montaigne, Oorlog en Vrede, Alice in Wonderland.
Op zijn website vind ik wel een bespreking van Der Zauberberg dat hij (pas) in 2009 las en waar hij zeker ook enthousiast over is. De keuze van de omslag van het boek bij deze blog zal dan ook meer op de inhoud slaan, over de dreiging van de ondergang, over woord en daad, over taal, over literatuur?
Toen ik net op zoek ging wat Marc over De toverberg (Zauberberg) had geschreven kwam ik nog een eerdere blog van hem tegen op Neerlandistiek die ook op Sargasso is gepubliceerd en een eerder pleidooi is voor het belang van literatuur in het onderwijs. Het is uit 2018 en toen was hij nog niet zo boos, nee woedend, nee wat zeg ik, nog niet razend!
Ik citeer drie passages:
“Natuurlijk zijn er films en schilderijen. Natuurlijk is er muziek. Natuurlijk zijn er emoji’s en bewegende gifjes. Natuurlijk is dat allemaal aantrekkelijk, en natuurlijk kun je een belangrijk deel van je leven doorbrengen met al die middelen, en een bevredigend leven hebben. Maar literatuur, kunst gemaakt van taal, biedt je dingen die je op geen enkele andere manier kunt krijgen: een benadering van wat er omgaat in de binnenkant van iemands hoofd.”
“Inlevingsvermogen en concentratie zijn misschien wel de grootste van de deugden voor de wijsgeren uit de Oudheid. Ze helpen je een beter mens te worden en daarmee gelukkiger. Wie zich meer verbonden voelt met zijn medemensen en wie zich beter kan concentreren op wat voor taak ook, kan als het ware de hele wereld aan.”
“Het hoeft natuurlijk niet altijd over ‘hoge’ literatuur te gaan. Het hoeft niet per se te gaan over teksten die moeilijk zijn te begrijpen of die een uitgebreide achtergrondkennis vereisen. Een eenvoudig verhaaltje of een simpel gedicht kunnen je leven al eindeloos verrijken.”
[ Marc is geen grote beeldende kunstliefhebber of -kenner, maar wel een grote liefhebber van muziek. Hij ging vroeger ook graag naar de bioscoop, maar haakte af, waarom weet ik niet. Hij heeft weleens gezegd, dacht ik, dat als hij niet voor Nederlands had gekozen hij een studie musicologie of wiskunde had willen doen. En nu is ie inmiddels een trotse vader! Dat verandert je leven en kijk op de wereld natuurlijk ook ingrijpend, dat hoop ik tenminste. ]
__
Berthold van Maris
Dank voor al deze Marcvanoostendorpexegese.
Blijkbaar is de toon in de loop der jaren wat minder genuanceerd geworden.
Ik hou zelf natuurlijk ook van een deel van die hogere cultuur. Maar je moet dat tegelijkertijd ook wantrouwen, als u begrijpt wat ik bedoel.
Wat die positieve invloed op de empathie betreft: ook XTC heeft een bewezen positieve invloed op het empathisch vermogen. Graag meer XTC dus in de Nederlandse les.
Tot slot, als mensen heel veel bloggen, vloggen, twitteren en wat dies meer zij, is dat meestal omdat ze graag op een podium staan. Ook dat is inmiddels wetenschappelijk aangetoond. Wat niet wil zeggen dat ze daar verder niet af en toe ook wat nobele bedoelingen mee kunnen hebben.
@berthold
XTC is een drug en heeft weer veel andere nadelige (gezondheids) effecten, dat geldt ook voor het drinken van bijvoorbeeld wijn. Van wijn is bekend dat mensen er bijvoorbeeld achterdochtig van kunnen worden.
En dat Marc zijn toon nu een stuk feller is, komt natuurlijk omdat er in zijn ogen maar niets is veranderd, sterker nog, het wordt er alleen maar steeds slechter op. Ik snap die woede van nu dus heel goed, anderen glijden af in berusting, maar Marc blijft strijdbaar.
Inderdaad wie een podium opzoekt, die vraagt ook om aandacht, ook om een zekere mate van roem te vergaren. Hoewel Marc zelf een broertje dood heeft aan verering van mensen, en ik er weer een genoegen in schep om bijzondere personen openlijk te bewonderen, zoals Marc, die ik een groot denker en heldere schrijver vind, verbaast en ergert me de hoeveelheid weerstand en tegenstand die hij oproept, in plaats dat hij zou mogen rekenen op steeds meer steun en waardering. QED.
‘En nu is het tijd voor een lekker kopjen koffie, Saar.’
Swiebertje
__
@berthold
[ Wellicht dat Marc zelf Berthold hierover nog van repliek kan dienen. ]
Het worden herhalingen. Met dat commerciëler bedoelt Marc ook, vooral, dat je makkelijker zonder veel investeringen (lees geld) een boek kan maken dan een film of iets anders. Een boek op internet zetten kost geen geld, een film maken en verspreiden wel – net als een opvoering van een toneelstuk van Shakespeare – en is dus per definitie commerciëler om investeringen terug te verdienen.
En Marc komt op voor het boek, niet omdat de rijkdom die je daaruit krijgt objectief de beste is, maar wel uitzonderlijk en je dingen in je hoofd kan ervaren die je zo op geen enkele andere manier kan meemaken. Dat is denk ik ook de andere kant van de commercie en het bijzondere van een boek: ook als lezer heb je er weinig middelen voor nodig en kan je altijd en overal een boek lezen.
Dan is er inderdaad ook de connotatie dat commercialiseren een minderwaardig streven zou zijn, dat is inderdaad subjectief, maar dat steekt Marc ook niet onder stoelen of banken en hij verzet zich ook hevig tegen de steeds verdere commercialisering, niet alleen van de cultuur, maar van de hele maatschappij. Wie voor een leven kiest van het geld, vindt hij – en ik ook – leidt een minder waardevol leven dan als je vooral geestelijke bevrediging en verrijking nastreeft. Hij denkt ook dat je daardoor een beter mens wordt en het lezen van boeken kunnen je daarbij helpen. Wat is daar nu verkeerd aan, waarom is dat elitair en vooral, waarom kan dat in dit gezelschap op zo weinig steun rekenen?
__
Niet bij brood alleen
Slogan verkiezingsprogramma CDA 1977
__
Geef mij maar nasi goreng met een gebakken ei
Wat sambal en wat kroepoek en een goed glas bier erbij
Tante Lien
__
En als amateur-Marc-exegeet toch twee dingetjes die ik opmerkelijk vind en niet helemaal kan plaatsen. Hij is in de katholieke kerk getrouwd, kan uit liefde voor zijn Italiaanse vrouw en haar familie zijn geweest. maar hij heeft ook zijn dochter vorig jaar laten dopen.
__
@breukers en @vanmaris
Om er zelf een ad hominem tegenaan te gooien, Breukers is er natuurlijk zelf wel het voorbeeld van dat je van veel lezen en literatuurliefde niet per definitie een beter of goed mens wordt, daarvoor heeft hij in het verleden blijk gegeven van weinig scrupules in zijn zakelijke handel en wandel. Maar Marc heeft net op Twitter in een wat verborgen draadje het ook anders gesteld, niet dat je een beter mens wordt van lezen, maar hij schreef het volgende:
“De stelling is: lezen is dusdanig verrijkend voor het menselijk bestaan dat je het mensen niet moet onthouden. Wat wil je daar over zeggen?”
En Breukers vindt mensen die nog in boeken geloven domme lieden die in een elitaire bubbel leven. Liever in een bubbel met idealen dan nihilistisch zogenaamd een man van de wereld spelen en jezelf voor de gek houden als je, zoals Breukers doet, wel een eenzame blog over literatuur onderhoudt, maar nota bene een geestverwant als Marc met onheuse argumenten tot zinken probeert te brengen. Wie is er nu een zielig stuk wrakhout?
[ Marc noemt zich steeds nadrukkelijk geen schrijver, hij bedoelt dan denk ik geen schrijver van verhalen en romans, maar hij is natuurlijk wel degelijk een schrijver van artikelen en non-fictieboeken en hij heeft bovendien ook met zijn managersfeuilleton op Neerlandistiek fictie geschreven. Nee, Marc is ook een echte schrijver, ironie of geen ironie, hou jezelf niet ook voor de gek. ]
__
@peterflaton
Bedankt voor het attent maken op deze column. Hieronder een link naar het stuk van Jensen.
Stine en Marc onderstrepen het belang van lezen voor jongeren, ben ik het helemaal mee eens, maar geen van beiden geven serieuze antwoorden op de vraag hoe je het lezen dan kan bevorderen. Marc heb ik hier – dacht ik – helemaal niet over gehoord en Stine stelt een boekenstraf voor, een idee dat ik helaas niet serieus kan nemen en zijzelf denk ik ook niet, weer eens een kwestie van zinloze ironie.
Ik heb zelf in deze discussie het voorbeeld van de Harry Potterserie gegeven, een hele dikke boekenreeks met heel veel pagina’s waar kinderen zich mee kunnen vermaken en veel leeservaring mee op kunnen doen. Moedig dat aan. Begin daar bijvoorbeeld als ouders mee om daar de eerste hoofdstukken uit voor te lezen aan je kind en het dan vervolgens zelf verder te laten lezen. Stel op de scholen wekelijks een leesuur in, waarbij leerlingen in de klas een boek lezen, met geduld en keuzevrijheid. En zo zijn er nog meer ideeën te bedenken om het leesplezier te vergroten. Maar in een boekenstraf geloof ik niet en ook niet zoals Stine stelt dat je voor de bestrijding van racisme jongeren bijvoorbeeld The color purple moet laten lezen, dan zeg ik, dan kan je beter de film van Steven Spielberg laten zien, dan komt de boodschap beter aan. Lezen – vind ik – is voor jongeren meer geschikt voor andere waarden en ervaringen in hun leven zoals fantaseren, je identiteit ontdekken, over ontluikende seksualiteit, spanning en waardering voor cultuur, met name eigentijdse jeugdcultuur om enkele onderwerpen te noemen. Wie biedt er meer aan oplossingen?
[ De column van Stine Jensen is de eerste in een serie van NRC over ontlezing. Misschien gaat Marc ook nog bijdragen, omdat hij gevraagd wordt, of omdat hij zelf een bijdrage gaat insturen. Doen Marc! Misschien ga ik deze reactie ook omgevormd en gereduceerd naar de redactie sturen als ingezonden brief. ]
– En vandaag 75 jaar geleden werd Indië bevrijd van de bezetting van de Jappen, ik bedoel Japanners en was het tevens de dag dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. Het geval wil dat ik vandaag ga beginnen aan Blauwe Zomer van Leo Blokhuis een roman over Indische jongeren eind jaren 50 in Den Haag en hun muziek, de rock-‘n-roll. Het kwam zo uit dat ik daar nu aan begin, maar zoals ik vaker schrijf, toeval bestaat niet. –
Wat is taalgevoel?
[ Moet ik toch nog ergens aan denken waarvan ik niet weet of het een relevant idee is over
taalgevoel. Ik ben opgegroeid in Den Haag en ik kende jongens uit goede, kakkineuze gezinnen die zo plat Haags als een dubbeltje spraken. Deden ze dit nu om zich te identificeren met de gewone jongens van de straat, met de rock-‘n-roll, zal ik maar zeggen, of deden ze het om zich van hun ouders en milieu af te zetten, zich te onderscheiden? Taalgevoel te versterking van de groep, of taalgevoel om je juist te onderscheiden van andere groepen, zoals ook de ontwikkeling van het Fries versus het
Nederlands? Zijn op deze twee pijlers niet alle talen (en dialecten!) en ons taalgevoel gebaseerd? Het is warm … ]
En zou je zo ook taalverandering kunnen verklaren? Jongeren willen zich afzetten tegen hun ouders
door hun groepstaal te veranderen. En dan juist ook sympathiseren met de
straattaal van gewone jongeren, jongeren aan de onderkant, ter versterking van het afzetten en
het opnemen van sterk afwijkende taalvormen (en/of uitspraak) dan die hun ouders gebruiken? Yo!
Vandaag werd wereldkundig genaakt dat Van Gogh-kenner Wouter van der Veen de exacte locatie heeft gevonden waar Vincent zijn laatste schilderij zou hebben gemaakt. Het gaat om het vrij abstracte werk Boomwortels en waarbij het schier onmogelijk is om op een ansichtkaart van rond het jaar 1910 een gelijkenis te ontdekken. Ook nu zou hij de plek na 130 nog herkend hebben. Zou het echt? Bij de artikelen over de vondst in de media staat een zwaar gemanipuleerde foto. Ik twijfel of het klopt.
Kijk goed en trek zelf je conclusies. En de foto van de ansischtkaart is zwaar bewerkt en suggestief en het originele
werk heel abstract en vrij onherkembaar ook door de kleuren. Waarom is er geen onbewerkte foto van de boomdetails van de ansichtkaart gemaakt en uitvergroot?
Daar zou je de vergelijkingen op moeten baseren, niet op bewerkte interpretaties in kleur. Ik ben inmiddelss wel meer overtuigd dat het de juiste
plek zou zijn, maar ook moeilijk te geloven dat het door het bekijken van eenn kleine ansichtkaart nu is bewezen.
Hieronder een recente foto van de vindplaats.
__
NB.
Tot 2012 werd aangenomen dat Korenveld met kraaien Vincent laatste werk was, maar door een briefje
van Andries Bonger, de zwager van Theo van Gogh, gaat men er nu van uit dat het Boomwotels is geweest.
In het briefje schreef Bonger: 'Den morgen vóór zijn dood had hij een sousbois [bosgezicht] geschilderd, vol zon en leven.' Volgens onderzoekers Tilborgh en Maes was dit een beschrijving van het schilderij Boomwortels. Maar wel vreemd eigenlijk, nu wordt Boomwortels, dat ook nog niet af zou zijn, gezien als een verbeelding van Vincent zijn worsteling met zijn deplorabele geestelijke gesteldheid en de dood. En is Boomwortels dan een voorstelling vol
zon en leven? Ik zie het niet.
__
PS.
Een paar dagen na de publicatie van de vondst werd bekend dat het schilderij jaren op zijn kop
in het Stedelijk museum in Amsterdam had gehangen! ;-)
Is Boomwortels wel Vincent van Gogh zijn laatste werk?
Ingezonden brief gestuurd naar NRC. Vorige week berichtte ze over de exacte locatie van Boomwortels en daarna
las ik nog een column van Joyce Roodnat over dit onderwerp op nrc.nl. Weet niet of ie wordt geplaatst.
Beste redactie Opinie.
Boomwortels Van Gogh zijn laatste werk?
Vorige week was het wereldnieuws toen Van Gogh-expert Wouter van der Veen de exacte locatie bekendmaakte waar Vincent van Gogh zijn laatste werk Boomwortels schilderde. Hij had de abstracte vormen van het kleurrijke werk bij toeval herkend op een ansichtkaart. Hoewel ik dan altijd wel wat twijfels hou over het bewijs dat Van der Veen heeft gepresenteerd met een sterk bewerkte en inkleurde foto van de ansichtkaart, geheel niet overtuigend vind ik de bewering uit 2012 van onderzoekers Bert Maes en Louis van Tilborgh - en die algemeen aanvaard is - dat Boomwortels Vincent zijn laatste werk zou zijn. Tot dat jaar werd aangenomen dat dit het beroemde en omineuze Korenveld met kraaien was, maar in een ontdekt briefje van Andries Bonger, de zwager van Theo van Gogh, schreef Borger, 'Den morgen vóór zijn dood had hij een sousbois [bosgezicht] geschilderd, vol zon en leven.' Volgens Maes en Van Tilborgh was dit een beschrijving van het schilderij Boomwortels. Wel een vreemde conclusie vind ik, zeker omdat Boomwortels wordt gezien als een abstracte verbeelding van Vincent zijn worsteling met zijn deplorabele geestelijke gesteldheid van dat moment en met de dood. Is Boomwortels dan een bosgezicht vol zon en leven? Ik zie het niet.
Met vriendelijke groet,
DirkJan Vos
Prijsvraag van Het Oranjefonds: Verzin een nieuw woord
Het Oranjefonds heeft, in samenwerking met Onze Taal, een prijsvraag uitgeschreven voor het bedenken van een nieuw woord. Hoofdprijs, 500 euro om aan een sociaal initiatief te schenken en een boekenbon voor de winnaar die hij zelf mag houden.
Het Oranjefonds is een fonds voor sociale projecten en ondersteuning, zoals vrijwilligerswerk. Ook zijn ze de oprichters van het Corona Hulpfonds en daar hangt het nieuw te bedenken woord mee samen.
“Hoe noem je de band die ontstaat tussen twee onbekenden, omdat zij naar elkaar omkijken? Als je onverwacht op straat of in de supermarkt een praatje maakt met iemand die daar behoefte aan lijkt te hebben? Wanneer je een buurtgenoot die net uit het ziekenhuis komt, eten brengt? Of als iemand jou uit het niets een helpende hand biedt?”
Dus dat, zo’n woord. Inzenden kan tot en met aanstaande zondag 26 juli en een deskundige jury kiest drie kandidaatwoorden waarop vervolgens gestemd kan worden voor het winnende woord.
Ik heb ingezonden en ben heel tevreden met mijn neologisme. Leuk! Later schrijf ik hier de uitslag en het woord dat ik had bedacht. Als je inzendt heb je een paar regels tekst voor een toelichting. Succes!
__
Update: Een corretje
Tweet
Ik had ingezonden met 'corretje', een verwijzing naar corona en ook naar tante Cor of ome Cor, over gemoedelijke contacten in moeilijke tijden, een corretje doen, meemaken. Nu kan je stemmen op plotsbbond, soco of warmhartigheid. Tja, ik vind ze geen van drieën goed.
Oranje Fonds @OranjeFonds
Hoe noemen we de band die ontstaat als twee onbekenden naar elkaar omkijken? Plotsbond? Warmhartigheid? Soco? Deze 3 koos de jury uit bijna 1500 inzendingen. Stem op jouw favoriet via http://oranjefonds.nl/stemnu #hetwoord
Uitslag: Warmhartigheid heeft gewonnen. Tja, en het woord is al eerder in het verre verleden op diverse plaatsen aangetroffen.
"Het lijkt er dus op dat de winnaar van de Oranjefondswedstrijd onbewust een al bestaand maar in het taalgebruik wat weggezakt woord nieuw leven ingeblazen heeft. Taalkundigen hebben hiervoor de term lexicale polygenese bedacht, in gewoon Nederlands: het verschijnsel waarbij eenzelfde woord op verschillende, los van elkaar staande momenten in de taalgeschiedenis gevormd wordt.
De eerste drie 'licht-literaire' boeken die ik las, in de eerste klas van de middelbare school, waren - als ik me goed herinner - Pieter Bas en Erik en het klein insectenboekje, beide van Godfried Bomans en De kleine Johannes van Frederik van Eeden omdat we dat thuis hadden.
Ik werd gelijk door het sprookje van Van Eeden gegrepen en kon goed de symboliek van de groei van de jongen van kind naar volwassenheid opmerken. Dat vond ik als nieuw intellectueel spel heel aardig om te doen en ook om hier Erik en het klein insectenboekje bij te betrekken door de overeenkomsten en verschillen, want zo las ik toen, Bomans was door het sprookje geïnspireerd.
Deze twee titels waren destijds uitstekend om als jonge literaire lezer mee te beginnen, zal dat nu nog zo zijn, of kan je nu beter direct een boek als De aanslag van Mulisch aanraden voor jongens en voor meisjes bijvoorbeeld een boek van Ronald Giphart of Griet Op de Beeck? Ik weet het niet.
Wat ik als twaalfjarige goed realiseerde na lezing van De kleine Johannes was dat ik me geen echt kind meer voelde met een fantasiewereld, ik zat nu op de middelbare school en al die kinderachtigheid had ik - gelukkig - achter me gelaten.
Toen ik in de twintig was heb ik het herlezen en vond ik het nog beter en voelde ik nu juist wel een hang, verlangen en nostalgie naar mijn verloren kindertijd, waarvan ik eerder blij was dat die achter de rug was. Ik was nu zelf een volwassen man geworden.
En zo'n kleine twintig jaar geleden heb ik het voorgelezen aan mijn jonge zoon in episodes voor het slapengaan. Toen vond ik het nog mooier, tegen het sentimentele aan, en leek ergens de cirkel rond met mijn eigen groei van eens klein te zijn geweest, volwassen zijn geworden (hoewel ;-) ?) en nu vader te zijn van een kleine zoon. Ik, we, hebben hem niet Johannes genoemd, zoals ook de eerste voornaam van mijn vader was (roepnaam Jan), maar het had gekund, en dan Johan, als hommage.
Ik heb er veel over gelezen en over nagedacht en heb er ooit een filmscript van gemaakt, maar dat heb ik niet verder kunnen zetten. want zoiets werkelijk realiseren is ook heel moeilijk, maar dat is niet erg. Ik vind het verhaal nog steeds een verfilming waard en dan wellicht met goede computeranimaties met behoud van de impressionistische sfeer.
Over de eindzin. De schrijver zegt dat hij eens meer over Johannes zal vertellen, maar dat dit dan niet meer een sprookje zal zijn. Inderdaad symbolisch mu Johannes volwassen is geworden, einde van het sprookje, maar Van Eeden heeft ook daadwerkelijk nog twee - realistische - vervolgen op het boek geschreven en met dezelfde titel, De kleine Johannes II en De kleine Johannes III. Ik heb ze niet gelezen.
Ik heb me altijd afgevraagd of Frederik Van Eeden voor hij aan dit meesterwerk uit 1885 begon, Alice in Wonderland van Lewis Caroll heeft gelezen, dat in 1865 verscheen. Ik heb er geen bewijzen voor kunnen vinden.
Over de ets van Jan Veth. Een ets kan snel donker worden, ook door de wijze van reproductie, zowel bij het afrukken van de ets zelf, als bij het afdrukken voor het boek, zeker vroeger. Maar de voorstelling is inhoudelijk helemaal niet duister en stelt het de tuin met de vijver (het Paradijs) van Johannes huis in de duinen voor. Er is ook prominent een wolkenpartij met zonlicht te zien en lijkt mij dit een verwijzing naar de toekomst en de verlossing van Johannes, er zit ook een tegenstelling van licht en donker in de ets, maar de lucht lijkt ook te verwijzen naar het elfje Windekind dat was geboren uit de eerste stralen van de maan en de laatste van de zon, zijn vader.
Eigen pagina over De kleine Johannes en mijn opzet voor een filmscript.
[NB 1. Johannes corrigeert de meester op school door te zeggen dat het woord zon niet vrouwelijk is, maar mannelijk (want de zon is de vader van Windekind). Ook toen al had je jonge taalkundige, eigenwijze wijsneuzen! Niets nieuws onder de zon. :-) ]
[ NB 2. 'Behalve de man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter.' Zo luidt de beginzin van De uitvreter van Nescio (ook zo'n literair juweeltje dat ik jong las en denk ik nog steeds geschikt is als instap-literatuur). Op de Wikipedia staat over de zin:
Met "de man die..." verwijst Nescio naar de Nederlandse schrijver en Walden-oprichter Frederik van Eeden. Van Eeden beschreef de Sarphatistraat in 1888 als een voorbeeld van negentiende-eeuwse wansmaak, terwijl hij zich toch kon herinneren dat hij het vroeger de mooiste straat van Amsterdam vond. De combinatie "Van Eeden" en "wonderlijke kerel" werd kennelijk vaker gebruikt. In een toespraak die hij in 1899 tot Amsterdamse arbeiders richtte, introduceerde Van Eeden zich met de woorden: "Misschien heeft men u verteld dat ik een wonderlijke kerel ben..." ]
(En nu woon ik al weer lang zelf in de buurt waar De uitvreter zicht afspeelt. Dat was ook mooi bij herlezing en wonderlijk. Maar toeval bestaat niet.)
Reactie op Neerlandistiek op een bespreking door Marie-José Klaver van de poëziebundel Xenomorf (2019 van de Vlaamse dichter Jens Meijen (24) die recent de C. Buddingh’-prijs 2020 won.
__
Marie-José Klaver schrijft, 'Op sociale media worden (politieke) leugens verspreid, gedeeld en geëchood.' Dit lees ik vaker maar die leugens zelf kom ik zelden tot nooit uit de eerste hand tegen, net als al dat zogenaamde alom verspreide fakenieuws en al die complottheorieën. Ik zie ze nooit. Zal het aan mijn bubbel liggen, ik denk het niet, want ik volg behoorlijk de trending topics. Het is wel zo dat ik heel veel tweets en artikelen tegenkom /over/ fakenieuws en domme complottheorieën, maar dat is natuurlijk heel wat anders en eigenlijk gaan ze dus nergens over, maar houden ze de mythe wel goed in stand. Ik lees ze ook al lang niet meer, zonde van mijn tijd. Dat ik toch dit artikel lees is een uitzondering omdat ik er niet op bedacht was dat het hierover ging en ik nu eens - eenmalig en kort - mijn licht hierover wil laten schijnen.
Marie-José komt met twee voorbeelden van leugens op sociale media; Hitler is links, want een socialist en de aarde is plat, dit laatste voorbeeld in navolging van de dichter die al die leugens die waarheid lijken te worden, ook allemaal signaleert en becommentarieert in zijn poëzie. Maar ik kom op Twitter en op andere media, zoals ook in dit artikel, alleen maar het tegenovergestelde tegen, namelijk juist dat Hitler /niet/ links is, dus voor zover het om een verspreide leugen zou gaan, wordt de echo van de waarheid veel vaker, luider en zonder dat iemand - ik in ieder geval niet - daarom vraagt, op veel grotere schaal verspreid! Wat is de zin, of de lol daarvan? Ik zie het niet. En dat geldt al helemaal voor de complottheorie dat de aarde plat is. Ik lees dat nooit uit de eerste hand van iemand, ze bestaan natuurlijk wel die zogenaamde 'flat-earthers'. maar ik lees er alleen maar over in de context van criticasters die dit soort oliedomme denkbeelden belachelijk maken, vaak ook zonder dat daar aanleiding voor is. Ik signaleer dat dit een recent, nieuw tijdverdrijf is op sociale media van slimme, weldenkende mensen (en journalisten!) die kennelijk niets beters hebben te doen. Ik vind het regelrechte tijdverspilling, want dat de aarde plat zou zijn is van alle tijden, niets nieuws onder de zon. Get a life. Next.
Ik reageerde op een poëziebespreking van Marie-José Klaver op Neerlandistiek en heb ik nu geschreven wat ik van fakenieuws vind: een mythe in stand gehouden door intellectuele nietsnutten en de media. Ben ik nu een complotdenker? :-) www.dejongenskamer.nl/varia99.htm#fake
www.neerlandistiek.nl/2020/07/talig-vernietigend-mengdier-2
40UP Radio - Kluun is aan
Hai Kluun (of is het Ray?),
Tot een tijdje terug luisterde ik op dit tijdstip altijd naar je radioprogramma van 40UP Radio op Radio Noord-Holland. Het was in het begin even wennen, maar ik raakte vooral door je enthousiasme aangestoken en werd met plezier een vaste luisteraar in de zaterdagnacht. Ik heb niet helemaal jouw muzieksmaak, maar dat geeft niet, want daarom luister ik ook graag naar eigenzinnige radio omdat ik niet de godganse dag mijn eigen muziekvoorkeuren wil horen. Die ken ik onderhand wel.
Maar het verbaast me ergens niet dat je nu bent gestopt. Je kwam er natuurlijk al bij als - tijdelijke - invallen voor Harry de Winter, maar je enthousiasme als jock deelde je tijdens de show ook nadrukkelijk met je sidekick Jordy Prinsen en die is onlangs vertrokken. Die zit nu hoog en droog bij de Buma/Stemra met een vermoed ik veel grappiger salarisje dan Harry kan bieden. Aardige vent, maar verstand van goede muziek heeft ie niet. ;-) Maar na zijn vertrek zal voor jou er de lol misschien ook wel af zijn geweest. Het zij zo, het was leuk. Bedankt, want ik ben min of meer helaas aan huis gebonden en teluhvisie kijk ik niet. Zonde van de tijd.
Ik geloof dat ik je al eens de tip gaf van de live-uitvoering van God is a DJ van Faithless. Pas ontdekt en keigaaf, check op YouTube, ook een geweldige clip.
Doet me nog denken aan mijn eigen voornaam, DirkJan, afgekort DJ en ik werd ook al jong Diedjay genoemd, maar vooral ook Dirk, want /iedereen/ vond en vindt DirkJan maar een kakkineuze naam. Tja. En vrienden noemden mij onder andere weer Pirk en van Pirk werd het op zijn Haags ook weer Pirkenstein, wat weer afgekort werd tot mijn bijnaam ... Stijn.
En jij op de drempel van een nieuw boek en wellicht een nieuw succes. Ik heb een websaaitje waar ik zo af en toe wat noteer, een echte schrijver ben ik niet. Het motto van mijn site bestaat uit twee woorden en staat er als eerste begin:
Het is.
Recent schreef ik nog een kort conceptueel gedicht. Kijk even, of niet:
Mijn moeder is nu aan het dementeren in een verzorginstehuis. Ik zit te veraf om het goed te volgen en begeleiding is voor mijn zus. Carpe mori, momento diem.
En als mijn site, en leven een eindmotto heeft, dan is dat:
Toeval bestaat niet.
Het ga je goed en de mazzel!
DirkJan Vos
(Amsterdam - Den Haag 1960)
www.dejongenskamer.nl
__
Tweet
Ik luisterde met plezier naar @kluun
op 40UP Radio. Hij is net gestopt. Hij draaide niet helemaal mijn muziek, maar was een aanstekelijke DJ. Het eerste woord van mijn website is Het (Het is.) en een Haagse bijnaam van mij was Stijn. Toeval bestaat niet. http://dejongenskamer.nl
Lebowski Publishers @LebowskiBooks
Breaking: het eerste woord van de nieuwe roman van @kluun begint met 'Het'. Dit, en meer exclusieve onthullingen, in Round-Up #210: https:
(Foto: Yvette Kulkens / Lebowski Publishers)
D66 wil af van de termen hoger en lager onderwijs
Reactie op Neerlandistiek.
@harryreintjes
Je overdrijft nu, maar je bent kennelijk tegen meer egalitarisme van de samenleving, ik ben daar wel voor, maar het eeuwige en hardnekkige misverstand is dat je de maatschappij zou kunnen veranderen door woorden te vervangen of te schrappen. Dat is niet zo. We zeggen sinds kort allemaal ‘wit’ voor mensen die we vroeger ook ‘blank’ noemden, maar het lost natuurlijk op geen enkele manier het racismeprobleem op.
Van Maris vindt de voorstellen van D66 wel sympathiek. Hij schrijft dat er ook geen sprake meer is van hogere en lagere standen, maar zeg ik dan, er is zeker nog sprake van hogere en lagere klassen. Die kloof is er nog steeds, ook in woorden. D66 beweert ook ten onrechte dat de begrippen hoog- en laagopgeleiden nog maar nauwelijks gebruikt worden. Dat betwijfel ik ten zeerste.
Van Oostendorp stelt nog dat er al het basisonderwijs is en het middelbaar onderwijs. Ik denk dat hij dit noemt omdat deze termen los staan van niveaus en gebaseerd zijn op leeftijd. Maar er zijn nog wel die vermaledijde vmbo’s waar de m ook voor middelbaar staat, maar hier niet meer een neutrale betekenis heeft, en dan toch lager onderwijs wordt bedoeld. En universitair onderwijs is hoger onderwijs, maar dat is het hbo ook (de h staat voor hoger) maar een universitaire studie bio-chemie wordt toch wel een paar treden hoger aangeslagen dan een hbo-studie hotel.
Tot slot. D66 wil dat het onderwijs in de toekomst in vier richtingen wordt aangeboden: praktijkgericht, vakgericht, beroepsgericht en academisch gericht. Wat nu allemaal precies de verschillen zijn tussen praktijk, een vak en een beroep is me onduidelijk, maar net als Van Maris vind ik het in de kern ook niet onsympathiek.
[ En dan heb je nog ‘de lagere school’. Dat is in dit verband wel een merkwaardige aanduiding. Of is het zo, hoe meer je leert, hoe hoger je staat? Je begint ‘laag’ op de onderste trede? Vreemde, achterhaalde gedachtegang. ]
Ik verbaas me er regelmatig over dat ik nog steeds iedere dag zo productief ben met tweets, hoewel ik beslist
kritisch en kieskeurig ben met wat ik twitter. Ik bereid zelden wat voor, behalve de reeksjes met muziekclipjes. Wel
kosten tweets me vaak best veel tijd door wat research en het precies schrijven binnen de 280 tekens. Ik zit wel altijd achter
mijn pc, terwijl de meeste twitteraars denk ik snel en kort wat via hun phone twitteren. En het is redelijk rustig
op mijn tijdlijn en veel twitteraars posten nog maar een fractie van wat ze vroeger deden. Ze zitten ook al heel
lang op Twitter en ik relatief gezien een stuk korter, onder andere daardoor heb ik ook weinig volgers. Voor iedereen
die er laat bij is gekomen was het moeilijk om nieuwe volgers te krijgen en nu is dat voor nieuwkomers, behalve als
je een BN'er bent, helemaal een onmogelijke opgave. Maar ik doe het niet alleen voor de aandacht, ook voor het verzinnen
en het schrijve zelf, om de reis.
Ik produceer de tweets ook om ze te archiveren op mijn site, het zijn ook stukjes over mijn wereld, klein en groot. Tweets van anderen die ik retweet archiveer ik zelden, zodat er eigenlijk wel wat ontbreekt. Maar je kan niet alles hebben.
En dab heb ik dit KladBlokje voor wat langere stukjes en invalletjes, kan over van alles zijn. In het verleden maakte ik
ook nieuwe pagina's voor mijn website over iets uit mijn interesseveld, maar dat doe ik nog maar hoogst zelden. Mijn inspiratie voor langere stukken en speciale onderwerpen
is opgedroogd, maar net dit KladdBlokje kom ik ook een heel eind. Sommige stukjes hier - zoals deze - hyperinnk ik ook als een apart stukje voor op mijn voorpagina. Een prima formule en workflow zo.
Weinig inspiratie dus, maar wel iedere dag goesting om te schrijven, drang en dwang. En dat kan ik naast Twitter en
mijn website vooral ook kwijt in reacties op de onvolprezen blog Neerlandistiek. Ook daar ben ik wel verbaasd hoe vaak
ik daar een reactie kan plaatsen en op een manier geschreven - altijd snel - waar ik heel tevreden over ben. Maar het lukt me maar
niet om de reacties, waarvan ik de meeste in mijn e-mailprogramma met spellingchecker schrijf, foutloos te maken.
Niets aan te doen. Als ik ze hier archiveer haal ik die er doorgaans wel uit, al kan dat soms even duren. Het belangrijkste
is dat het om een creatief en conceptueel proces gaat, Leuk om te doen. Ik heb nog wel de ambitie om eenmalig een
keer aan Neerlandistiek een bijdrage te leveren, tenminste als het wordt geaccepteerd. Ik heb wel een klein ideetje, maar dat is iets voor later.
Voor nu 3 losse reacties als oogst van mijn reacties op Neerlandistiek van vandaag. ik zou het wat rustiger aan
kunnen, moeten doen, maar dat lukt net, want als ik aanleiding zie, dan /moet/ ik reageren. Ook met plezier, zonder
ironie (daar is het leven voor mij te kort voor), soms met wat venijn en vaak met net wat te weinig humor. Maar ook
hier ben ik meer dan content mee.
Ik ben het geheel eens met Flaton. Dat Henk Wolf niet dagelijks met de dood omgaat lijkt mij evident, maar als filosoof schiet hij mijns inziens danig te kort om een normaal en mild en humaan woord als ‘overledenen’ vreemd te vinden in een zin waar het gaat over de ‘opslag’ van net overleden corona-patiënten. Het woord ‘overledenen’ vindt hij vreemd, maar kennelijk niet het kille woord ‘opslag’. Ik vind Henk Wolf vreemd. Opbaren lijkt mij ook niet een heel geschikt woord in deze zin, maar wel bijvoorbeeld bewaarplaats: “In Texas worden koelwagens besteld als bewaarplaats van overledenen.”
In reply to Henk Wolf.
+
@henkwolf
In geen van de gegoogelde voorbeelden is sprake van de (uitzonderlijke) context van recent overleden (corona) patiënten die tijdelijk worden bewaard in koelwagens omdat het er zoveel zijn er geen plaats meer is in mortuariums. Dat is het menselijke verhaal.
[ En dat het woord ‘overledene’ berust op een dualistisch, filosofisch, christelijk denkbeeld zal best zo zijn, maar mijn dualistisch taalgevoel zegt me dat betekenissen van lang geleden kunnen veranderen zoals bij ‘overledene’ het geval is en wat we – de meeste mensen – thans begrijpen als zowel het geestelijke, onstoffelijke deel dat na onze dood is opgelost, is overleden, maar zeker ook het lichamelijke. Voor mij zijn lichaam en geest een als ik kom te overlijden. Een lijk is inderdaad alleen het lichamelijke, maar als het gaat om recent overleden coronapatiënten, of de dood van je moeder, dan benadruk je met ‘overledene’ juist ook het persoonlijke, niet als eufemisme, maar als filosofisch humaan mensbeeld. ]
+
Peter J.I. Flaton
Wil een filosofisch humaan mensbeeld om zo te zeggen taal worden, dan moeten we op zoek gaan naar de daarbij passende woorden en de vakterm daarvoor is ‘eufemisme(n)’. “Overledene” is er zo een: met respect, ja eerbied spreken over wie van ons is heengegaan.
@p.j.i.flaton
Ik beschouw ‘overledene’ in mijn onpeilbare onwetendheid inderdaad helemaal niet als een eufemisme, niet als een verhullend of niet kwetsend woord, maar als een synoniem voor een ‘gestorvene’, voor iemand die is heengegaan, is overleden, dood is gegaan. Eem overledene is in de context van dit filosofische artikel en de geciteerde zin, juist niet alleen een lichaam, maar de geest, de persoonlijkheid, kortom een compleet mens, of was u dat ontgaan? Ik ken wel eufemismen voor lijk, het dode lichaam, zoals een stoffelijk overschot of stoffelijke resten. Het ontgaat u in al uw geleerdheid kennelijk net wat ik bedoelde te zeggen.
[ En mocht u nog tijd over hebben, zoekt u dan eens naar de etymologie van het woord lijk, dat is in de middeleeuwen ooit begonnen als eufemisme voor reeuw, een dood lichaam. Het kan verkeren. ]
+
@harryreintjes
Ik hoef voor de verandering helemaal niet te googelen om voor mijzelf zeker te weten dat overledene geen eufemisme is en was ik het eerder toch niet helemaal eens met Flaton. En ik vind het niet alleen geen eufemisme vanwege de filosofische achtergronden van het artikel, maar bovenal vanwege de context van het citaat in Trouw. Laat ik die nog even geven:
“De feiten spreken ondertussen voor zich. Woensdag kwamen er ruim 60.000 besmettingen bij. In Florida raken ic’s vol en in Texas worden koelwagens besteld voor de opslag van overledenen.”
Ik vind hier het woord ‘overledenen’ heel normaal en vind het gek dat Henk Wolf dat wel vreemd vindt. Zeker gezien de strekking van zijn dualistische verhaal.
Want er is voor mij nog een ander verschil tussen enerzijds een lijk of een dode en anderzijds een overledene. Om op het citaat voort te borduren, de laatste jaren worden er wel doden of lijken in koeltrucks gevonden met doodgevroren vluchtelingen. Die noemen we denk ik dan geen overledenen door /hoe/ ze zijn ‘omgekomen', dat is op een akelige, noodlottige manier net zoals bijvoorbeeld vermoord worden bij een gezinsdrama, doodgeschoten soldaten, of slachtoffers van verkeersongelukken. Ze zijn in de publiciteit ook anoniemer, terwijl bij een overledene gaan we meer uit van iemand die dichtbij staat, waar we meer mee hebben, iemand die we kennen, maar om terug te keren naar de manier waarop iemand overlijdt, in het geval van Trouw was de manier van doodgaan anders dan een ongeval, moord of doodslag, maar ging het om mensen die overleden door het coronavirus en noemen we mensen die overlijden na een ziekbed, of door ouderdom, eerder een overledene dan een dode, laat staan een lijk. Zullen ze dat bij Trouw ook niet hebben gedacht?
+
Hemk Wolf reageert op Harry Reintjes.
Beste Harry,
Dat denk ik ook, hoor. In die contexten slaat ‘overledene’ op de persoonlijkheid die “niet meer onder ons is” (eventueel zonder aanhalingstekens). In die betekenis is dat niet raar. Ik heb specifiek gezocht op contexten waarin ‘overledene’ de betekenis ‘dood lichaam’ heeft en die heb ik nauwelijks gevonden, zoals ik al verwachtte.
Ik reageerde - tot slot - op Henk Wolf, die al tjden nooit meer op mij reageert.
@henkwolf
Beste Henk,
Dus je vind het gebruik van ‘overledene’ in de bijzondere context (dus moeilijk tot niet te googelen voor analogieën) van de gegeven zin nog steeds vreemd? Ik nog steeds niet.
“De feiten spreken ondertussen voor zich. Woensdag kwamen er ruim 60.000 besmettingen bij. In Florida raken ic’s vol en in Texas worden koelwagens besteld voor de opslag van overledenen.'
Altijd een genoegen als Marc van Oostendorp een gedicht bespreekt en dit jaar in het bijzonder de gelegenheidsgedichten van de Dichter des Vaderlands Tsjead Bruinja. Altijd met een beknopte, heldere analyse, zonder te vervallen in detailexegeses of de krentenbol nu verwijst naar het oude tv-kinderprogramma Okkie Trooy of naar de warme krentenbollen in Kruimeltje van Chris van Abcoude.
Waarom schreef Van Oostendorp uitgerekend nu – vandaag – deze beschouwing, een paar maanden na de verschijning van het gedicht. Marc schrijft:
“als Bruinja’s gedicht een voorspelling deed, is die wel aan het uitkomen: alles wordt weer in volle hevigheid hervat.”
Is dat zo? Het lijkt me toch dat we nog midden in de coronacrisis zitten, ook al is er meer bewegingsvrijheid en in België en ook andere landen is nota bene nu de Tweede Golf uitgebroken! Straks is ’t juist het coronavirus zelf dat weer in volle hevigheid een tweede lockdown veroorzaakt! Of was Marc vandaag ook geïnspireerd door een bericht van het SCP (Sociaal Cultureel Planbureau) waarover nos.nl schreef:
“Nederlanders gaan na de coronacrisis waarschijnlijk niet blijvend anders denken over zaken als politieke onderwerpen, instituties of de samenleving. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) op basis van literatuuronderzoek over eerdere crises.”
Bruinja wil niet zeggen wanneer het gewone leven weer hervat wordt, ooit een keer, maar hij voorspelt in de twee slotregels als een profeet als het zover is:
eindelijk weten we dan en daar
wat we voor elkaar betekenen
Alles lijkt dan hetzelfde gebleven, maar als de corona voorbij is dan weten we wel meer wat we voor elkaar betekenen. Een optimistische boodschap?
Laat ik naar de titel kijken ‘Toekomstmuziek’. Als een eigentijdse dichter zal Bruinja ook hebben gekeken op Wikipedia en naar de woordenboekenbetekenis van dit woord – en wat ik eigenlijk niet wist, me niet realiseerde op die manier, wat betreft de twijfel – de Van Dale schrijft bij ‘toekomstmuziek’:
“Mooie plannen, vooruitzichten waarvan men de verwezenlijking betwijfelt".
Mijn wereld eindigt bij de populier
die staat te wuiven waar de weg begint,
tegen een stukje lichtblauw vloeipapier…
Judith Gera analyseert dat het ‘stukje lichtblauw vloeipapier’ een lyrische metafoor is voor de blauwe lucht en ziet het als een aquarel van een innerlijk landschap. Het vloeipapier is volgens haar ook vanwege het absorptievermogen van het vloeipapier een beeldspraak voor herinneringen.
Ik kan hier allemaal in meegaan, maar wil eraan toevoegen dat vloeipapier ook het papier is om sigaretten, sjekkies, mee te maken en blijkens foto’s was Hanny Michaelis een rookster. Het vloeipapier is dan ineens minder lyrisch en ook een veroorzaker van rook en mogelijk resoneert het zo in deze betekenis met het latere woord ‘schoorsteenpijpen’, En dan kan het in deze betekenis tevens nog een verwijzing naar de oorlog zijn, Hanny was 18 jaar toen die uitbrak (toen al geen kind meer?) en de schaarse sigaretten werden al snel van losse tabak en vloeipapier gemaakt. Je had ook toen al het bekende vloeipapiermerk Rizla dat bekend is door zijn lichtblauwe verpakking.
[ Hanny Michaelis was geboren en getogen in de grote stad Amsterdam. ]
+
Een van de weinige activiteiten van Frits van Egters in De avonden, gepubliceerd onder de naam Simon van het Reve, van volksschrijver Gerard Reve was het roken van shag.
"Hij haalde een ovale, vernikkelde tabaksdoos uit zijn zak, rolde een sigaret, zocht de verlichte schaal van de golflengten af, maar vond niets, dat hem beviel. Hij zette het toestel weer af, liep door de gang naar de zijkamer, waar over het schrijfbureau kriskras bladen papier en opengeslagen boeken lagen, opende een houten tabakspot, greep er wat uit tussen de vingertoppen en deed het in zijn eigen doos, die hij weer in zijn zak het glijden."
'Ik heb de onrust’, zei Frits, ‘ik moet er uit. Ik denk dit keer naar Jaap Elderer of anders naar Louis.’ Hij overtuigde zich, dat er shag en vloei in zijn doos zaten, stak deze in zijn jaszak en vertrok.'
De avonden verscheen in 1947, het jaar waarin Gerard Hanny Michaelis ontmoette en met wie hij in 1948 in het huwelijk trad. Ze waren beiden rokers en scheidden in 1959.
Het gedicht Uitzicht met het vloeipapier van Hanny is van 1949.
Reve bleef altijd een shagroker.
"De befaamde zuinigheid van Gerard Reve ging zo ver dat hij in de jaren vijftig een jaar lang de grote tabaksnerven uit de pakjes Ibis-shag verzamelde en ze opstuurde naar de fabrikant met een verontwaardigde brief dat hij dit in één pakje had aangetroffen. Hij hoopte op een schadeloosstelling van wel tien pakjes shag, maar kreeg tot zijn woede slechts een verontschuldigend briefje, plus een waardebon voor één pakje."
Xandra Schutte in de Groene Amsterdammer.
Literatuurcriticus Arjan Peters schreef in 2012 in de Volkskrant over Hanny, "Ik heb haar uitbundige lachen en paffen ook altijd als een rookgordijn gezien."
O ja, in tegenstelling tot de meeste twitteraars en internetkrabbelaars, ik kijk nooit teluhvisie. Zonde van mijn tijd,
dan liever stukke en tweetjes produceren met een muziekkje op de radio aan. Yo!
__
Toegift - reliek/relikwie
Neerlandicus in ruste Jan Renkema heeft op Neerlandistiek een langlopende serie met zogenaamde 'verwarwoorden', woorden
die in betekenis op elkaar lijken, maar toch net ook van elkaar verschillen. Jan Renkema is de schijrver van de
onvolprezen Schrijfwijzer waar ik in he verleden heel veel aan heb gehad. Bedankt Jan! Hij is ook nog hoofdredacteur
geweest van het maandblad van Onze Taal. Ik heb hem hoog zitten, maar bij de bespreking van zijn verwarwoorden zit
hij er vaak een beetje, of soms ver naast. Niet alleen mij valt dat op, maar ook anderen, getuigen de reacties die
hi wel krijgt op zijn stukjes. Van de week behandedel hij het verschil tussen de verwante woorden 'reliek' en 'relikwie'
en ik had bijkans tegenovergestelde gedachten over deze woorden. Opmerkelijk.
Ik heb geen religieuze, katholieke, achtergrond, maar voor mij is een reliek juist wel alleen kerkelijk en gaat het om overblijfselen van heiligen die worden vereerd, bijvoorbeeld in een reliekenschrijn. Een relikwie is voor mij daarentegen juist wel veel breder en beschouw ik ook los van heiligen of alleen personen. Voor mij kan een kaartje van een legendarisch popconcert ook een relikwie zijn. Een aandenken waarbij enige verering wel kan meespelen.
Bij de moord op de gebroeders De Witt gaat het om /Johan/ de Witt en niet Jan de Witt, Jan! ;-) Na de lynchpartij werden direct door zowel voor- als tegenstanders lichaamsdelen uit de lichamen meegenomen. Overblijfselen werden wel aan honden gegeven of werden zelfs in de soep gedaan! De tong en de vinger van de gebroeders zijn door aanhangers veilig gesteld en zijn nu topstukken in het Haags Historisch museum. Onderzoek zou hebben uitgewezen dat het ook echt om de tong en de vinger van Johan en Cornelis zou gaan, maar deze conclusie is zonder dna-onderzoek niet betrouwbaar. Het Haags Historisch museum schrijft zelf dat de twee voorwerpen /als/ relieken werden gehouden. Dus het zijn geen echte relieken, want de broers waren ook geen heiligen.
Reliek kom ik als woord in het spraakgebruik heel weinig tegen en relikwie lijkt mij veel bekender en algemener.
D66 pleit voor gratis warme lunches op scholen. Ik vind dat totaal onrealistisch.
Reactie op @bertholdvanmaris:
In Frankrijk is een heel andere school- en eetcultuur dan hier. Leerlingen krijgen daar geloof ik warme vier(!)-gangen-lunches die in schoolkeukens worden bereid. Dat laatste gaat hier sowieso nooit gebeuren en is ook niet de bedoeling. lunches zouden betrokken worden van externe cateraars. Zie jij het anders gebeuren dat alle scholen worden omgebouwd met gaarkeukens erin? Niet realistisch. En ook catering is niet realistisch met hooguit magnetron-maaltijden met een sinaasappeltje toe, want wie moet dat allemaal gaan begeleiden, opwarmen, wie houdt er toezicht? En dan heb ik het nog niet over de megaproblemen ‘wat’ je dan moet serveren en vooral ook wat niet. Niemand zo kieskeurig als kinderen en jongeren en allemaal met verschillende eet-achtergronden. En wat zal er dan dagelijks niet allemaal worden weggegooid? Dat vinden we hier doodzonde van de verspilling. En we hebben ook nog eens een heel goede supermarktcultuur en kan iedereen ’s avond thuis warm en goed eten, gevarieerd en zonder dat het veel hoeft te kosten. Nee, nogmaals, en los van de enorme kosten, het is totaal niet realistisch en het gaat er ook nooit van komen. We willen hier dat kinderen in de middagpauze gewoon hun door hun ouders gesmeerde, meegenomen bammetjes. belegd met leverkaas, buiten op het schoolplein opeten. Bekertje melk erbij of een Wicky. Klaar is Kees.
De tijgerkat
Op Neerlandistiek besprak P.I. Flaton kort een gedicht van de Vlaamse dichter en geestelijke Gery Helderenbergs. Ik reageerde.
Lier
Orfeus op de porfieren sarcofaag
de zilvren lier op de linker knie.
Van zeven snaren stijgt de harmonie
die ik uit Priscilla’s tomben draag.
De tijgerkat ligt hem te voet
betoverd door zijn lied.
Zie, Christus treedt in Zijn gebied
die tokkelend de lammeren hoedt.
__
Ik kwam met de suggestie dat luipaard ook zou kunnen verwijzen naar de duivel, vanwege de verwijzing in Openbaringen, maar ik schreef als laatste teken wel een vraagteken! Of de dichter hier de duivel bedoelde is natuurlijk niet zeker, maar evenmin of hij verwijst naar de door Houtsma genoemde symboliek in een bestiarium van de panter als personificatie van Christus. Dat zou best kunnen, maar misschien was er door de dichter geen symboliek ingelegd en heeft hij zich gericht op de voorstelling van de sarcofaag waarop – denk ik – zie de afbeelding – inderdaad een tijgerkat of luipaard, panter staat afgebeeld. Misschien heeft de dichter gekozen om deze katachtige te noemen, die Flaton karakteriseert als bloeddorstig, als tegenstelling met de lammeren van Christus. Overigens de sarcofaag is van ongeveer 100 na Christus en het thema ‘Orpheus betovert de dieren’ is vaker in de kunst gebruikt en met christelijke symboliek.
Dan intrigeert me toch nog waarom de dichter het over een tijgerkat heeft en niet over een luipaard. Een luipaard in het Italiaans is een leopardo en een gattopardo betekent letterlijk een bruine kat, maar betekent een serval en heel soms ook luipaard. En een serval is een kleine soort luipaard dat in Afrika voorkomt. Het is ook wel een huisdier. Maar ik vind ook hier en daar dat een gattopardo ook wel een tijgerkat kan zijn en dat is een aan de serval verwante katachtige, ook uit Afrika. Zal de dichter zich gebaseerd hebben op de verkeerd vertaalde titel van het boek Il gattopardo, De tijgerkat uit 1958? En ook hier gaat het in de roman om een serval en niet om een tijgerkat of een luipaard, panter. De Engelse titel is The leopard, maar schijnt dus ook niet helemaal correct te zijn. Miischien is het iets Vlaams van vroeger, de dichter is een Vlaming. Hier kom ik verder niet uit, maar ik bedoel maar te zeggen dat niet duidelijk is of de dichter nu een luipaard bedoelde met zijn symboliek of een echte tijgerkat of serval en zonder symboliek … En als er toch ook symboliek mee bedoeld werd, dan kan het nog steeds inderdaad een verwijzing zijn naar Christus, of naar het Paradijs, maar evenzogoed ook naar het bloeddorstige dier dat door Orpheus wordt betoverd, de duivel die wordt getemd door zijn muziek …
[NB 1. Porfier is een gesteente dat vroeger werd gewonnen in Egypte en waar onder andere Romeinse sarcofagen van werden gemaakt. ]
[NB 2. Gisteren kwam ik twee maal de naam Priscilla tegen, toch vrij bijzonder op een dag. Eerst hier in dit artikel over de Priscilla-tombe en in een nieuwsartikel de naam Priscilla Presley, de vrouw van Elvis Aaron Presley, de King, (deel van een tweeling, waarvan de eerstgeborene Jesse dood ter wereld kwam) en de oma van Benjamin, een jongeman, en de enige kleizoon van Elvis, die de hand aan zichzelf had geslagen, hij was 27(!) jaar. Een familie van mythologische en oudtestamentische proporties. Was Elvis niet zowel Orpheus, Christus, als 'the devil in disguise' ineen?]
Toeval bestaat niet.
__
Ik denk dat je hier drie lagen van interpretatie kan onderscheiden.
De eerste is die van de maker die de sarcofaag maakte met de Orpheus-voorstelling, de tweede de interpretatie van de dichter en ten derde de interpretatie die wij er nu aan geven.
De maker van de sarcofaag deed dat rond 100 na Christus, het moment dat de eerste contouren van de Bijbel ontstonden. Zal de maker al met de keuze van deze dieren een bepaalde symboliek voor ogen hebben gehad, in het bijzonder een vroeg-christelijke symboliek? Dit soort voorstellingen kunnen in ieder geval wel weer een bron zijn geweest voor latere symboliek zoals die in bestiariums zijn te vinden. Nieuwe symboliek die door de eeuwen heen ongetwijfeld ook veranderde en ook per plaats wel zal hebben verschild.
De dichter uit de 20e eeuw heeft in ieder geval aan de sarcofaag wel een christelijke betekenis gegeven door expliciet Orpheus aan Christus te koppelen, al dan niet met Bijbelse dierensymboliek met de tijgerkat, annex luipaard, panter.
En dan zijn wij er nu in het heden – de hoofdrolspelers zijn overleden – om te speculeren wat het allemaal betekend zou kunnen hebben vanuit al onze kennis en overzicht van de historie. Veel mogelijkheden en zelfs eventueel met tegengestelde betekenissen en symboliek. Dat maakt interpretatie van dit soort gedichten wel aardig vind ik en interessant als geestelijke gymnastiek, waar je behalve veel kennis ook de nodige verbeelding voor moet hebben, maar ergens blijft het allemaal vooral gristelijk giswerk.
Ik ben dol op humor en satire, maar heb een hekel aan ironie, steeds meer. Dat komt vooral doordat ik op sociale media signaleer dat ironie steeds vaker wordt gebruikt om in het midden te laten wat iemand werkelijk denkt. Dat moeten we als lezer zelf maar uitzoeken, het kan alle kanten op. Het is een verhullend middel geworden om je op een zogenaamd grappige manier te verschuilen achter twee tegengestelde meningen, zonder zelf man en paard meer te hoeven noemen Ik vind het opportunistisch en vaak een vorm van populisme. Wees direct en maak een eerlijke grap, een harde grap, maar geen ironie alsjeblieft.
__
Onlangs schreef ik hier in een reactie dat ik niet (meer) van ironie hou. In het huidige debatveld vind ik ironie vaak twijfelachtig en misleidend. Mensen kunnen zich inderdaad als iets verkeerd valt beroepen op ironie, naar dat hoeft niet altijd het geval te zijn geweest en was er helemaal geen sprake van ironie. Dan wordt (schijn) ironie ook een giftig aanvalswapen en was er eigenlijk ook geen misverstand.
En dan heb je ook nog de overduidelijke ironie, bijvoorbeeld de linkse cabaretier die foute grappen maakt over zwarte mensen en dan discriminerende voorbeelden geeft. Maar dat is dan allemaal ironisch bedoeld. Om te lachen. Maar ook hier zit een giftige kant aan door over andermans rug grappig bedoelde ironie te bedrijven en zo toch ook een verkeerde boodschap af blijven geven. Ironie, doe het niet, ook al heet je Houellebecq, zeg eerlijk wat je bedoelt of maak een grap, bijvoorbeeld zoals Johan Derksen die maakte over Akwasi en Zwarte Piet. Dat was geen ironie, dat vond Derksen zelf ook en heeft zich ook niet verdedigd, maar het was een grap, een slechte grap, maar een grap …
Over ironie gesproken die vrijwel niemand uit zichzelf herkend:
@djwvos DirkJan Vos
Nieuwe single Gregory Porter. Een man bedankt de witte vader van zijn vriendin/vrouw, Mister Holland, 'my skin is not a problem' en 'liked the way you treat me like a regular.' Porter is vooral populair in Nederland. Toeval bestaat niet. @MetropoleOrkest
Gregory Porter zei eerder dat de titel Mr. Holland niet op Nederland slaat. In Het Parool zegt hij nu dat het lied ironisch was, in werkelijkheid zei Mr. Holland (tegen Gregory): ‘Get away from my door, nigger.’ Dat geeft nu ook te denken over ironie in de titel ... Maar wie doorziet al deze ironie? Het Parool:
+
Vroeger was het finale hè op het eind van een zin als ironie populair, bijvoorbeeld bij Annie M.G. Schmidt die het vaak gebruikte, zoals in het citaat, ‘Als schrijfster van Jip en Janneke hoorde je natuurlijk niet tot de grote literatoren van dit land, hè.’ Dat was vroeger mode, maar doe het nu niet meer ...
To: 40UP Radio (info@40upradio.nl)
Subject: Train to Nowhere
Als vaste luisteraar en fan van Train to Nowhere ben ik vanavond totaal afgeknapt op de twee ouwe presentatoren die altijd leuke plaatjes draaien, maar mij als muziekliefhebber op deze zaterdagavond lastig vielen met een lange litanie aan zeldzame domme kletspraat over corona en de toestand in de wereld, vreselijk. Het komt nooit meer goed, wel met de wereld, maar ik vrees niet meer met Vic en Frits.
Stemmen
Tweet
Ik luisterde naar het webinar Taal van de Wadden van Marc van Oostendorp @fonolog en plots viel me op dat zijn stem lijkt op die van filmjournalist René Mioch @ReneMioch! En ze groeiden 20 km van elkaar op in Brabant!!!
Vergelijk:
Het webinar verscheen ook op een bericht op Neerlandistiek. En ik had aanvankelijk best willen reageren,
maar in de webinar van drie kwartier zaten geen geluidsfragmenten met de dialecten, jammer en het verbaasde me.
Geen zin om dat te schrijevn en niet gereageerd, maar wel de tweet onder de blog gepost. En dus wel met twee
eigen geluidsfragmenten. Het kan raar lopen fonolog.
Toeval bestaat niet!
;-)
de mens - enkelvoud en meervoud?
Tweet
In een taaldraadje, waarom 'een krachtig en sociaal mens' en niet 'een krachtige en sociale mens'? Mens is een de-woord, dus wel 'de mooie, sociale vrouw'. Er is wel 'het mens' voor een vrouw, maar is 'de mens' niet enkel- en meervoud @onzetaa? Er is geen advies bij jullie.
DirkJan Vos @djwvos
Als antwoord op @MPijpers @fonolog @taalprof en 2 anderen
Ok. Een laatste duit. Je hebt 'de mens', dat is gangbaar, maar slaat voor mij ook op meer mensen, dat lijkt me een uitzondering, en 'het mens' is één mens. Dus bij 'een' =1 schrijven we een mooi mens, een groot mens, een sociaal mens. Is 'de mens' zowel meer- als enkelvoud?
Retweet
Onze Taal @onzetaal
Als antwoord op @djwvos
Met ‘de mens’ wordt idd vaak de mens(en) i/h algemeen bedoeld, of de diersoort. Maar dat lijkt ons los te staan v/d (niet-)verbuiging bij ‘een X mens’; dat lijkt eerder samen te hangen met het bestaan van ‘het mens’. Maar wij zijn geen historisch taalkundigen, dus blijft giswerk.
Als antwoord op @onzetaal
Je gebruikt eigenlijk nooit een bijvoeglijk naamwoord bij 'de mens' als je 1 persoon bedoelt. Je hebt 'de goede vrouw', maar niet echt 'de goede mens', tenzij je de mensheid bedoelt, een meervoud. En dan leg ik de link tussen het-woord=1 en 'een goed mens'=1. @taalprof @fonolog
Retweet
Taalprof @taalprof
Als antwoord op @djwvos
Misschien is het eerder iets predicatiefs. Als je zegt ‘Er staat een sociaal mens voor de deur’ heb je toch het idee dat het over een vrouw gaat
@taalprof @onzetaal @fonolog
Ok, dus dan slaan /alle/ bijvoeg. nww. bij 'een mens' altijd op een vrouw. Zou zeker kunnen en dan dus geen verband dat 'de mens' veelal meervoud is en 'een mens' extra aanvoelt als enkelvoud en een het-woord lijkt, want ook 1-mens. Hartelijk dank, ik sluit af.
DirkJan Vos @djwvos
Nog even. En /alles/ is relatief, zoals de Taalprof al aangaf bij superlatieven als 'de slimste mens', maar bij 'een slim mens' denk je ook aan een vrouw. Maar als je 'hij' erbij betrekt, dan gaat de regel ook niet op: 'Hij was een goed en sociaal mens'. Of 'een bescheiden mens'.
[ En je hebt meer woorden die zowel de- als het-woorden zijn, zoals matras. En het is zowel, 'een matras', als 'het matras'. Toch opvallend dat 'een mens' dan vrijwel altijd naar 'het mens'' verwijst, terwijl 'de mens' veel vaker voorkomt. ]
Het tweede weekend van juli en dan is er altijd het North Sea Jazz Festival, nu niet, maar zo tussen 17 en 23 uur een live jazz- en soulprogramma op @nposouljazz vanuit Bird Rotterdam, oa met @Benjamin_Herman en @philhorneman. Zin in. Zet je radio aan en laat die tv een avondje uit.
Twee appjes naar Radio 2 Soul & Jazz, live vanuit Bird.
Hai Benjamin en de rest,
Heel fijn nu, eindelijk Radio 2 Soul en Jazz weer eens lang echt live vanaf een locatie. Genieten tot 23 uur. En je vraag was, Wie zou je dit jaar op North Sea hebben willen zien? Ik kan kort zijn, ik zou er dit jaar niet zijn en waarschijnlijk kom ik er ook nooit meer, jammer, maar helaas. Maar ik heb wel een hoop mooie herinneringen aan vroeger in Den Haag, Comgresgebouw. Van alles gezien, ook nog wat oude helden zoals Art Blakey en Miles Davis, maar het concert wat het meeste heeft gedaan, ooit, was dat van Ray Charles. In de PWA-zaal, ik zat vrij vooraan. Er was een blazers-bigband de Rayelettes in oranje jurken en Ray bewegelijk achter de vleugel. Geweldig en raakte zelfz geëmotioneerd bij Georgia on my mind. Kippenvel en onvergetelijk. Weet niet of je nog wat kan draaien, maar Georgia is wel heel bekend en dacht aan Busted van Ray Charles, lekker up-tempo.
En over de mythe van backstage? Vroeger op Scheveningen was er toch werkelijke romantiek in de artiestenbar, de persbar en vooral de kelderbar van Hotel Bel Air. Wat een memorabele nazit was dat daar altijd, tot maandagmorgen vroeg en iedereen weer naar buiten kroop richting het zonlicht. Gelukkig leeft North Sea nog steeds!
Groeten aan iedereen en beterschap Co.
DirkJan Vos
__
Hai Benjamin,
Ik kom nog ff terug op wat je zei over de laatse single Mister Holland van Gregory Porter.
Op zich goed om te weten dat Gregory Porter heeft gezegd dat Mister Holland niet over Nederland gaat, ik geloof het land waar hij het populairst is, maar ik denk dat een dosis wantrouwen tegen zijn uitspraak wel op zijn plaats is. Het lied gaat over racisme, maar waarbij de witte Mister Holland heel tolerant is. Hoe dan ook Holland was een land van witte mensen en waar nog steeds black face bestaat met Zwarte Piet, iets waar vooral (zwarte) Amerikanen nogal gepikeerd over zijn. En Gregory zegt dat het dan niet over Holland/Nederland gaat en komt zo zelf niet in een controverse terecht, maar voor de rest schiet hij daarmee juist precies in de roos. Ook jij - en ik - hebben het erover. Mission accomplished.
Ciao,
DirkJan
Twee tweets van vorige week.
Nieuwe single Gregory Porter. Een man bedankt de witte vader van zijn vriendin/vrouw, Mister Holland, 'my skin is not a problem' en 'liked the way you treat me like a regular.' Porter is vooral populair in Nederland. Toeval bestaat niet. @MetropoleOrkest
Gregory Porter heeft een nieuwe single, Mister Holland, lekker jazzy en een stuk beter dan Liquid spirit met die vervelende beat. Ex-Radio 6-producer Robert Soomer, nu artistiek leider van het @MetropoleOrkest, mag graag vertellen dat hij hem voor Nederland heeft ontdekt.
Gregory Porter zei eerder dat de titel Mr. Holland niet op Nederland slaat, In Het Parool zegt hij nu dat het lied ironisch was, in werkelijkheid zei Mr. Holland (tegen Gregory!): ‘Get away from my door, nigger.’ Dat geeft nu ook te denken over ironie in de titel ... Het Parool:
https://parool.nl/kunst-media/zanger-gregory-porter-ik-ben-net-zo-amerikaans-als-de-gemiddelde-jack-of-joe~bedf37a6
Vos
Kunstenaar Florentijm Hofman maakte voor de wijk Bospolder in Rotterdam een reusachtige vos, de Bospoldervos.
Hofman is niet heerl erg van naam bekend, maar we kennen hem wel van zijn gigantische badeenden die hij vooral in China heeft gemaakt. Prachtig deze reuzenvos!
Foto: Frank Hanswijk, doorgelinkt uit een artikel van Mixed Grill waar nog meer foto's in staan:
Hoogleraar Nederlands Marc van Oostendorp @fonolog is uit grote onvrede met de teruggang van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een Vereniging begonnen als positief tegenwicht. Ik steun dit initiatief voor meer aandacht voor deze belangrijke takken van geestelijke sport.
Vereniging voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap @OKW31121334
De overheid laat beleidsterreinen die essentieel zijn voor het menselijk leven en de samenleving al decennia verslonzen. Tijd dat we het heft in handen nemen!
De afgelopen dagen hebben we veel positieve reacties gekregen, we gaan nu onderzoeken hoe we dit ideaal kunnen bereiken.
Ik heb ook gereageerd onder een blog van Marc van Oostendorp op Neerlandistiek.
Ik sta ergens tussen de opvattingen van Van Maris en Van Oostendorp in. Ik denk ook dat de grootste oorzaken voor de teruggang in belangstelling voor het brede palet van de 'humanities' in de samenleving liggen. Daar lijkt weinig aan te doen, maar ik vind toch ook dat de overheid hier een actieve rol in moet spelen om die teruggang tegen te gaan. Het gaat ook om keuzes die je in de politiek maakt over wat je belangrijk vindt. En de teerling is door dit kabinet geworpen en komt niet over de brug met een zak extra geld voor de Neerlandistiek. Van Oostendorp is witheet, maar heeft kennelijk nu ook gedacht, Dan begin ik buiten de politiek om een eigen beweging.
En zo startte hij de vereniging vooe Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, als variatie op de al eerder opgerichte club in 1983 door NRC-journalist K. L. Poll. Deze stichting stierf een stille dood en het initiatief van Marc is op Twitter in ieder geval ook nog niet bepaald viraal gegaan, helaas.
Ik steun het zeker en beslist en hoop vooral dat het een positief tegenwicht gaat geven en het niet een negatieve dekmantel wordt om een kruistocht tegen het kabinet en met name tegen minister mr. drs. I. K. van Engelshoven te voeren. Als Marc haar naam hoort of leest, dan beslaan al gelijk zijn brillenglazen. Doe dat niet.
Vorige week heeft de Kamer een motie van de PvdA, GroenLinks en de SP voor meer steun voor de cultuursector weggestemd. Belachelijk, maar het is een democratisch besluit van een meerderheid, net zoals ik Van Engelshoven zie als een representante van dit kabinet, van wat de Nederlanders hebben gestemd. Dat is de democratische realiteit.
De naam Vereniging OCW zou misschien nog veranderen las ik. Dat zou ik zeker in overweging nemen, ik dacht eerst aan een andere volgorde van de letters en dan W.O.C. Maar dat doet dan weer teveel aan de gouden eeuw denken met zijn zwarte randen. Niet handig en verstandig.
Berthold schreef dat het idee hem aan Elsschot deed denken. Dat had ik ook, Marc als koopman in geestelijke goederen. En gaat hem dat ook lukken? Daarom dacht ik ook als oprecht alternatieve naam aan een vernoeming van Elsschot zijn meesterlijke novelle Kaas. Een kort en krachtige naam waar van alles inzit en je alle kanten mee op kan, ook win je hiermee Vlaamse sympathisanten. Kaas, ja, het heeft wel wat. Lekker ook. Succes!
Ik had twee tweets gemaakt omddat wat ik wilde zeggen niet in een tweet paste en onder beide tweets had ik
een clipje geplaatst. Nu zet ik het uiterst beknopte tekstje ongebroken neer.
__
De wereld is verdeeld over het racismedebat. De een vindt het een urgente, noodzakelijke discussie de ander een overbodig, giftig discours, een splijtzwam. Maar ik ben zelf verdeeld. Ik sta achter Black Lives Matter, maar ook achter Johan Derksen.
Ik ben voor de vrijheid van meningsuiting, maar hoef niet alles te zeggen. Er is hier zeker racisme, maar niet zo erg als in Amerika. Spreken is zilver, maar zwijgen geen goud. Vanaf nu spreek ik enkel over /discriminatie/ van mensen en droom verder.
Op Neerlandistiek verscheen een artikel over Van de vos Reynaerde. Door een reactie van iemand, schreef ik onderstaand
losstaand stukje dat ik onder de blog postte.
__
Ik dacht dat ik het onlangs hier ergens op Neerlandistiek las. maar Reynaerde, van Van de vos Reynaerde betekent natuurlijk, 'rein aard', rein van aard, tonisch bedoeld, net als de variant Reynhart, 'rein van hart'. Had ik me nooit eerder gerealiseerd, terwijl de Reynaerd zo'n beetje het enige middeleeuwse werk is dat ik ooit met veel plezier en interesse heb gelezen, in mijn tienertijd. :Later ben ik ook nog wat secundaire literatuur gaan lezen en ook nu wordt er nog steeds over dit geweldige dierenepos geschreven.
Nu weer even gegoogeld in verband met de naam. Het begon ooit met de middeleeuwse verzamelbundel met dierenverhalen Roman de Renart, verschenen eind 13e eeuw in het Frans. En Renart is hier de voornaam van een vos en niet de benaming voor de soort. Een vos heette toen in het oude Frans nog een 'goupil', afkomstig van het Latijnse vulpecula, vossen. De naam Renart werd zo populair dat het de soortnaam voor een vos werd en goupil ging vervangen.
Maar heeft de jongensnaam Renart nog een oorsprong? Het verwante Reynard in ieder geval wel en komt van Reginhard, Raginohardus, een naam die betekende, 'iemand die sterk is in raadgeving'. (regu=raad hardu=moeilijk)
Dan blijft de vraag of de reeks Renart - Reynard - Reynaerde, er bij de laatste naam Reynaerde ook bewust de dubbele bodem 'rein van aard' was aangebracht? Een woordspeling van Reynhart op 'rein van hart' ligt denk ik in ieder geval al minder voor de hand gezien de oorsprong en gelijkenis met Raginohardus. Of was het met een paar letteraanpassingen toch juist een welbewuste en goed gekozen naamgrap! Net als Reynaerde?
Wie het weet mag het zeggen.
Toeval bestaat niet.
__
@jan de putter en @jos houtsma
Ik beweer wel een en ander, maar heb dat allemaal uit diverse bronnen via Google gevonden. En ik stel impliciet vooral ook vragen en gaat het mij vooral, alleen maar, om de naam Reynaerd. Wanneer is die voor het eerst gebruikt in een vossenverhaal of ballade? Dierenfabels – ook over vossen – zijn natuurlijk al zo oud als Aesopos, maar wanneer kreeg de listige vos voor het eerst die naam? Was dat Renart in het Romaans of misschien Reinhard in het Duits, ca 1180? Jos heeft het nu ook over het Italiaans. Bestonden een van die namen al, of heeft iemand die speciaal voor de vos bedacht? En hoe zit het dan met de vertaalslag Renart – Reynaerd en de woordspeling ‘rein van aard’, of bij Reinhart, ‘rein van hart’? Weten jullie daar meer van? Ik vraag meer dan ik beweer.
{ Mijn achternaam is Vos en ik heb daardoor ook een welhaast kinderlijke belangstelling voor de afkomst van de naam Reynaerd en alles wat daar mee te maken heeft. Ook vandaar. ;-) ]
__
Jos Houtsma reageerde:
@DirkJan
Bij die alleroudste vossen uit Italië en Frankrijk zijn geen namen overgeleverd: het zijn mozaïeken en reliëfs. De naam Reinaard komt voor zover ik weet voor het eerst voor in de Ysengrimus uit Gent 1148 of 49. Maar heeft de geleerde auteur die zelf bedacht? Kweenie. Is de naam van de vos een woordspeling? Ik vind het ook verleidelijk om dat te denken. Als het zo zou zijn, is de Franse naam van de vos een leenwoord. Nederlands? Duits? Wie zal het zeggen.
__
[Ik heb al eens op mijn website geschreven over de parallen tussen de vos Reynaerde en mijn leven (en mijn achternaam).
Misschien kwam daar al vroeg onbewust mijn interesse vandaan. En ook hier geldt, Toeval bestaat niet!]
Enkele opmerkingen over de vervalsing De Emmaüsgangers door Han Vermeegeren en een gedicht van P.C. Boutens.
Op Neerlandistiek verscheen een analyse van het gedicht Emmaüs van P.C. Boutens dat gesinspireerd was op een schiderij
van Johannes Vermeer, maar dat later een vervalsing bleek te zijn van Han van Meegeren. Peter Flaton memoreert daar
in zijn lange analyse even aan en ik heb na wat googlewerk een reactie geplaatst.
In 1937 koopt Boymans De Emmaüsgangers voor 520.000 gulden van Han van Meegeren. Na de oorlog in 1945 komt Han van Meegeren voor de rechter voor collaboratie omdat hij in de oorlog schilderijen had verkocht aan de Duitse Rijksmaarschalk Herman Göring. Van Meegeren bekent uit zichzelf (uit ijdelheid om bij leven nog zelf als een groot kunstenaar te worden gezien?) dat hij een vervalser is, ook van De Emmaüsgangers. Van Meegeren overlijdt in 1947 aan een hartinfarct.
Directeur Dirk Hannema van Boijmans - die De Emmaüsgangers had aangekocht - moet in 1945 gedwongen aftreden, vanwege zijn rol in de Tweede Wereldoorlog. In de jaren daarna blijft hij volhouden dat De Emmaüsgangers gemaakt was door Vermeer. Het zorgt ervoor dat de reputatie van Hannema een definitieve klap krijgt die hij niet meer te boven zou komen.
"Net als museum Boymans schaamt men zich voor wat er gebeurd is. Zo werden De Emmaüsgangers uiteraard aan het museum Boymans teruggegeven en werd het werk eveneens in het depot verborgen. Het publiek protesteerde en eiste dat het werk tentoongesteld zou worden. In het jaar 1971 werd het werk, naar wens van het publiek, tentoongesteld. Echter kreeg het plaats in een afgelegen hoek, ver van de collectie van het museum. Het werk kreeg enkele malen een andere plaats toegewezen maar niet meer in originele staat; de signatuur van van Meegeren ontbrak door overschildering, óf verwijdering. Niemand die het weet."
De Emmaüsgangers hangt nog steeds in Boijmans en heeft inmiddels een vaste plek in de expositie van Boijmans gekregen, ook al probeerde de Stadspartij in 2003 nog het vervalste schilderij te verbannen uit Rotterdam.
Boutens heeft nooit geweten dat het om een vervalsing ging, natuurlijk niet toen hij het schreef in 1937, maar ook later niet, want jij overleed in 1943 in Den Haag. Maar zou je die ondertitel bij het gedicht Emmaüs nu altijd moeten laten staan:Bij het schilderij van Johannes Vermeer? Ja, maar dan wel altijd met een voetnoot dat het schilderij niet van Vermeer is maar van Han van Meegeren.
P.S.
P.C. Boutens heeft nog een gedicht gemaakt bij een schilderij van Johannes Vermeer, ook met een ondertitel.
-
Zelfportret
Het atelier van Vermeer van Delft in de verzameling Czernin
-
Op het schilderij. dat nu bekend staat als Het schildersatelier, is een schilder te zien vanaf zijn rug. Niet direct een zelfportret, maar aardiger in dit verband om te noemen, is dat later vast is komen te staan dat het weliswaar door Vermeer is geschilderd, maar de persoon, schilder, op het schilderij niet Vermeer is, maar iemand anders. Vandaar de titelwijziging. Er zijn verder ook geen (zelf) portretten van Vermeer bekend.
[ Boutens kreeg in 1930 geen koninklijke onderscheiding vanwege de geruchten over zijn homoseksualiteit. In de oorlog
werd hij lid van de Nederlandsche Kultuurkamer. ]
Ik nomineer Co de Kloet jr. (Kortenhoef 1959) voor de radioprijs de Zilveren Reissmicrofoon 2021. Begon jaren 80 als jazz-producer bij @omroepvara (nu @omroepntr) en nog steeds hyper-actief als ambassadeur van de jazz en de betere (pop)muziek op @nposouljazz. Met een koninklijke fluwelen stem!
__
In een tweet kan je niet veel kwijt en Co de Kloet heeft natuurlijk nog veel meer gedaan. Een belangrijke motivatie
om hem nu voor te dragen is ook dat in de loop der jaren vrijwel alle 'usual suspects' in radioland die deze prijs
ook verdienen, hem al hebben gekregen. Er zijn niet veel serieuze kandidaten meer over. En Co is altijd heel bescheiden
en op de achtergrond en verdient hij het om nu eens in de spotlights te staan en deze mooie radio-oeuvreprijs volgend jaar aan hem wordt toegekend.
Co de Kloet presenteert nu op zondagavond Radio Doc op Radio 1 en op zaterdag en zondag wordt tussen 19.00 en 21.00 uur Co Live! uitgezonden (maar niet live) op Radio 2 Soul & Jazz. Op de eerste zondag van de maand maakt hij voor Co Live! 's middags een programma vanuit jazzcafé Nick Vollebregt in Laren met diverse optredens van jonge en oude, bekende en onbekende jazzcats en dat 's avonds is te horen op het reguliere tijdstip. Tip om eens te gaan luisteren, bijvoorbeeld ook via de podcast.
__
Al in 2011 schreef ik op deze site een lovend stukje over Co en zijn toenmalige programma op Radio 6, dat heette
toen ook al Co Live!, maar was wel live en ook met later op de woensdagavond live muziek vanuit een zaal in Amsterda met als presentatrice Mijke van Wijk. Heerlijke radio was dat en wat zonde dat Radio 6 moest sneven.
#0 50 jaar geleden vond in het Kralingse bos het legendarische, 3-daagse Holland Pop Festival plaats. @henkjansmits maakte een 8-delige podcast. Heel aardig na 2 afleveringen, kwa tijdsbeeld en festivalgeschiedenis. Puntje, de voice-over mag wel wat losser.
#1 Op het Holland Pop Festival in Kralingen werden softdrugs oogluikend toegestaan, maar er werd geen alcohol geschonken. Alcohol zou de hippies te extrovert kunnen maken en softdrugs juist introvert. Er waren nauwelijks incidenten, love & peace.
#2 De organisatie kon grote buitenlandse acts aantrekken door samenwerking met het popfestival in het Engelse Bath. Een van de organisatoren was Berry Visser uit Delft, de oprichter van Mojo. Het Holland Pop Festival was het Europese antwoord op Woodstock.
#3 De schattingen van het aantal bezoekers van het Holland Pop Festival over drie dagen lopen uiteen van 50.000 tot 100.000. Veel mensen hebben nooit betaald voor hun kaartje en de organisatie ging na afloop failliet.
#4 Ondanks de legendarische status van het Kralingse popfestival zijn er niet echt goede en memorabele beeld- en geluidsopnames van. Er is geen Woodstockfilm, de magie was de beleving en de sfeer. Het begin van de (veel) latere festivalcultuur.
#5 Naast de podcast wordt eind juni eveneens door @OmroepMAX een tv-documentaire uitgezonden. Filmmaker George Sluizer maakte als co-regisseur al tijdens het Holland Pop Festival een filmimpressie, Stamping ground, de Engelse naam van het festival.
#6 Op de laatste avond deed Pink Floyd een legendarisch nachtoptreden in de regen tot het ochtendgloren van de maandagmorgen. Een hoogtepunt van het Nederlandse hippietijdperk.
Vrijdag 26 juni s het 50 jaar geleden dat het 3-daagse Holland Pop Festival in Kralingen begon. Popjournalist Jan Vollaard blikt terug. En vrijdagavond zendt Omroep Max een nieuwe documentaire uit met @henkjansmits die nu ook een 8-delige podcast maakt. De documetaire Stamping ground uit 1970 draait een aantal dagen in de bioscoop.
(Artikel NRC)
+++
Vandaag 26 juni is het 50 jaar geleden dat het Holland Pop Festival in Kralingen begon, ook op een vrijdag. Ik heb hier al over getweet met clipjes van optredens. Maar wat stond er die week in de Top 40? Bekijk de lijst en ik twitter de hele top 5.
(Engelse band die ook op Kralingen optrad en met veel succes door hun hit van dat moment In the summertime en dat iedereen dus kende. De plastic bordjes gingen de lucht in!)
(De Haagse lyceumpopgroep Supersister (met Robert Jan Stips) speelde op het hoofdpodium op de zaterdagmiddag. Een profetische titel! :-)
+++
(omslag fotoboek)
Voor de bezoekers was Kralingen legendarisch, voor de organisatoren financieel een debacle. Er verscheen in 1971 een bootleg 3-dubbel-lp (met Dr. John) en een fotoboek (omslag tweetfoto). Vandaag was de laatste festivaldag., Al mijn tweets nu bij elkaar:
http://dejongenskamer.nl/varia99.htm#kralingen
+++
Door corona kon de theatertour van @LeoBlokhuis, @Rickykoole en Robert Jan Stips over het Kralingse popfestival, 50 jaar geleden, niet doorgaan. Robert Jan speelde er met Supersister. Hij maakte een herinneringssong, in de stijl van de oude Haagse beat.
Op Neerlandistiek verschenen afgelopen weekend twee gedichten met als thema Delft, een gedicht van Simon
Vestdijk en een gedicht van Hendrik Marsman, beiden met een gedicht over Delft. Omdat ik als voormalige
Hagenaar het nabijgelegen Delft een aardige stad vind, heb ik gereageerd. Bij het gedicht van Vestdijk wilde
ik wat over zijn Haagse connectie schrijven, iets waarvan ik denk dat niet veel mensen dat weten. Marsman is
een van mijn favoriete dichters en was wel benieuwd wat zijn relatie tot Delft was.
Hendrik Marsman
Het gaat om mijn reacties en niet zozeer om de gedichten zelf, die kun je lezen als je op de linkjes klikt.
Mijn voetnoten over het gedicht van Marsman kregen nog een verrassende wending.
Oud gerechtsgebouw – stadhuis te Delft - Simon Vestdijk
Wie zich misschien afvraagt, waarom of met welke reden heeft Vestdijk over het oude gerechtsgebouw, dat vroeger in het stadhuis van Delft zat, heeft gedicht, heb ik deels een antwoord. Waarom het gerechtsgebouw weet ik niet, maar wel dat Vestdijk een lange connectie met Den Haag had en je naast de trein sinds jaar en dag met tramlijn 1 gemakkelijk van Den Haag naar het centrum van Delft kan reizen. Ik heb dat vroeger ook wel gedaan. Hij zal Delft daardoor waarschijnlijk meerdere malen hebben bezocht, of zelfs goed hebben gekend.
Simon werd geboren in 1898 in Harlingen en belandde na zijn studie geneeskunde begin jaren dertig in Den Haag omdat zijn ouders daar naartoe waren verhuisd. Ondanks dat hij maar korte tijd in de hofstad verbleef, hij sleet zijn verdere leven in Utrecht en Doorn, bleef Den Haag belangrijk en kwam hij er geregeld, vooral omdat zijn ouders daar bleven wonen. Ze werden er ook begraven.
Hoewel Vestdijk in 1971 in Utrecht overleed en niet lang in de residentie had gewoond, werd hij bijgezet in het familiegraf op begraafplaats Nieuw Eik en Duinen in Den Haag. Je kan daar nog steeds zijn graf bezoeken.
[ Dichter Jan Greshoff, aan wie het gedicht is opgedragen, had grootouders in Den Haag en heeft er zelf ook nog kort gewoond en trouwde daar in de jaren dertig met Aty Brun. ]
Vandaag, na gisteren, zoals zo vaak, wederom een samenhangend gedicht en nu een gedicht over Delft van de expressionistische dichter Hendrik Marsman, geboren op 30 september 1899 in Zeist, waar hij tot na zijn middelbare school bleef wonen. Hij overleed, vandaag 80 jaar geleden op 21 juni 1940 in de Golf van Biskaje. Toeval bestaat niet.
“Na de Duitse inval in het westen in 1940 vond hij de dood toen de Berenice, het schip waarop hij met zijn vrouw naar het Zuid-Engelse Falmouth vluchtte, in de Golf van Biskaje, vlak onder Belle-Île-en-Mer, verging. Of het schip getorpedeerd werd door een U-boot of dat de ondergang een andere oorzaak heeft is niet zeker. Er waren acht overlevenden: de kapitein (kort daarna gestorven), zes bemanningsleden en Rien Marsman, de enigen die op het moment van de explosie op het dek waren geweest.”
Ik kende als tiener het hele, bescheiden oeuvre van Marsman en ik werd in eerste instantie raak getroffen door zijn bekende, vitalistische gedicht De grijsaard en de jongeling, dat populair was en misschien nog steeds is onder jongeren. Ik kocht zijn verzameld werk, een niet zo dikke paperback..
Al bij zijn leven gaf Marsman in 1938 zelf zijn verzamelde gedichten tot dan toe uit en na zijn dood verscheen in 1941 de definitieve bundel, Verzamelde gedichten die integraal op de DBNL is te vinden.
Ik kan niet precies vinden wat de relatie tussen Delft en Marsman is, maar ik lees ergens dat toen Marsman in de twintig was, hij een reis door Zwitserland, Duitsland en het westen van Nederland maakte en wat hem inspireerde tot de gedichtenreeks Seinen, met gedichten met de titels, Berlijn, Potsdam, Stralsund, Freiburg. Milo, Bazel, Dordrecht, Delft, Scheveningen, Amsterdam. Hij heeft Delft bezocht.
Marsman was na Achterberg mijn favoriete Nederlandse dichter en zijn werk vond (en vind) ik heel mooi en goed toegankelijk. Later las ik dat hij door veel critici wordt weggezet als een matige, overschatte dichter. Ik vind ten onrechte.
Ik heb even gekeken naar de link die onder het gedicht staat. Het verwijst naar een pagina op de DBNL waar schrijfster en feministe Hannes Meinkema (geboren, Johanna Maria Jelles Postma-Nelemans) onder een ander pseudoniem, Hannemieke Postma, het gedicht in de jaren zeventig heel gedetailleerd bespreekt. Ik ben na een paar regels gestopt met lezen, ik weet niet of het allemaal oprecht is of ironie, maar deze langdradige bespreking is voor mij oninteressant, ik geloof het wel. Ze promoveerde in 1977 op Marsmans ‘Verzen’, toetsing van een ergocentrisch interpretatiemodel. Of dat proefschrift positief of negatief is weet ik niet,
Onder het gedicht van de dag staat bij de link de toevoeging Hannes Meinkema ‘fileert’. Fileren kan analyseren betekenen, maar het heeft voor mij vooral een negatieve connotatie van kritisch afserveren. Ik serveer in ieder geval niet mee.
Op Neerlandistiek reageert af en toe ene M. Helder, zo ook nu onder het gedicht van Marsman over Delft.
M. Helder schreef:
23 juni 2020 om 02:34
Geboren als Hannemieke Stamperius. Tijdens haar huwelijk gebruikte ze de achternaam van haar man, Postma. Haar bekendste pseudoniem is Hannes Meinkema.
Op de DBNL-pagina staat de voorkant van haar proefschrift afgebeeld, auteur Hannemieke Postma – wat op zich al laat zien dat dit geen pseudoniem is: proefschriften worden immers niet onder pseudoniem geschreven. Ik heb de DBNL gevraagd de onjuiste informatie ‘Hannes Meinkema, onder pseudoniem Hannemieke Postma’ te corrigeren.
__
Na wat research reageerde ik op M. Helder.
Op de website van ‘Hannemieke Stamperius’ staat een biografische pagina die begint met:
“Hannemieke Stamperius – literaire pseudoniemen Hannes Meinkema en (voor haar literaire detectives) Justa Abbing – werd op 12 september 1943 geboren als Johanna Maria Jelles Stamperius, roepnaam Hannemieke, in Tiel.”
Hannemieke is kennelijk haar roepnaam en zo blijkt later dat Stamperius de naam is van haar moeder, maar onduidelijk of Stamperius de meisjesachternaam is van haar moeder, of dat van haar man, de biologische vader van 'Hannemieke'. Later neemt ‘Hannemieke’ voor enige tijd de achternaam aan van haar stiefvader die Nelemans heet. Maar nu heet ze echt Hannemieke Stamperius met daarnaast een handvol pseudoniemen. Kan je het nog volgen? ??
Maar hoe zit dat met het proefschrift, moet de DBNL wat corrigeren? Lijkt me niet.
Op de omslag van haar uitgegeven proefschrift uit 1977 staat inderdaad de naam Hannemieke Postma, maar op de beginpagina van het officiële proefschrift op de DBNL staat ook:
+++
Marsmans Verzen
Toetsing van een ergocentrisch interpretatiemodel
Testing of an ergocentric model for interpretation (with a summary in English)
PROEFSCHRIFT
ter verkrijging van de graad van
Doctor in de Letteren
aan de Rijksuniversiteit te Utrecht,
op gezag van de Rector Magnificus
Prof. Dr. A. Verhoeff,
volgens besluit van het College van Decanen
in het openbaar te verdedigen op
vrijdag 24 juni 1977 des namiddags te 2.45 uur
Ik denk dus niet dat de DBNL iets hoeft te corrigeren en Hannemieke Stamperius, ik bedoel Hannemieke Postma zijn eigenlijk allemaal pseudoniemen.
En wil de echte M. Helder dan nu opstaan? Hugo Brandt Corstius kan het niet zijn, ook al schreef hij als multi-pseudoniemenschrijver ook onder de naam Maaike Helder, HBC is helaas al weer wat jaren dood. Maar wie zou er dan achter de naam M. Helder schuil kunnen gaan? Ik ben geen literaire detective en heb geen idee, maar ondanks het late tijdstip, kostelijk is het allemaal wel.
De Librisprijs is dit jaar gewonnen door de onbekende outsider Sander Kollaard met zijn roman Uit het leven van een hond.
Zoals gebruikelijk was er de nodige rumoer over deze keuze, maar ik heb me er verder niet druk om gemaakt.
Vandaag verscheen op Neerlandistiek een artikel van de Nederlandse essayist Marc Kregting en die al lang in Vlaanderen woont,
waarin hij zich wel druk maakt over de prijs en dan over de kritiek die er was losgebarsten. De kritiek komt er in het kort
op neer, Manon Uphoff had moeten winnen met haar roman Vallen is als vliegen, velen vonden dat buiten kijf het beste boek van het
jaar, maar ze had ook moeten winnen omdat ze vrouw is. En verdorie, ze werd niet de winnares en nu won nota bene weer een witte man.
Ik had geen behoefte om te reageren op het artikel van Kregting, maar Wouter van der Land reageerde en toen
kon ik niet stilzitten. Hieronder de woordenwisseling en je hoeft het artikel niet le lezen om mijn punt te begrijpen.
Het is sneu wanneer mensen het pejoratief over ‘witte mannen van bepaalde leeftijd hebben’. Het is racisme, seksisme en leeftijddiscriminatie inéén. Stop daarmee!
Evengoed is het opmerkelijk dat jury’s van literaire prijzen geen openheid geven over hun methode en tegelijkertijd in de resultaten bepaalde vooroordelen laten blijken. Het lijkt me uitgesloten dat de ‘beste’ boeken van de laatste decennia vooral door mannen geschreven zijn, zoals de winnaarslijst van de Libris-prijs suggereert (de eerste winnaar was overigens een winnares). De winnaarslijst van de PC Hooftprijs ruikt juist naar een bias voor bewust diversisme.
Een mogelijke oplossing is jurering zoals bij het turnen en ijsdansen. Een groter aantal juryleden geeft cijfers op verschillende onderdelen, bijvoorbeeld spanning van de plot, originaliteit van denken, stijl, psychologische diepgang, etcetera. De hoogste cijfers vallen daarbij af. Objectief meetbare criteria zoals woordenrijkdom, maar ook verkoopcijfers en een publiekspoll kunnen nog extra meetellen met een bepaalde weging. De uitreikingsavond kan daarmee ook een stuk spannender worden door de cijfers per criteria op een scorebord te laten verschijnen. ‘Culemborg’ geeft dan bijvoorbeeld de verkoopcijfers door en de ‘Radboud’ de woordenrijkdom. Natuurlijk weegt ook de waardering van een panel van gewone lezers mee.
Giphart beweert op Twitter dat schrijven geen wedstrijd is, maar op deze ‘olympische’ manier kan het op een stijlvolle manier. Bijvangst: het publiek leert dat literatuur een illusie is, die op te roepen is met een klein aantal samenwerkende vaardigheden. Maar ook dat grote literatuur vraagt om een buitenaardse beheersing van die vaardigheden.
__
DirkJan
Ik ben het voor de verandering eens een keer eens met Ronald Giphart en ik vind literatuur ook geen wedstrijd en bovendien vind ik dat er al veel en veel te veel prijzen zijn in de litteraire wereld, maar het zal goed zijn voor de boekpromotie en verkoop.
En als het dan moet, vind ik dat geen enkele jury zich zou moeten laten leiden door het bevoordelen van wie of wat dan ook, ze moeten beoordelen, niet anders dan op de kwaliteit van de werken. In deze jury zaten drie vrouwen en twee mannen..
De aangehaalde, maar niet bij naam genoemde Paul Sebel schreef onder meer:
“Van de 28 keer dat de Librisprijs is uitgereikt zijn er 25 edities door een man gewonnen, slechts drie door een vrouw, de laatste door Connie Palmen in 2016.”
[...]
“Er was absoluut geen reden om op kwalitatieve gronden een van de genomineerde vrouwen niet te laten winnen. Waarschijnlijk was de jury van een te laag kaliber. Of wilden ze graag buiten de kaders denken, onvoorspelbaar zijn door tóch weer een man te kiezen? We zullen het nooit weten.”
Het alternatieve voorstel van Wouter lost niets op en voegt niets toe, dan is jurering zoals die nu is het beste.
Maar wil men per se dat neer vrouwen meer prijzen gaan winnen, maak dan twee categorieën voor onder meer de Librispirjs vroor het beste boek. Een prijs voor mannen en een voor vrouwen. En ook al zet je dan allemaal boze witte mannen in de jury, er zal dan altijd een vrouw de prijs winnen!
__
Wouter van der Land
@DirkJan, je schreef ‘Het alternatieve voorstel van Wouter lost niets op en voegt niets toe, dan is jurering zoals die nu is het beste.’
Wil je dat onderbouwen? Het lijkt mij dat je de kwaliteit van literair werk heel goed kunt opdelen in verschillende toegepaste vaardigheden. Die kun je apart van elkaar een cijfer geven. Plus misschien een algemeen cijfer, prima. Zo krijg je objectiviteit en meer duidelijk interactie met het publiek, die er echt inhoudelijk op kan reageren. Zo voorkom je dat een schrijver wordt afgeserveerd als ‘weer een witte man boven de dertig’ of juist als spandoek voor diversiteit. Belangrijker nog: het vernietigt de mythe dat literatuur schrijven een mythische vaardigheid van de bovenklasse is.
__
DirkJan
1. De beoordeling op kwaliteit wordt mijns inziens niet beter als je het aantal juryleden uitbreidt of gaat opsplitsen in onderdelen, en dat laatste is iets wat een jury mogelijk nu ook al doet. En bij hoeveel juryleden is de beoordeling wel beter, bij 10, 20, 100? Lood om oud ijzer zou ik zeggen en is een kleine jury net zo goed of net zo slecht. En nogmaals, ik ben ook niet zo voor dit soort subjectieve prijzenspektakels die behalve een winnaar altijd ook veel huilende en pruilende verliezers opleveren. QED.
2. Je wil ook verkoopcijfers, publiekspolls en bijvoorbeeld de woordenrijkdom erbij betrekken omdat dit volgens jou objectieve criteria zijn. Maar ik vind dat een (deskundige) jury zich van dit soort zogenaamde ‘kwantitatieve’ criteria helemaal niets moet aantrekken en alleen maar op ‘kwalitatieve’, subjectieve gronden een oordeel moet vormen. En er zijn geloof ik al genoeg prijzen voor het best verkochte boek, thriller, prentenboek en er zijn ook diverse publieksprijzen. De Libris-prijs is een verkiezing van het beste ‘literaire’ boek van het jaar, gekozen door een jury met deskundigen onder leiding van een vaak onafhankelijke voorzitter, zoals ook dit jaar.
Nee, ik vind jouw alternatieve jurering beslist geen verbetering.
__
NB. Niet gepost. Voorzitter van de Libris-prijs dit jaar was Ionica Smeets, hoogleraar wetenschapscommunicatie en wiskundige. Ze heeft de prijs wegens 'omstandigheden' niet uitgereikt en ze is ook een al een tijdje niet meer actief op Twitter waar ik haar volg. Ik begreep dat de keuze van de jury al voor de coranacrisis was gemaakt, dus daar zal het niets mee te maken hebben, maar wat zal er dan aan de hand met haar zijn?
__
Tweet gemaakt en wat rondgetweet met een smiley.
@djwvos DirkJan Vos
Wil men per se dat neer vrouwen meer literaire winnen, maak dan bijvoorbeeld bij de Libris Literatuurprijs twee categorieën. Een prijs voor mannen en een voor vrouwen. En ook al zet je dan allemaal boze witte mannen in de jury, er zal dan altijd een vrouw een prijs winnen!
Van de week stond er een lang artikel in de Volkskrant over de hoes van The White Album van The Beatles.
Tijdens het lezen viel me iets essentieels op dat de schirjver Stefan Kuiper niet had geschreven. Ik klom
in de pen en schreef voor de afwisseling weer eens een ingezonden brief. Ik heb verder geen antwoord gekregen,
dus hij zal wel niet meer geplaatst worden. Dan zet ik hem hier neer, net zo makkelijk.
Onder mijn brief vind je een link naar het artikel waar ik op reageerde.
__
De magie van The White Album
Beste redactie VK Brieven van de Volkskrant,
Op 15 juni schreef Stefan Kuiper een uitgebreid en langdradig artikel over de hoes van het album The Beatles, beter bekend als The White Album en dat was ontworpen door Richard Hamilton. Aanleiding was de tentoonstelling Black Album / White Cube in de Rotterdamse Kunsthal waar onder andere een installatie van de kunstenaar Rutherford Changdie is te zien met 2.620 gebruikte exemplaren van deze legendarische dubbel-lp uit 1968.
Kuiper karakteriseert het album muzikaal als 'gelijke delen goud en modder', deze kwalificatie van dit meesterwerk deel ik absoluut niet, maar hinderlijker vind ik dat hij een wezenlijk detail van de (nagenoeg) geheel witte hoes niet noemt en waarschijnlijk niet kent.
Op de eerste 3 miljoen exemplaren, en niet 2 miljoen zoals Kuiper schrijft, staat dan inderdaad rechtsonder alleen op de verder geheel witte hoes, het nummer gedrukt van het exemplaar van de oplage, maar Kuiper schrijft niet dat rechts van het midden, de titel van het album The Beatles (of de bandnaam, zo je wilt), weliswaar kleurloos, maar duidelijk zichtbaar in reliëf is te lezen! Ik vraag me af of hij weleens een exemplaar van deze eerste grote oplage met deze hoesversie daadwerkelijk heeft gezien, laat staan in handen heeft gehad. Later werd de blinddruk vervangen door een grijze opdruk met The Beatles.
Aardig was nog geweest om te vermelden dat laaggenummerde exemplaren van het album tot de duurste verzamelobjecten op vinyl behoren. Voor exemplaar nummer 0000001 van The White Album, dat in het bezit was van Ringo Starr en dat hij aan zijn vrouw Barbara Bach had gegeven, werd op 5 december 2015 in Los Angeles geveild voor het nog niet verder gebroken recordbedrag van 710.000 euro!
Met vriendelijke groet,
DirkJan Vos
Amsterdam
(Hierbij heb ik een rechtenvrije afbeelding in een groot jpg-bestand uit de eerste serie van de hoes bijgevoegd en is naast het nummer ook goed de blinddruk met The Beatles te zien. Leuk om bij mijn ingezonden brief te plaatsen, (zaterdag? ;-) want bij het artikel - website - stond geen duidelijke foto van de oorspronkelijke hoes!)
Er stond een lang artikel in de Volkskrant over de hoes van The White Album van de Beatles. De schrijver had iets wezenlijks over de hoes niet opgemerkt en ik stuurde een ingezonden brief, niet geplaatst, maar wel op mijn saaitje! (Met link naar het artikel.)
www.dejongenskamer.nl/dirkjan.htm#white
@djwvos DirkJan Vos
Happiness is a warm gun van The Beatles is mijn favoriete nummer van The White Album. Drie muziekdelen, cryptische tekst met een titel die verwijst naar sex, drugs en geweld. Mother Superior is Yoko. Paul vond het Johns beste song. Ik ook, denk ik.
Ik ben niet van plan snel dood te gaan, maar speciaal ter gelegenheid van mijn 60e verjaardag heb ik een gedicht geschreven getiteld Bij mijn dood. Existentieel, maar ook actueel en humoresk, satirisch. Tenminste, dat hangt ervan af. Lees en oordeel zelf, Bij mijn dood:
Foto: Dirk Jan Willem Vos - Geboren Den Haag 19 juni 1960
BIJ MIJN DOOD
Ik wil dat mijn dood live wordt uitgezonden
in het achtuurjournaal op Nederland 1.
Vlak daarvoor heb ik een gesprek met Matthijs van Nieuwkerk
op Nederland 2.
Om precies kwart over acht geeft Freek de Jonge mij een spuitje
en spreek ik mijn laatste woorden uit:
God zij met ons, heb uw kinderen lief. Ziezo.
Freek zal een korte conference houden
en met een gulle lach het journaal afsluiten.
Om negen uur begint een feestelijk muziekprogramma
op Nederland 3 dat tot na middernacht zal duren.
Een keur aan artiesten zal belangeloos optreden
en een eigen geschreven lied ten gehore brengen met als titel:
DirkJan
Het programma wordt afgesloten door Bob Dylan
met een vertolking van Like a rolling stone.
De volgende dag staat in opdracht van mij in alle kranten
een gedicht over mij en mijn dood van de Dichter des Vaderlands.
Op deze dag wordt bekend gemaakt dat van het geld dat ik nalaat,
ter nagedachtenis, de DirkJan Vos Foundation word opgericht
met als ambassadrice Daphne Deckers. De foundation gaat zich inzetten
voor katten met kinderkanker.
En dan word ik gecremeerd op De Nieuwe Ooster met daarbij
alleen aanwezig mijn kinderen, hun moeder en mijn zus.
Mijn as wordt verstrooid voor de kust van Scheveningen.
Dit alles in besloten kleine kring, want als ik ergens een hekel aan heb,
dan is het wel drukte, aandacht en publiciteit.
Ik schrijf vaker over het gedicht van de dag dat op Neerlandistiek wordt geplaatst door
het project Laurens Jz. Coster. De keuze van de gedichteni is doorgaans door Raymond Noë, hij is ook
hoofdredacteur van het maandblad van Onze Taal, en dat doet hij heel goed, gevarieerd en soms
haakt hij in op de actualteit.
Zo ook gisteren en plaatste Neerlandistiek (Laurens Jz. Coster) aan de vooravond van het raadsdebat over het opteden
van burgemeester Femke Halsema tijdens de anti-racismedemonstratie op Tweede Pinkerstdag op de Dam, het
gedicht De burgemeester van Jan van Nijlen. Het is een sonnet van ergens van voor de oorlog en waarin
Van Nijlen de burgemeester ziet als een kwalijke en uiterst verwerpelijke autoriteit. En bij het gedicht stond een dubble, gespiegelde foto van
Femke Halsema met ambtsketen.
Ik vond het een even kwalijk en suggestief en seksistich statement, maar wilde niet direct reageren. Laat
een ander dat eerst maar doen. Ik wachtte tot de volgende dag, vandaag, en er was inmiddels een
negatieve reactie gepost door een vrouw. Goed zo. En ik plaatste vervolgens ook mijn reactie:
Burgemeester en vrouw, dat vraagt om bespot, beschimpt en gehaat te worden.
Er volgden nog meer reacties en de een was nog dommer dan de ander. En zo reageerde ik nog meer. Wil je zelf een oordeel vormen, lees dan het gedicht met de foto en
volg de commentaren.
De discussie woedde nog enige tijd voort en ik heb goed mijn punten naar voren kunnen brengen. Maar
hoofdredacteur Marc van Oostendorp heeft de discussie gesloten, mogelijk niet toevallig na mijn
laatste reactie die ik besloot met:
__
[...]
Maar over die foto. De link naar de bron van de foto werkt niet, maar hij staat wel op Wikipedia. De foto van Daphne Channa Horn is genomen in januari van dit jaar, Femke Halsema die schoolkinderen voorleest, maar is niet verdubbeld, gespiegeld of gemanipuleerd!
Ik hoorde er ewer een op de radio, een Beatlestrompetje in het nummer Dankjewel voor de zon van Skik.
Ik ben gek op dat korte, barokke, stacato-trompetje dat Paul McCartney gebrruikte in zijn Beatlessong Penny Lane en
wat sindsdien vaker in de popmuziek als citaat opduikt.
Op aanwijzingen van Paul speelde trompettist David Mason op 17 januari 1967 in de Abbey Road Studio's de korte solo voor Penny Lane in.
Ik twitterde Penny Lane en het nummer van Skik met nog een paar popnumers die ik kende waar het trompetje inzit.
Anne Hurenkamp van de blog Beatlestalk reageerde gelijk en wees me op een pagina van haar blog die aan het trompetje
en navolgers is gewijd. Dankjewle Anne en hieronder de gecombineerde lijst van nummers die ik nu ken, maar er zijn
er veel meer en ik hou me aanbevvolen voor aanwinsten.
Tot slot. Ik vind de live-cover van Old Town (Phil Lynott) door The Corrs fantastisch. Toen ik de clip voor het eerst zag was
ik totaal ondersteboven, de combinatie van beeld en geluid (en het Beatlestrompetje).
Op Neerlandistiek verschijnt iedere dag een gedicht. Nu was dit onlangs het gedicht De dichter is een koe van Gerrit Achterberg. Hier heb ik op gereageerd.
Gras… en voorbij het grazen
lig ik bij mijn vier poten
mijn ogen te verbazen,
omdat ik nu weer evengrote
monden vol eet zonder te lopen,
terwijl ik straks nog liep te eten,
ik ben het zeker weer vergeten
wat voor een dier ik ben – de sloten
kaatsen mijn beeld wanneer ik drink,
dan kijk ik naar mijn kop, en denk:
hoe komt die koe ondersteboven?
Het hek waartegen ik mij schuur
wordt oud en glad en vettig op den duur.
Voor kikkers en voor kinderen ben ik schuw
en zij voor mij: mijn tong is hen te ruw,
alleen de boer melkt mij zo zalig,
dat ik niet eenmaal denk: wat is hij toch inhalig.
’s Nachts, in de mist, droom ik gans onbewust
dat ik een kalfje ben, dat bij de moeder rust.
Gerrit Achterberg (1905-1962)
Uit: Eiland der ziel (1939)
Ik wil na mijn korte reacties van gisteren nog een keer uitgebreid op het gedicht terugkomen, omdat niet alles wat ik wilde zeggen uit de verf kwam en ik bovendien nog een nieuw, verrassend element meende te ontdekken.
Ik kende het gedicht al wel, maar had er geen bijzondere gedachten of herinneringen aan, maar nu in de context van het gedicht van de dag had ik het weer aandachtig gelezen. Na lezing moest ik ook direct denken of hier nu echt sprake was van een metafoor met de dichtkunst, zoals de titel beweert: De dichter is een koe. Na nogmaals lezen vond ik oppervlakkig wel wat aanwijzingen, zoals dat de koe droomt en gemolken wordt - de melk als de poëzie zelf - maar bovenal vond ik dat Achterberg hoe dan ook gelijk had, want hij had zich getransformeerd in een koe door de koe in de ik-vorm op te voeren. Achterberg de dichter was een koe geworden. Daar komt geen interpretatie bij kijken.
Ik liet het verder passeren tot Jos Houtsma met zijn reactie kwam en ik de analyse van Hugo Brems ben gaan lezen. Hij beweert dat er geen sprake is van een metafoor met de poëzie, maar dat het gewoon om de beschrijving van een koe gaat. Vervolgens ben ik gaan googelen en vond ik gelijk een tegenanalyse van Kees Diekstra die juist wel in het gedicht een parallel leest tussen de koe en de poëzie. Ik neigde hem gelijk te geven en vond zijn argumenten wel plausibel en overtuigend, nog steeds.
De dichter is een koe, omdat Achterberg de koe als een poppenkastpop ten tonele voert, dat is één. Vervolgens kun je onomstreden vaststellen dat deze koe over zichzelf vertelt op de toon van een dichter - de koe is een dichter, het omgekeerde van de titel - logisch want het is ook een gedicht geschreven door de dichter Achterberg, daar is iedereen het ook over eens, maar stap drie is, beschrijft de dichterlijke koe ook een metafoor tussen zichzelf en de poëzie? Alleen al door deze ingenieuze drietraps-raket denk ik dat dit zeker het geval is, en ook in het gedicht wil Achterberg het over de poëzie zelf hebben.
Jos Houtsma reageerde:
"Maar de dichter zelf suggereert dat hij koe en dichter met elkaar associeert? Oké, dat is zijn goed recht. Persoonlijk vind ik het jammer dat hij ons daar deelgenoot van heeft gemaakt."
Ik heb denk ik aangetoond dat de associaties hoe dan ook meer dan suggesties zijn en het ook om feiten gaat, niet alleen om interpretaties en opvattingen. Op mijn verwijzing naar de analyse van Diekstra vraagt Houtsma nog, En de boer?
Dat bracht me later op de mogelijk verrassende wending aan de betekenissen van dit gedicht dat Achterberg niet alleen in een koe, in een dier, in een beest transformeert, maar ook in een vrouw! Een koe is immers een vrouwtjesdier. En zo suggereert Achterberg denk ik dat de boer de seksueel opgewonden lezer is die deze onverwachte muze van de poëzie, een koe, inhalig melkt. De vrouw als thema dat in het hele werk van Achterberg is doordesemd.
Nu kun je tegenwerpen, dat is allemaal wel heel vergezocht, ik geloof er allemaal niets van, het is een gewoon gedicht over een koe. Wie dat zegt, onderschat denk ik de grote dichttalenten van Achterberg die hier op drie niveaus een beeldend spelletje met de lezer speelt. Hij verbindt de natuurbeschrijving van een gewone koe met cultuurverwijzingen naar de poëzie. Dat hij dit subtiele spel allemaal vooraf bewust bedacht heeft lijkt mij heel aannemelijk, want ik vind hem niet alleen een groot dichter, maar zelfs de grootste dichter die ik ken. Ook - juist - nu.
__
Jos Houtsma reageerde nogmaals:
Kunnen we het eens worden als we zeggen dat Achterberg vertelt hoe de koe is, maar daar tegelijk iets van zichzelf instopt, van zijn eigen gedachten en gevoelens?
Ik antwoordde:
Daar ben ik het zeker mee eens, daar stoelt mijn analyse op, maar ik ga nog een stap verder, en waar jij en Brems niet in meegaan, en denk dat Achterberg met de koe ook een metafoor schept over de poëzie zelf. Ook al zouden we – ik of Diekstra – niet alle parallellen kunnen verklaren, dan nog denk ik dat Achterberg ze er wel in heeft verborgen.
__
Ook Gert de Jager reageerde:
De dichter die een koe is die een ‘ik’ is, heeft een bewustzijn dat we doorgaans met het menselijke verbinden. Vier werkwoorden: verbazen, vergeten, denken, nog een keer denken, eventueel schuw zijn. Deze koe is geen gewone koe, maar een projectiekoe en zelfs dat is al te sterk: de identiteit van dichter en koe lopen in elkaar over, zijn niet te scheiden. Het mondt uit in de twee slotregels die, als je er goed over nadenkt, iets heel raars laten zien: een ‘ik’ is zich ervan bewust dat hij zich ’s nachts ergens niet van bewust is. Als je dit via de logica probeert te ontwarren, kom je uit op een paradox.
Maar dat ontwarren is nergens voor nodig. Voor mij gaat dit gedicht juist over een verlangen naar een staat van onbewustzijn. Via de staat van een dier naar de staat van een kalf dat bij de moeder rust. Een verlangen naar geborgenheid: dat is waar het op uitloopt in die twee ijzersterke slotregels. Met als implicatie: was de dichter maar een koe, was de dichter maar een kalf. Dit gedicht is geen gedicht over het dichterschap, ook niet over het landleven: beide worden ingezet om uitdrukking te geven aan een verlangen. De existentie van koe en kalf is geen metafoor, maar het verlangen zelf.
__
Ik antwoordde:
Het gaat denk ik inderdaad over projectie, maar waarbij Achterberg het gewone en het bijzondere verbindt. De koe die net als een dichter haar ogen verbaast als zij even vergeet dat ze eigenlijk maar een gewoon dier is dat alleen maar eet en slaapt, Een koe, die net als een verwonderende dichter zich afvraagt Hoe kom ik ondersteboven? als ze in de sloot kijkt.
In de slotregels komen een boer en een moederkoe voor, een man en een vrouw. De koe, een vrouw, vindt het melken door de man, de boer, wel zalig, maar onbewust was ze ooit het meest gelukkig toen ze nog een kalfje was bij haar moeder. Ik denk dat ook hier Achterberg als dichter over zijn dichterschap en mens-zijn schrijft. Ook verbindt hij hier het aardse met het hogere. de seksualiteit met de droom, het verlangen naar het kind-zijn met het plezier in het nu. Hij is man, hij is vrouw. Zo is een dichter, zo is een koe.
Je schrijft, Met als implicatie: was de dichter maar een koe. Maar dat is juist niet het geval, het gaat weliswaar ook om een verlangen, maar niet om het verlangen om een koe te willen zijn, want Achterberg schrijft in de titel, De dichter /is/ een koe, dat is hij dus al. En dat schrijft hij denk ik vanwege de tegenstelling van de hogere dichter tegenover de gewoonheid van een koe. Maar beiden zijn het dichters door hoe Achterberg erover dicht, over de koe door de koe, over Achterberg zelf, over de dichtkunst,
__
De volgende dag gaf ik een wending aan mijn interpretaties.
Ik ben waarschijnlijk wel doorgeschoten in mijn exegese met mijn 'vondst' dat Achterberg zich door de koe ook transformeerde in een vrouw. Ik had op die ontdekking voortgeborduurd met seksuele connotaties, maar hoogstwaarschijnlijk ten onrechte.
Nu vond ik het niet nodig om het gedicht Melkknecht van Achterberg uit 1944, vijf jaar later, dat de volgende dag hier werd geplaatst, erbij te betrekken, maar doe dat nu toch wel.
Melkknecht
Hij legt het spantouw om de poten van het beest,
zet zich neer op het melkblok, plaatst de emmer
onder de uier en omvat de memmen,
waarna de eerste melkstraal op de bodem sjeest.
Toegevend herkauwt ogendicht het beest.
Vliegen verslinden onderwijl zijn huid.
Met ’n luie staartzwaai is het al weer uit.
Naast melk en huid heeft hij geduld het meest.
En in de emmer rijst het zachte feest
van zingend schuim op witte overvloed.
Het is vandaag weer goed en veel geweest.
Hij geeft zich prijs zoals een dichter doet.
Duidelijk dat in de laatste regel een parallel tussen de melk van de koe en een dichter wordt getrokken, dat pleit voor mijn uitleg over eenzelfde metafoor in De dichter is een koe. Maar het merkwaardige aan deze regel is dat Achterberg de koe aanduidt met een 'hij' en niet als een 'zij'. Eerder heeft hij het ook over 'zijn huid' en noemt hij de koe een beest, dus hij ziet een koe absoluut niet als een vrouwelijk dier, maar waarschijnlijk als iets mannelijks of onzijdigs. Opmerkelijk, maar het haalt natuurlijk wel mijn interpretatie onderuit dat in De dichter als koe Achterberg zou verwijzen naar een koe als vrouw.
En dan begin ik toch ook te twijfelen aan mijn hele uitleg doordat je de titel van het gedicht ook op twee maneren kan lezen. Ik las in De dichter is een koe stellig dat de dichter als een een koe is en zich dus als dichter met de koe vergelijkt, de koe als metafoor van de poëzie. Maar je kan de titel ook interpreteren als een dichter die doet alsof hij een koe nadoet die dicht, die hij laat dichten over zichzelf. Hij speelt even een dichtende koe, net als een acteur die een dichter speelt en zijn persoon als mens niet samenvalt met de rol die hij speelt. De derde stap uit mijn analyse hoef je dan niet verder te maken en hoeven de woorden en beelden van de koe niet per se ook over de dichtkunst te gaan.
En dan slaan toch algehele twijfels toe of mijn interpretatie wel de juiste is, maar dan denk ik toch ook weer, waarom schrijft Achterberg dan in de ik-vorm, daar benadrukt hij toch ook mee dat hij zich me de koe identificeert als dichter? Laat ik het mu houden op vragen en vragen, twijfels en twijfels.
[ Waarom Achterberg een koe met een 'hij' aanduidt weet ik niet en ik vind niet op internet (etymologiebank) dat zoiets vaker voorkomt en waarom. Overal staat bij koe, vrouwelijk rund. Mogelijk zag men vroeger, en/of op het platteland een koe als een soort van geslachtloos dier, een beest. Weliswaar met uiers, maar verder kennelijk als een soort van mannetjesdier, of als iets onzijdigs? Een andere verklaring heb ik niet. ]
P.S. Ik herrinerde me later wel dat Henk Wolf in een artikel op Neerlandistiek schreef dat het in het Fries heel normaal is om alle
dieren als mannelijk te beschouwen, los van het biologisch geslacht, dus de koe en z'n melk.
In een artilel op taaladvies.net van de Nederlandse Taalunie
vind ik nog: "In het noorden van het taalgebied wordt vaak ook met mannelijke voornaamwoorden verwezen naar vrouwelijke diernamen."
En Gerit Achterberg is waarschijnlijk op een boerderij opgegroeid, omdat zijn vader later boer werd, maar detaols weet ik niet en ik kan ik nu niet vinden. Wel heb ik de biografie over Gerrit Achterberg van
Wim Hazeu gelezen, maar dat is al weer lang geleden.
Op Neerlandistiek verscheen een voorpublicatie van het te verschijnen boek Cruijffiaans door Rob Siekmann. Ik reageerde kort.
__
In deze lange, lange voorpublicatie van Rob Siekmann lees ik:
“Cruijff gebruikte zulke kernachtige uitspraken dikwijls zelf bij herhaling, in allerlei variaties, wat bijvoorbeeld blijkt uit de volgende quote: En zoals ik al eens eerder heb gezegd: elk nadeel heeft zijn voordeel. Ik ben twee vaders kwijtgeraakt.”
Ik plaats voor het gemak een tweet die ik een keer maakte:
Weetje: De uitspraak, Elk nadeel heeft zijn voordeel, is wel bekend en legendarisch geworden door Johan Cruijff, maar is verzonnen en voor het eerst gezegd door Willem van Hanegem. Bestaat een grote misvatting over.
En wel een lange, lange studie in een boekwerk van ruim 450 pagina’s, maar om Cruijff aan te halen, ‘Het is het verstandigste om zoveel mogelijk te luisteren, want dat is goed voor je algemene ontwikkeling, als je er tien procent van leert, dan ben je de anderen al een eind voor.’
Vandaag publiceerde Marc van Oostendorp (hoogleraar Nederlands aan de Radboud Universiteit) zijn 3000e artikel op de blog van Neerlandistiek en
kondigde aan dat hij met zijn dagelijkse stukjes stopt. Om welke redenen kun je in zijn laatste
blog lezen, met daaronder reacties van lezers, waaronder ook die van mij. En het betekent
dat ik dus ook geen reacties meer van mij op zijn interessante artikelen op mijn KladBlokje kan zetten. Heel jammer, het einde van een tijdperk.
Ik hoop en neem aan dat Marc van Oostendorp nog wel af en toe een artikel schrijft voor Neerlandistiek over een onderwerp dat hij van groot belang vindt, maar ik begrijp goed dat hij nu ook kiest om zich met andere dingen bezig te houden buiten zijn vakgebied. Wellicht is dat hand in hand gegaan met zijn teleurstelling over de geringe mate van respons en de (ogenschijnlijke?) onverschilligheid bij vakgenoten. Ja, het gebrek aan reacties en engagement viel mij ook al lang op, zowel hier op Neerlandistiek als op Twitter, maar misschien moet Marc als denker en schrijver meer loslaten om voor een hoger doel en voor reacties te schrijven. Schrijven en nadenken is ook al een mooi doel op zich. En waarom hij nog niet gevraagd is om in andere media te schrijven, al dan niet over de neerlandistiek of over andere onderwerpen, is me een raadsel.
Voor mij is Marc een groot denker en heldere schrijver en waar ik me graag aan mag optrekken, hoewel ik niet ook maar in de buurt kom van zijn belezen en geleerde denkniveau. Dat kan ook de reden zijn waarom zijn vakgenoten mogelijk huiverig zijn om te reageren of niet zelf met een artikel durven te komen, want het is voor velen moeilijk on de meester te evenaren, laat staan te overtreffen. En ik geloof daarom niet dat veel lezers onverschillig zijn en zij Marc juist hogelijk waarderen, net als ik. Bedankt voor het mogen bewonderen.
[ Willem Frederik Hermans zei dat hij altijd gelijk had, maar had dat niet, Marc van Oostendorp zegt nooit dat hij altijd gelijk heeft, maar heeft dat wel. ]
Een reactie op het gedicht van de dag van het project Laurens jz. Coster op Neerlandistiek.
Bij de naam Scheltema moet ik allereerst denken aan boekhandel Scheltema en aan het voormalige journalistencafé, beide in Amsterdam. Deze Scheltema’s hebben niets met elkaar te maken, maar hebben wel als oprichters hun achternaam gegeven aan de boekwinkel en het café, Van de dichter J.M.W. Scheltema had ik nog nooit gehoord en zover ik kan nagaan had de dichter geen relatie met zijn naamgenoten in Amsterdam. J.M.W. (Pim) Scheltema, geboren in Delft, leefde van 1921 tot 1947.
Hij is vooral bekend geworden door het gedicht Hosz pitá dat in het pseudo-Hongaars is geschreven.
Pim Scheltema is jong overleden – hij was nog student – door een noodlottig incident in zijn woonplaats Leiden.
“Op de avond van 5 oktober 1947 gedroeg Scheltema zich in een dronken bui vervelend. Hij sloeg voorbijgangers de hoed van het hoofd. Toen twee agenten ingrepen, ging het publiek zich ermee bemoeien en ontstond een opstootje. Een van de agenten voelde zich bedreigd en begon te schieten. Scheltema werd getroffen en overleed die nacht in het Academisch Ziekenhuis Leiden.[4] De politieman die geschoten had werd na onderzoek ontslagen van rechtsvervolging.”
Losse reactie onder een artikel op Neerlandistiek.
__
Er worden twee voorbeelden gegeven van het gebruik van hè op het eind van de zin met de bedoeling dat de toehoorder hiermee instemt,
– Wij hebben overal rookmelders hè? ja.
– Zo gaat dat bij de gemeente hè.
Bij de eerste zin lijkt mij dat duidelijk, maar het hè in de tweede zin, beschouw ik als ironisch, in de trant van, Ja, zo gaat dat bij de gemeente en ik heb daar geen goed woord voor over. Het is dus juist niet instemmend bedoeld.
Vroeger was het finale hè als ironie populair, bijvoorbeeld bij Annie M.G. Schmidt (die gisteren 25 jaar geleden overleed) die het vaak gebruikte, zoals in het citaat, ‘Als schrijfster van Jip en Janneke hoorde je natuurlijk niet tot de grote literatoren van dit land, hè.’
Ik geloof dat hè als ironie kennelijk niet meer goed herkend wordt.
Marc van Oostendorp heeft het boek Het internet is stuk van Marleen Stikker op Internet besproken. Ik schreef een uitgebreide reactie.
Marleen Stikker is een interessante denker over de gevaren van technologie, internet en privacy. Je kan je als individu onttrekken aan de grijparmen van de grote techbedrijven en het daar verder bij laten, maar de samenleving moet ook actief optreden tegen de steeds groter wordende macht van mediabedrijven die zoveel mogelijk data over ons verzamelen om te verkopen. Privacy is alleen nog voor idealisten.
Mijn maatschappelijke betrokkenheid reikt niet verder dan dat ik op een politieke partij stem waarvan ik hoop dat ze kritisch de ontwikkelingen volgt, ik ben zelf geen activist. Ik heb vooral gekozen voor het persoonlijke door bijvoorbeeld nooit op Facebook te gaan (maar zit wel Twitter), nooit een smartphone neem (heb wel een mobieltje) en daardoor gelukkig ook geen Whatsap heb, maar wel een eigen website onderhoud. Vooral dat laatste beschouw ik als de mooiste technologische mogelijkheid die ik ooit in handen heb gekregen en daar gretig gebruik van maak.
Ik ben geen BN'er, geen groot schrijver of denker, maar een tiepelaar met diverse interesses en veel over mijn leven heb ik in de loop der tijden op mijn eigen domein De Jongenskamer gezet (mijn eerste webpagina was op het portaal van De Digitale Stad), met vooral in het verleden aardig wat bezoek. Ik doe het omdat het kan en ik van niemand afhankelijk ben om iets te publiceren en omdat het een aardig tijdverdrijf is. Ik zeg altijd, het is leuker als teluhvisie, waar ik niet naar kijk. Het is maar waar je je tijd aan wilt spenderen.
Deze blog wordt denk ik veel gelezen door oudere mensen en vooral aan hun wil ik de tip geven om ook een website te beginnen en erop te publiceren, bijvoorbeeld met artikelen die ze ooit hebben geschreven. Dat is veel beter dan korte berichtjes op Facebook maken en liken. Facebook is ook niet door iedereen te lezen, of de korte adem van een webblog. En wie enigszins op leeftijd is en animo heeft, probeer ik ook altijd enthousiast te maken om een biostory te schrijven en online te zetten. Leuk om te doen en wellicht interessant voor een verre toekomst, voor nazaten of andere geïnteresseerden.
Het is natuurlijk vaak allemaal wel een illusie een eigen website, want het idee dat je kan publiceren wil nog niet zeggen dat je ook veel wordt gelezen, maar dat maakt me niet zoveel uit. Ik hou van illusies.
Ik ben - net als Marleen Stikker - voor creative commons zodat iedereen zoveel mogelijk alles op internet gratis deelt en er toegang toe heeft. Al mijn teksten op mijn site zijn daardoor in principe altijd door iedereen gratis over te nemen. Free flow of information.
Hier de link van een tekstpagina die ik ooit maakte om een biostory te schrijven en online te zetten.
Reactie op een artikel van Marc can Oostendorp op Neerlandistiek.
__
"Programmeren is, volgens mij, ook en vooral een genoegen, en wel op ongeveer de manier waarop een heleboel schrijven leuk is: een manier van ideeën heel precies uitdrukken én een manier om met woorden de wereld letterlijk een beetje te veranderen."
Ja, daar ben ik het wel mee eens, maar in mijn bescheiden ervaringen met programmeren beleefde ik niet veel genoegen aan de computertaal en het formuleren, maar meer aan de sensatie dat als ik mijn programma liet werken, draaien, ik het welhaast eufore gevoel kreeg iets tot leven te hebben gewekt. Bij het schrijven van gewone taal kan ik juist ook zonder dat gevoel van effectbejag juist weer wel genieten van het schrijven en de taal zelf.
Ik kan me niet helemaal vinden in de analogie tussen gedichten en computerprogramma's. In de vorm lijkt een computerprogramma wel op een gedicht, en omgekeerd, en meer dan op proza, maar de taal van een computerprogramma is heel beperkt en formeel, juist iets waar een gedicht in een vrije taal naar mijn idee nooit door wordt gemaakt. En een vrije taal van gedichten
werkt natuurlijk nooit als een formele taal voor computers.
En een gedicht ontleent zijn werking dat het direct wordt gelezen en ervaren, terwijl een computerprogramma een tussenvorm is en pas zijn werking krijgt als het draait in een computer. En dan daarna kunnen we een eventueel effect van het programma ervaren, maar dat is dan niet meer door de programmeertaal.
Marc van Oostendorp is sterk voor een vrije spelling in de taal. Onder de tweet van zijn artikel reageerde ik.
DirkJan Vos @djwvos
En hoe staat u tegenover spelling en computertalen? ;-)
Marc van Oostendorp @fonolog
In computertalen is geen sprake van spelling! Spelling is een conventie over hoe je spraakklanken in lettertekens omzet, maar computertalen worden alleen geschreven. Ze zijn codes waarin ieder letterteken telt.
DirkJan Vos @djwvos
Digi-taal.
Tweet
Onder een stukje op de blog van @Neerlandistiek, van de hand van hoogleraar moderne letterkunde Jos Joosten, over een ongeloofwaardige passage in een biografie over de Antilliaanse schrijver Cola Debrot, heb ik met wat googlewerk gereageerd. Check.
Binnenkort is Kees van Kooten te gast in @volgspotradio5 vanwege zijn verschenen boek met zijn haiku's, haikoots. Leuk en ik had het idee aangedragen. Hier sprak hij erover in Trouw:
De uitzending in Volgspot was op woensdagavond 20 mei. Het gesprek was best aardig, maar ik had wel naar zijn gezondheid
gevraagd omdat hij niet lang geleden een aantal kleine herseninfarcts heeft gehad.
RTL Boulevard luitserde mee en bracht er nog een nieuwsbericht over.
En dan draag je zo'n idee aan, dan ontvang je een enthousiaste reactie dat ze gaan proberen
om Kees van Kooten te krijgen, maar dan daarna hoor je niets meer. Van die dingen, ja, van die dingen ...
Twee losse reacties op boos geraaskal van een reageerder op Neerlandistiek. Ik plaats geen
url van het artikel.
__
Wat een geborneerde, kunst-correcte, dus juist ouderwetse opvattingen houdt u erop na. In het stukje dat u aanhaalt gaat het helemaal niet over kunstenaars maar over de rol van kunst- en culturele instellingen. In de open brief waaruit u citeert staat verder:
“Artiesten zijn niet de redders van de wereld maar ze kunnen wel bijdragen tot een nieuwe visie, en die toevoegen aan de standpunten van economische, politieke en andere experten.”
Kunstenaars, tenminste die kwaliteit hebben, kunnen inderdaad juist als creatieve geesten ook creatief meedenken over problemen en oplossingen in de wereld, zoals nu ten tijde van de mondiale coronacrisis en daarna. Een dichter bijvoorbeeld, hoeft daarvoor helemaal niet zijn vulpen voorgoed dicht te schroeven.
Hier de hele brief:
https://de-lage-landen.com/article/open-brief-van-vooruit-gent-welke-rol-kunnen-de-kunsten-spelen-na-de-coronacrisis
__
Waar reageert u op in uw woedende en blinde tirade, waar gaat het over musicals en corona? In ieder geval wil ik u in herinnering brengen dat in de jaren vijftig Leonard Bernstein en Stephen Sondheim een toen - en nu nog - uiterst actuele musical maakten over de etnische ongelijkheid en spanningen in Amerika. Later werd het een zeer succesvolle film die nog steeds wordt vertoond. Dit jaar maakte Ivo van Hove een eigentijdse versie van de musical op Broadway en Steven Spielberg komt later dit jaar met een remake van het origineel dat zelf weer gebaseerd was op Romeo en Juliet van Shakespeare. Ja, musicals zijn doorgaans vermaak (Wat is daar op tegen?) maar soms gaan ze ook over grotere onderwerpen en stijgen ze ver boven het genre uit. West Side Story is een meesterwerk.
__
Aan Dirkjan
U weigert mijn punt te begrijpen. Kunst is vermaak en geen sociale actie die de wereld, de samenleving dus, verbetert of verslechtert.
[...]
Mijn slotreactie:
Eduard Douwes Dekker draait zich om in zijn graf.
Marita Mathijsen schreef op haar blog over de laatste doodstraf in Nederland. Het artikel werd ook doorgezet naar Neerlandistiek en reageerde ik kort.
De doodstraf is gelukkig al lang afgeschaft, maar het zou me niet verbazen dat diep in hun hart een groeiend aantal Nederlanders niet (meer) tegen de doodstraf is wanneer het gaat om zware moordmisdaden die steeds vaker en intenser in de media worden besproken. De SGP is sowieso - met een beroep op de Bijbel - voor de doodstraf en het officiële standpunt van de ChristenUnie is weliswaar dat ze tegen zijn, maar ze durven dat standpunt niet in hun partijprogramma op te nemen.
Wat mij verder altijd verbaast is dat Nederlanders die tegen de doodstraf zijn altijd hard en luid kritisch zijn op andere, verre landen die nog wel de doodstraf hebben, dat vinden ze terecht barbaars, maar nooit over de doodstraf in de Verenigde Staten beginnen, want de Amerikanen zijn onze vrienden. Hypocriet.
__
[ NB. In een reactie onder de blog wordt terecht opgemerkt dat de 'laatste' doodstraf in 1870 nog niet
werd afgeschaft in onze Nederlandse Overzeese Rijksdelen en na de Tweede Wereldoorlog Nederlandse oorlogsmisdadigers
door het militaire recht nog werden terechtgesteld. Pas in 1990 werd de doodstraf definitief uit de wetboeken geschrapt. ]
Het gedicht van de dag op Neerlandistiek was vandaag Iedereen twist van Cees Nooteboom uit de jaren zestig. Later is dit gedicht
nog getoonzet door Neerlands Hoop en staat op de pagina een linkje naar het nummer op YouTube.
Het ontlokte een boze meneer de reactie onder het bericht dat tegenwoordig de muziek alleen nog maar gaat
van 'bonk bonk bonk'.
Laat ik u geruststellen, uw ouders en/of grootouders vonden de muziek van The twist waarschijnlijk ook alleen maar herrie en op het gebonk van de muziek van nu is ook nog prima te dansen.
Chubby Checker is nog steeds gelukkig getrouwd met de voormalige Miss World Rina Lodders. Door deze Nederlandse connectie heeft de koning van de twist in de jaren zestig ook een paar plaatjes in Nederland opgenomen met ZZ en de Maskers (SS en de Gasmaskers), waaronder Cato van Volendam in het Nederlands.
(En de achternaam Checker – wat Engels is voor het bordspel dammen – is door Chubby bedacht als verwijzing naar de achternaam van zijn grote voorbeeld Fats Domino.)
__
Ik realiseerde me later nog het volgende. Het gedicht van Cees Nooteboom schreef hij als liedtekst, met als titel Iedereen, iedereen twist (Je wordt er gek van), voor de Amsterdammer Paul Gimbel die het in 1962 op een singletje opnam. De muziek was van Jack Bulterman, bekend van de Ramblers. Een aantal jaren later werd het gecoverd door Neerlands Hoop.
Nu was de twist een dansrage en is het een Engels woord, maar in het Nederlands betekent het onenigheid en ruzie, en dan wordt het ergens ook actueel nu de hele wereld - vooral op sociale media - voortdurend aan het ruziën en aan het twisten is (Je wordt er gek van.). Misschien kan Freek de Jonge daar nog wat mee, hij is immers de koning van de woordspeling.
Reactie op een bericht over de toekomst van 3FM op Spreekbuis en de reacties daarop.
__
Wat een zure reacties over belastinggeld, dat zeiden oude mannen vroeger ook toen Hilversum 3 begon met die herrie van popmuziek. 3FM is nu voor jongeren een niche-zender, net zoals NPO Radio 4 dat is. Er kan nog wel een en ander verbeterd worden om wat meer luisteraars te trekken met een wat toegankelijkere en bredere muziekprogrammering, maar opheffen lijkt me geen optie. Ik geef het nog wel even een kans.
En zitten al die zwartkijkers dan te wachten op de actuele pop-rockmuziek zoals ik vannacht heb gehoord in de 30 tips van deze week voor De Verrukkelijke 15 door Leo Blokhuis en Rob Stenders op NPO Radio 2? Ik denk het niet.
3FM ombouwen tot een popzender voor de oudere jongeren gaat nog minder luisteraars trekken. NPO Radio 5 in de ether en 3FM op de kabel en online vind ik niet relevant. Oudere luisteraars voor NPO Radio 5 luisteren doorgaans allemaal thuis toch al alleen via de kabel, doorgifte via de ether zal denk ik niet veel meer luisteraars trekken.
Ik geef 3FM en Sharid Alles nog even een kans. En de eindverantwoordelijke is natuurlijk radio-eindbaas Jure Bosman. Zijn hierover al door de PVV of de FvD Kamervragen gesteld?
Ja, en die oude mannen van vroeger hadden gelijk over dat popmuziek van belastingcenten.
Ook toen ging het al goed mis met het mediabeleid, want men had gewoon Veronica ea moeten laten bestaan, commercieel, geen belastingcenten. Maar H3 moest V wegconcurreren, wat nooit lukte, een vuile politieke actie deed V zinken.
Het huidige doel van 3FM is volstrekt onduidelijk, behalve dat het schaarse FM ruimte bezet houdt.
DirkJan Vos schreef:
Nou ja, concurreren, Veronica heeft toch tot 1974 commercieel kunnen uitzenden en werd niet bedreigd door Hilversum 3, maar door de politiek. En van mij had Veronica zeker door mogen gaan, maar Hilversum 3 was inmiddels wel een goede aanvulling geworden voor andere, minder commerciële popmuziek die op Veronica niet werd gedraaid. En daar zijn die belastingcenten ook voor, om ook kleine groepen van liefhebbers van dienst te zijn, zoals op Radio 4 met klassiek, of met programma’s over rap, hiphop, alternatieve pop en dance op 3FM. En ik schreef dat ik het nog wel een kans wil geven, als het op termijn niet beter wordt, dan kan ik me voorstellen dat ze 3FM verplaatsen naar online en de kabel ..
Hoogleraar Nederlands Marc van Oostendorp sloot zijn lange 'leescursus' over het leven en werk
van Multatuli af. Ik plaatste een reactie.
__
Het was een leerzame, prettig geschreven serie, dank daarvoor.
Van Multatuli ken ik alleen de Max Havelaar - die ik toevallig een paar jaar geleden digitaal heb herlezen - en Woutertje Pieterse, die las ik in mijn tienertijd. Belangrijke werken, maar ik ben er geen groot liefhebber of kenner van Eduard Douwes Dekker door geworden. Hij wordt alom beschouwd als de belangrijkste en beste schrijver van het Nederlands taalgebied, iets wat ik wel aanneem, maar zelf niet helemaal invoel en ondanks uw enthousiasmerende cursus heb ik niet de moeite genomen om ook ander werk, zoals zijn brieven of ideeën, te gaan lezen. Wat teleurstellend, maar toch weet ik gelukkig nu veel meer over hem en heb ik toch een redelijk beeld van zijn persoon en denken gekregen.
U noemt een reden om te stoppen omdat gesprekken voeren nu slecht gaat in deze coronatijden, maar ik begrijp dat er meerdere redenen waren. Het blijft speculeren welke die andere geweest zouden kunnen zijn, misschien enige teleurstelling in de respons, of ziet u in deze tijden het constructieve en inspirerende gesprek tussen mensen in de samenleving sowieso stagneren ook door polarisering door de opkomst en de steeds luidere stem van rechtse krachten ... Ik doe maar een gooi, ik weet het niet.
Nu schrijft u ook af en toe aan uw feuilleton op deze blog, maar nu u wat meer tijd heeft, zou u zich als letterkundige omnivoor en generalist - een allesdenker - ook kunnen zetten aan een roman of novelle, in navolging van Multatuli zelf; een geschrift in fictie die ook over deze tijd gaat, een aanklacht is tegen de verschraling van het onderwijs, het gevecht van de mens tegen de natuur en het klimaat en een aanklacht tegen het rechts-populisme, verpakt in een verhaal met dialogen, zodat u toch in gesprek blijft. Maar misschien zijn nu uw mooiste gesprekken, de gesprekken met uw dochter. Daar kan geen leescursus tegenop.
[ Ik heb een website en daar staan niet veel gesprekken op, maar ik onderhoud daar al jaren onder meer een lange pagina waarop ik kleine ideetjes en invalletjes opschrijf, zonder dat ik me nu een groot schrijver of denker vind, helemaal niet. Ik noem het mijn Kladblokje. Een beetje Multatuliaans is het wel, het biedt wat meer ruimte en mogelijkheden dan oneliners op Twitter en het is plezierig om te doen. Ook heel wat reacties die ik hier op Neerlandisitiek heb geschreven heb ik daarin opgenomen, of omgekeerd, ik heb de reacties geschreven omdat ik ze sowieso voor mijzelf wilde formuleren en vastleggen. Zo is ook deze reactie al te vinden op onderstaande link. ]
De moeilijke filosofie van Ludwig Witgenstein ken ik voornamelijk uit de geschriften van W. F. Hermans die hem in Nederland introduceerde en heeft 'gepopulariseerd'. Zijn meest bekende uitspraak ‘Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen', heb ik altijd zo geïnterpreteerd dat je over de dingen die je nooit zeker kan weten en nooit kan bewijzen, zoals bijvoorbeeld het bestaan van god, je het beste maar je mond kunt houden en er niet zinloos over moet speculeren.
__
U interpreteert de uitspraak van Witgenstein anders dan ik hierboven heb gedaan. U heeft het over ‘Een aanraking, een blik, een stil bij elkaar zitten’ als voorbeelden waarover je niet kan praten, dus maar beter moet zwijgen. Dat vind ik in deze gevallen juist niet, u beschrijft ervaringen die juist heel menselijk zijn en waarover je – ik – juist kan praten, ook al gaat het niet om concrete kennis, en waarover je zeker ook niet moet zwijgen, waarom zou je? Ik vind dat ook geheel wat anders dan onbewijsbare ideeën formuleren over het bestaan van God die op het vlak van geloven liggen, dan kun je beter je mond houden, en die niet gaan over kennis of interpretatie van waarnemingen en ervaringen die u terecht betekenisvol vindt. Waarom zou je daar maar beter over moeten zwijgen?
Reactie op een boekbespreking door Marc van Oostendorp op Neerlandistiek.
__
“De betekenis van ‘boom’ is niet rechtstreeks dat ding in de tuin, maar iets wat in ons hoofd zit, een idee over wat bomen zijn. Bomen bestaan in ‘de werkelijkheid’, buiten de taal, vermoedelijk niet, dat wij denken ze los te kunnen zien van de aarde waarin ze wortelen en de lucht waardoor de bijen trekken van tak tot tak, heeft meer te maken met de manier waarop de mens denkt dan met de werkelijkheid buiten ons hoofd, die veel te chaotisch en fluïde is voor ‘bomen.”
Hier borduurt Marc van Oostendorp voort op de ideeën van Noam Chomsky en die Van Oostendorp vijf jaar geleden in een lezenswaardig artikel in Onze Taal heeft toegelicht en ook met als voorbeeld de alom geliefde ‘boom’.
Moeilijke materie waarbij Chomsky stelt dat we taal primair gebruiken om in ons hoofd te denken en zo een idee vormen van de werkelijkheid. Communicatie is daar een afgeleide van. Maar ik denk dan ook steeds, zonder communicatie en zonder de concrete werkelijkheid komt een mens niet aan denken toe. Taal komt volgens mij natuurlijk voort uit een bestaande werkelijkheid die ik geen idee vind, maar concreet, visueel en tastbaar is. En door er met andere mensen over te praten kunnen we denken, kunnen we orde scheppen in de chaos en omdat we denken kunnen we erover praten.
Maar ik heb ook moeite om Chomsky helemaal te begrijpen.
Taalkundige en hoogleraar Nederlands. Marc van Oostendorp, bespreekt altijd de gedichten die
Dichter des Vaderlands Tsjead Bruinja schrijft. Dat kan hij heel goed.
Vandaag nam hij zijn gedicht De dood is geen meester uit Duitsland onder
de loep, dat op de voorpagina van NRC verscheen ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding.
Een goede analyse, vooral door het betrekken van commentaren van de dichter buiten het gedicht om. En ook de vermenging van het persoonlijke en het publieke buiten de tekst vind ik raak opgemerkt. Toch vind ik ook met al deze wetenschap het gedicht niet ijzersterk en te weinig actueel en urgent, ik geloof dat het ook niet veel los heeft gemaakt.
Dan vond ik de woorden uitgesproken op 4 mei door Arnon Grunberg in de Nieuws Kerk in Amsterdam, een stuk krachtiger en indrukwekkender. Er ontstond op Twitter heel veel discussie over en bewees de joodse Grunberg daar alleen maar zijn gelijk met de meest urgente zin uit zijn lezing, “Als ze het over Marokkanen hebben, dan hebben ze het over mij.”
5 mei Bevrijdingsdag 2020
Op de Concertzender stelde Sjaak Roodenburg een fijn muziekprogramma samen met Nederlandse en Amerikaanse muziek van net na de bevrijding. Trees heeft een Canadees, Thuiskomst 1945 en Sentimental journey. Hier terug te luisteren.
Vanavond om even voor 20.00 uur gaat mijn zoon de Taptoe blazen op het balkon bij zijn moeder, schuin bij mij aan de overkant en kan ik het zien en horen vanuit mijn keukenraam Mooi! En ik heb een korte pagina over de Taptoe:
Een minder bekend verhaal is dat trompettist Lex van Weren (Den Haag 1920 - Amsterdam 1996) in Auschwitz trompet moest spelen en
de Shoah overleefde. Trompettist Eric Vloeimans componeerde een schitterende hommage aan hem, getiteld Lex.
Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien.
In 2013 droeg ik voor Radio 6 een idee aan om op 4 mei, na 20.00 uur een uitgebreid item aan Johnny & Jones te weiden. Het duo stierf door uitputting in een Duits concentratiekamp. Het item staat op YouTube, Presentatie Frank Jochemsen.
Als kind ging ik op 4 mei met mijn vader en zus even voor acht uur altijd naar de Laan van Nieuw Oost-Indié in Het Bezuidenhout. Daar waren in 1944 twaalf Hagenaars geëxecuteerd. Er stonden veel mensen op de stoep, de straatverlichting ging aan en auto's stopten.
Mijn zoon blies even voor 20.00 uur de Taptoe bij ons in de straat bij zijn moeder op het balkon en ik luisterde aan de overkant bij mijn keukenraam. Kippenvel, vooral omdat het ook zo'n prachtig herdenkingssignaal is. http://dejongenskamer.nl/taptoe.htm @jan_stroop #Dodenherdenking
